Nâng cao hiệu quả hoạt động của Quân đội trong kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với quốc phòng, an ninh và đối ngoại

Kinh tế - xã hội (KTXH), quốc phòng, an ninh (QPAN), đối ngoại là những lĩnh vực cơ bản, quan trọng của một quốc gia. Mỗi lĩnh vực có vị trí, vai trò khác nhau nhưng có mối quan hệ khăng khít, không tách rời, tác động qua lại, chi phối lẫn nhau trong tiến trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng ta xác định: "Phát triển KTXH là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần, bảo đảm QPAN là trọng yếu, thường xuyên" và "Phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước".

Những năm qua, quán triệt, thực hiện Nghị quyết của Đảng, Quân đội đã thực hiện rất hiệu quả việc kết hợp phát triển KTXH với QPAN và đối ngoại, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nổi bật là trong xây dựng các công trình, đề án quân sự, quốc phòng luôn tính toán kỹ yếu tố KTXH và tính lưỡng dụng. Phát huy tốt vai trò của các khu kinh tế - quốc phòng (KTQP), thực hiện hiệu quả các mục tiêu quốc gia, góp phần củng cố thế trận lòng dân, thế trận QPAN, nhất là trên các địa bàn chiến lược, phên giậu của Tổ quốc. Các đơn vị, doanh nghiệp quân đội (DNQĐ) tích cực tham gia phát triển KTXH, nhất là kinh tế biển gắn với bảo vệ chủ quyền biển, đảo. Đồng thời, tham gia phát triển kinh tế số gắn với bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Hoạt động kinh tế đối ngoại, thương mại quốc phòng được triển khai thực hiện có hiệu quả. Các đơn vị, DNQĐ đã làm tốt công tác dân vận, giúp dân xóa đói, giảm nghèo, chung tay xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh... Đặc biệt, Quân đội tham gia hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, khắc phục đại dịch COVID-19… Qua đó, thắt chặt mối quan hệ đoàn kết quân dân, tỏa sáng hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trong lòng nhân dân. Hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng được triển khai đồng bộ với nhiều cách làm sáng tạo, hiệu quả, đóng góp quan trọng vào thành công chung của công tác đối ngoại quốc gia, tăng cường tiềm lực quốc phòng, xây dựng Quân đội; nâng cao vị thế, uy tín của đất nước và Quân đội trên trường quốc tế, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện cũng còn những hạn chế nhất định, đó là: Việc xây dựng khu KTQP có nơi chưa đạt hiệu quả; có nội dung kết hợp QPAN và đối ngoại chưa cụ thể, rõ ràng. Công tác tham mưu còn chồng chéo, có nội dung còn trùng lặp; cấp ủy, chỉ huy, nhất là cán bộ chủ trì ở một số cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp chưa quan tâm đúng mức, có lúc, có nơi còn biểu hiện nặng về lợi ích kinh tế, chưa thực sự chú trọng đến nhiệm vụ QPAN và đối ngoại. Hoạt động kinh tế đối ngoại chưa có kế hoạch toàn diện, dài hạn, còn vướng mắc, bất cập về cơ chế, thủ tục. Một số dự án đầu tư ra nước ngoài hiệu quả thấp, tiềm ẩn rủi ro, mất vốn; công tác quản lý đất quốc phòng đưa vào hoạt động lao động sản xuất, kinh tế chưa chặt chẽ, cá biệt còn xảy ra tiêu cực, sai quy định...

Quân đội đã thực hiện rất hiệu quả việc kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với quốc phòng, an ninh và đối ngoại, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hiện nay, cục diện thế giới đang tiếp tục thay đổi; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gay gắt hơn; chiến tranh thương mại, xung đột vũ trang, khủng bố, chiến tranh lai ghép, tổng lực, phức hợp, điểm nóng an ninh xảy ra ở nhiều nơi và rất phức tạp. Nhiều nước đã “vũ khí hóa” yếu tố kinh tế thành công cụ chính trị, quân sự trong xung đột, chiến tranh. Việc kích động, can dự vào nền an ninh, gây rối nội bộ nước khác cũng được một số nước sử dụng. Đồng thời, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vừa tạo ra cơ hội, vừa tạo ra những thách thức lớn cho mọi quốc gia, đòi hỏi tất yếu phải kết hợp chặt chẽ phát triển KTXH với QPAN và đối ngoại.

Trong bối cảnh đó, yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quân đội trong kết hợp phát triển KTXH với QPAN và đối ngoại là nhiệm vụ hết sức cần thiết, cấp bách. Trong đó, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân.

Tập trung tuyên truyền, giáo dục về đường lối, chủ trương, chiến lược, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về các lĩnh vực KTXH, QPAN và đối ngoại. Tuyên truyền, giáo dục sâu rộng về vị trí, vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng, quan điểm, phương châm, nguyên tắc, cơ chế, phương thức kết hợp làm cho cán bộ, chiến sĩ hiểu rõ để từ đó nêu cao quyết tâm khắc phục khó khăn, thách thức, hoàn thành có chất lượng, hiệu quả các nội dung, chương trình, nhiệm vụ kết hợp. Đồng thời, phát huy vai trò chủ động trong phối hợp với các ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương tuyên truyền đến các tầng lớp trong xã hội.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước trong việc kết hợp phát triển KTXH với QPAN và đối ngoại.

Tăng cường lãnh đạo nâng cao chất lượng hoạch định đường lối, chủ trương, cơ chế, chính sách, pháp luật, tạo cơ sở chính trị, hành lang pháp lý cho hoạt động kết hợp của Quân đội luôn đúng hướng, đúng pháp luật và đạt mục đích, hiệu quả thiết thực, góp phần tăng cường tiềm lực QPAN, sức mạnh bảo vệ Tổ quốc.

Tổ chức đảng, chỉ huy các cấp trong Quân đội lãnh đạo, chỉ đạo cơ quan, đơn vị thực hiện tốt việc kết hợp phát triển KTXH với QPAN và đối ngoại theo chức năng, nhiệm vụ, địa bàn, lĩnh vực được phân công. Xác định rõ chỉ tiêu, nội dung, biện pháp; phân cấp, phân quyền rành mạch. Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, khắc phục vướng mắc từ cơ chế, chính sách, pháp luật hoặc chưa thống nhất giữa văn bản của ta với luật pháp, chính sách nước sở tại, hay luật pháp, công ước quốc tế.

Chú trọng việc kết hợp phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ chủ quyền biển, đảo; kinh tế vùng gắn với phòng thủ quân khu và khu vực phòng thủ các cấp; kinh tế số gắn với bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng; kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn gắn với bảo vệ môi trường; kinh tế đối ngoại gắn với bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Ba là, nâng cao chất lượng công tác dự báo, tham mưu chiến lược, xây dựng chương trình, kế hoạch kết hợp trong từng thời kỳ, giai đoạn, nhiệm vụ.

Theo đó, cần nhận diện đúng đối tượng, đối tác để tham mưu chủ trương, phương án thiếp lập, phát triển các quan hệ KTXH hoặc QPAN phù hợp, giữ vững độc lập, tự chủ, giảm bất đồng, xung đột để đạt lợi ích cao nhất cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong tham mưu tổ chức thực hiện kết hợp phát triển KTXH với QPAN và đối ngoại của Quân đội cần đặc biệt chú trọng việc kết hợp phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ chủ quyền biển, đảo; kinh tế vùng gắn với khu vực phòng thủ các cấp; kinh tế số gắn với bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng; kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn gắn với bảo vệ môi trường; kinh tế đối ngoại gắn với bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Kết hợp phát triển thương mại, công nghiệp quốc phòng và hợp tác với các đối tác mua bán, chuyển giao công nghệ, sản xuất vũ khí, trang bị, phương tiện kỹ thuật quân sự phục vụ lực lượng vũ trang và sản phẩm phục vụ dân sinh, xuất khẩu. Nâng cao chất lượng tham mưu tổng kết thực tiễn về kết hợp, đề xuất bổ sung, phát triển lý luận, đường lối, chiến lược, sách lược, cơ chế, chính sách về kết hợp giữa các lĩnh vực.

Bốn là, phát huy vai trò các DNQĐ, đoàn KTQP, các đơn vị thường trực trong kết hợp nhiệm vụ lao động sản xuất, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và tham gia vào các hoạt động xã hội, đối ngoại.

Kiện toàn, sắp xếp, nâng cao hiệu quả hoạt động của các DNQĐ. Hoàn thiện cơ chế, chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trên một số địa bàn đặc thù. Phát huy vai trò các DNQĐ thực hiện tốt quan điểm lưỡng dụng, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh gắn với mục tiêu xây dựng tiềm lực QPAN; tích cực tham gia các hoạt động cứu trợ, an sinh xã hội và đối ngoại.

Đẩy mạnh xây dựng, phát triển các khu KTQP; chuẩn bị đầy đủ cơ sở để triển khai thực hiện việc hình thành tập đoàn kinh tế biển, binh đoàn KTQP trên biển, đảo. Chỉ đạo các đoàn KTQP thực hiện tốt chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là chương trình "Phát triển KTXH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030"; phát huy vai trò của Quân đội trong tham gia giảm nghèo bền vững; thực hiện tốt nhiệm vụ đối ngoại vùng biên gắn với quản lý an ninh trật tự khu vực biên giới.

Nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách, pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các DNQĐ và nhân dân, dân quân tự vệ kết hợp phát triển kinh tế, thương mại điện tử (kinh tế số) gắn với bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Có cơ chế, chính sách tạo thuận lợi cho các DNQĐ mở rộng thị trường kinh doanh, hợp tác với các đối tác, nhất là đối tác chiến lược, gắn mục tiêu kinh tế với mục tiêu QPAN và đối ngoại để huy động nguồn lực quốc tế, tạo vành đai an ninh từ bên ngoài lãnh thổ, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, từ bên ngoài lãnh thổ quốc gia. Phát huy vai trò lực lượng quân đội tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, góp phần nâng cao uy tín đất nước và vai trò của Quân đội nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế.

Thiếu tướng, TS. NGUYỄN ANH TUẤN*

Đại tá LÊ VĂN HƯỞNG

Viện Chiến lược quốc phòng

*Phó Viện trưởng Viện Chiến lược quốc phòng

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội XIII, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2021.

2. Nghị quyết số 820-NQ/QUTW ngày 17/12/2021 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo nhiệm vụ lao động sản xuất, xây dựng kinh tế kết hợp quốc phòng của Quân đội đến năm 2030.

3. Nghị quyết số 2662-NQ/QUTW ngày 26/2/2024 của Quân ủy Trung ương về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo.