Đẩy mạnh chuyển đổi số trong phát triển công nghiệp quốc phòng

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng công nghiệp 4.0) đang và sẽ tác động mạnh mẽ, toàn diện, mang đến bước phát triển cao hơn cùng những thách thức lớn hơn. Nhiều thành tựu mới trong nghiên cứu khoa học và công nghệ (KHCN) được ứng dụng vào sản xuất để tạo ra hệ thống vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) thế hệ mới, với những tính năng vượt trội, có sự nhảy vọt về chất; từ đó, làm xuất hiện các hình thái chiến tranh và phương thức tác chiến mới. Bên cạnh đó, tình hình thế giới, khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, đặt ra những yêu cầu cấp thiết đối với CNQP của các quốc gia, trong đó có Việt Nam về việc nghiên cứu sản xuất các loại VKTBKT mới, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ lãnh thổ quốc gia.

Trước những thời cơ, thách thức cũng như yêu cầu nhiệm vụ phát triển kinh tế đất nước và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi phải thích ứng với xu hướng và tận dụng thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, trong đó nhấn mạnh yêu cầu cấp bách để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Trên cơ sở đó, Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW; Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị về thúc đẩy phát triển công nghệ số Việt Nam và Quyết định phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030"; Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, chuyển đổi số trong các đơn vị Quân đội nói chung, trong xây dựng, phát triển CNQP Việt Nam nói riêng, là yếu tố then chốt và quan trọng, do vậy, cần phải tiến hành từng bước vững chắc.

Trong bối cảnh mới, để đẩy mạnh xây dựng và phát triển ngành CNQP Việt Nam theo hướng chủ động, tự lực, tự cường, hiện đại và lưỡng dụng, trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia, đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 08/NQTW ngày 26/1/2022 về "Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo". Nghị quyết đã kế thừa và phát triển các chỉ thị, nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị trước đây; đồng thời xác định mục tiêu phát triển CNQP giai đoạn mới là: "Đủ năng lực nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, sản xuất vũ khí, trang bị kỹ thuật có tính năng kỹ - chiến thuật cao theo yêu cầu trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân, đáp ứng nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại". Văn kiện Đại hội XIII của Đảng cũng xác định: "Xây dựng, phát triển nền công nghiệp quốc phòng, công nghiệp an ninh hiện đại, lưỡng dụng, vừa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc vừa góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội; xây dựng và củng cố các tuyến phòng thủ biên giới, biển, đảo, có cơ chế huy động nguồn lực từ địa phương và nguồn lực xã hội cho xây dựng tiềm lực quốc phòng, an ninh tại các khu vực phòng thủ". Theo đó, xây dựng một nền CNQP hiện đại, có trình độ KHCN cao, có khả năng sản xuất các loại VKTBKT mới, công nghệ mới, công nghệ số. "Ứng phó kịp thời, hiệu quả với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, nhất là nhiệm vụ cứu nạn, cứu hộ, phòng chống thiên tai, dịch bệnh. Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa".

Cùng với đó, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 với sự phát triển của KHCN tiên tiến, công nghệ số, chuyển đổi số đã tác động tới mọi mặt đời sống, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh... Bởi vậy, phấn đấu tạo sự đột phá trong xây dựng và phát triển CNQP đòi hỏi phải từng bước áp dụng công nghệ số, chuyển đổi số vào nghiên cứu chế tạo, sản xuất VKTBKT công nghệ cao theo hướng tập trung, chuyên môn hóa; gắn nghiên cứu thiết kế, chế tạo sản phẩm mới với cải tiến, sửa chữa VKTBKT và sản xuất các sản phẩm lưỡng dụng phục vụ dân sinh. Trong đó, thực hiện chuyển đổi số trong CNQP là yếu tố đột phá, "then chốt".

Chuyển đổi số trong xây dựng, phát triển CNQP được hiểu là việc sử dụng dữ liệu số, công nghệ số trong quản lý, điều hành, nghiên cứu, phát triển, sản xuất, sửa chữa, cải tiến, hiện đại hóa các loại VKTBKT nhằm thay đổi phương thức điều hành hoạt động, quy trình nghiệp vụ… để nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ. Các hoạt động của chuyển đổi số được hợp thành từ việc số hóa dữ liệu quản lý doanh nghiệp; áp dụng công nghệ số để tự động hóa, tối ưu hóa quy trình nghiệp vụ, quy trình quản lý, phối hợp công việc đến chuyển đổi toàn bộ mô hình ứng dụng KHCN vào nghiên cứu chế tạo, sản xuất vũ khí… Các mô hình và quá trình nghiên cứu, chế tạo, sản xuất cũng như cải tiến, sửa chữa trong giai đoạn kết nối, chia sẻ thông tin đòi hỏi các đơn vị, doanh nghiệp cần tập trung đầu tư nhiều cho sáng kiến, sáng tạo, đổi mới để đạt được tiêu chuẩn "đơn vị số"; là động lực để nâng cao tầm nhìn cũng như giá trị của doanh nghiệp quốc phòng.

Chuyển đổi số trong xây dựng, phát triển CNQP được hiểu là việc sử dụng dữ liệu số, công nghệ số trong toàn bộ các hoạt động quản lý, điều hành, nghiên cứu phát triển, sản xuất, sửa chữa, cải tiến, hiện đại hóa các loại VKTBKT nhằm thay đổi phương thức điều hành hoạt động, quy trình nghiệp vụ để nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ.

Trong giai đoạn tới, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với Quân đội nói chung và ngành CNQP nói riêng. Tình hình đó đòi hỏi các cấp, các ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị, nhất là ngành CNQP, phải quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về thực hiện chuyển đổi số trong xây dựng, phát triển CNQP theo hướng tự chủ, tự cường, hiện đại và lưỡng dụng. Trong đó, cần thực hiện đồng bộ một số định hướng và giải pháp cơ bản sau:

Một là, quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết, đề án, chương trình, kế hoạch của Đảng, Nhà nước, nhất là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về chuyển đổi số trong phát triển CNQP. Đây vừa là định hướng vừa là giải pháp quan trọng để chủ động thực hiện chuyển đổi số trong xây dựng và phát triển CNQP giai đoạn mới.

Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và việc thực hiện chuyển đổi số trong ngành CNQP làm gia tăng nhu cầu tích hợp, xử lý dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, dẫn đến các mô hình hợp tác mới trong chuỗi giá trị và quản lý vòng đời sản phẩm CNQP. Đây sẽ là chiến lược phát triển liên kết giữa các nhà cung cấp dịch vụ công nghệ, góp phần thúc đẩy hiện đại hóa ngành CNQP. Từ đó tạo ra chuỗi giá trị, xuất hiện nhiều nhân tố mới, nguồn lực mới, bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ với năng suất và hiệu quả cao, giải pháp lưu trữ dữ liệu, nghiên cứu, phân tích dữ liệu số hóa, nền tảng kỹ thuật số, mô phỏng mô hình công nghệ số…

Hai là, tập trung nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện đồng bộ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về chuyển đổi số trong phát triển CNQP. Quán triệt, thực hiện quan điểm "tăng cường liên kết, chuyển giao, chuyển đổi số, chuyển đổi công nghệ giữa công nghiệp dân sinh và CNQP", tạo nên nền tảng đổi mới sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ của CNQP; Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và mục tiêu của Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 26/1/2022 về "Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo", đòi hỏi cần sớm xây dựng và ban hành Luật CNQP, an ninh và động viên công nghiệp, cùng các văn bản quy phạm pháp luật về chuyển đổi số trong lĩnh vực CNQP. Trước mắt, cần sớm nghiên cứu, ban hành các quy định, chế tài về chuyển đổi số trong CNQP và các hoạt động xúc tiến thương mại quân sự. Xây dựng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật trong chế tạo, sản xuất các sản phẩm CNQP.

Ba là, chuyển đổi số trong phát triển công nghệ quân sự nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ để phát triển CNQP gắn kết chặt chẽ và trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia. Việc tăng cường chuyển đổi số đối với doanh nghiệp CNQP sẽ mang lại lợi thế rất lớn, giúp tăng năng suất lao động, hiệu quả trong sử dụng tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm thời gian sản xuất để phục vụ cho việc bảo trì, bảo dưỡng máy móc. Do vậy, việc chuyển đổi số của các doanh nghiệp CNQP sẽ tạo bước nhảy vọt về chất; đồng thời, việc số hóa kỹ thuật với nhiều ứng dụng công nghệ 4.0 như thiết kế 3D, thiết kế ngược theo mẫu sẵn có, hình thành mối liên kết chặt chẽ từ việc tạo mẫu thiết kế sản phẩm mới, mô phỏng sản phẩm tối ưu trước khi đưa vào sản xuất hàng loạt.

 

"Quán triệt, thực hiện quan điểm "tăng cường liên kết, chuyển giao, chuyển đổi số, chuyển đổi công nghệ giữa công nghiệp dân sinh và CNQP", tạo nên nền tảng đổi mới sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ của CNQP".

              (Thượng tướng, TS. Lê Huy Vịnh)

Bốn là, chuyển đổi số trong sản xuất các sản phẩm lưỡng dụng. Hiện nay, việc ứng dụng KHCN cao, công nghệ số vào hỗ trợ xây dựng và phát triển CNQP ngày càng tăng; nhiều thành tựu KHCN được ứng dụng rộng rãi trong nghiên cứu chế tạo, sản xuất VKTBKT công nghệ cao. Thực hiện chuyển đổi số trong xây dựng và phát triển CNQP sẽ mang lại những lợi ích to lớn đối với các đơn vị sản xuất quốc phòng nhằm cải thiện năng suất và hiệu quả sản xuất. Chuyển đổi số sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp CNQP tiết kiệm chi phí và mở rộng quy mô đầu tư vào một số lĩnh vực để phát triển sản phẩm mới, sản phẩm mang tính lưỡng dụng cao.

Năm là, tăng cường hợp tác quốc tế trong quá trình chuyển đối số để phát triển CNQP và nâng cao hiệu quả sản xuất, tiêu thụ sản phẩm lưỡng dụng. Đây vừa là định hướng, vừa là giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng, phát triển CNQP thời kỳ mới. Đảng ta chỉ rõ: "Chuyển trọng điểm chính sách thu hút, hợp tác đầu tư nước ngoài từ số lượng sang chất lượng; ưu tiên các dự án có công nghệ hiện đại; công nghệ và giá trị gia tăng cao, mô hình quản trị hiện đại, có tác động lan tỏa, kết nối với khu vực kinh tế trong nước". Muốn xây dựng CNQP ngày càng hiện đại thì việc hợp tác với các đối tác nước ngoài để thúc đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa là giải pháp quan trọng. Bên cạnh đó, việc hợp tác cũng giúp chúng ta "đi tắt đón đầu" công nghệ mới, công nghệ tiên tiến, công nghệ số.

Đảng ta chủ trương đẩy mạnh phát triển CNQP theo hướng chủ động, tự lực, tự cường, hiện đại và lưỡng dụng, gắn kết chặt chẽ và trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia. Như vậy, xây dựng, phát triển CNQP phải vừa bảo đảm tăng cường, củng cố quốc phòng, an ninh vừa góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Ngành CNQP cần có kế hoạch, lộ trình, bước đi vững chắc, phù hợp, hiệu quả để thực hiện chuyển đổi số, làm thay đổi căn bản phương thức quản lý, điều hành, mô hình sản xuất, tạo ra những bước tiến mới trong nghiên cứu chế tạo, cải tiến VKTBKT, vươn lên trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia; đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thượng tướng, TS. LÊ HUY VỊNH

Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng