CÔNG NGHỆ CHỐNG MÁY BAY KHÔNG NGƯỜI LÁI
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, UAV đã trở thành một bộ phận quan trọng trong tổ chức biên chế của quân đội các nước nhằm phục vụ hoạt động trinh sát, thu thập tin tức tình báo, cảnh báo sớm và trong tác chiến. Hiện, có hơn 90 quốc gia và tổ chức phi chính phủ sử dụng UAV. Giới quân sự Mỹ coi UAV là một trong những mối đe dọa trên không có sức phá hoại lớn nhất và đề ra chủ trương phát triển toàn diện các khả năng tác chiến của chúng, như xâm nhập tàng hình, trung chuyển thông tin, chiến đấu trên không... Trên thực tế, mặc dù phạm vi phủ sóng ra-đa của Không quân Mỹ là rất rộng, nhưng UAV cỡ nhỏ vẫn có thể lọt ra ngoài tầm giám sát của ra-đa, nên rất khó bị phát hiện.
5 năm trở lại đây, các loại UAV cỡ nhỏ “quấy rối” ngày càng gia tăng, trực tiếp đe dọa an ninh của nhiều quốc gia. Vào tháng 10/2014, một chiếc UAV lượn vòng trên không phận nhà máy điện hạt nhân của Pháp; ngày 22/4/2015, một chiếc UAV cỡ nhỏ hạ cánh ngay trên nóc Văn phòng Thủ tướng Nhật Bản; tháng 9/2015, một chiếc UAV rơi ngay trước mặt Thủ tướng Đức A.Méc-ken khi bà đang đi vận động bầu cử tại Đức; đầu năm 2015, một chiếc UAV hạ cánh xuống bãi cỏ trước Nhà Trắng của Mỹ. Gần đây nhất, ngày 14/9/2019, 2 cơ sở sản xuất dầu lớn nhất của A-rập Xê-út đã bị tấn công bởi UAV của tổ chức khủng bố... Do đó, việc đối phó với mối đe dọa do UAV gây ra, đặc biệt là UAV cỡ nhỏ, đang là vấn đề rất cấp thiết.
Theo các nhà sản xuất, muốn vũ khí chống UAV (C-UAV) hoạt động hiệu quả, trước hết phải dò tìm, theo dõi và cảnh báo sớm đối với UAV, sau đó căn cứ vào thực tế để lựa chọn sát thương cứng (dùng hỏa lực tấn công) hoặc sát thương mềm (gây nhiễu) để vô hiệu hóa chúng. Bên cạnh đó, còn phải sử dụng phương pháp bảo vệ ngụy trang chủ động tích cực, làm giảm hiệu suất trinh sát của UAV đối phương. Hiện nay, vũ khí C-UAV được trang bị các công nghệ như:
Công nghệ thăm dò, theo dõi và cảnh báo sớm, gồm: Trinh sát ảnh mặt đất; thăm dò, theo dõi bằng ra-đa; cảnh báo sớm trên không và trinh sát vệ tinh. Những công nghệ này sẽ tạo thành mạng trinh sát mặt đất - trên không, nhằm theo dõi và cảnh báo sớm sự xuất hiện của UAV, cung cấp thông tin tình báo quan trọng cho các hoạt động tác chiến chống UAV.
Công nghệ phá hủy, gồm: Tên lửa C-UAV, vũ khí la-de, UAV chiến đấu và hỏa lực thông thường. Trang - thiết bị, vũ khí C-UAV sử dụng những công nghệ này tạo thành mạng tấn công hỏa lực mặt đất - trên không, dựa vào những thông tin tình báo do hệ thống trinh sát tình báo cung cấp để lựa chọn phương án thích hợp tiêu diệt UAV bằng hỏa lực.
Công nghệ gây nhiễu, gồm: Đối kháng quang học, gây nhiễu thông tin điều khiển và gây nhiễu cơ sở dữ liệu. Vũ khí, trang bị C-UAV sử dụng công nghệ này tiến hành gây nhiễu hiệu quả UAV, làm vô hiệu hóa hệ thống điều khiển và lái tự động, hệ thống thông tin liên lạc, hệ thống động lực của UAV, từ đó làm cho chúng suy giảm, thậm chí mất công năng chính.
Công nghệ ngụy trang đánh lừa: Trong quá trình tác chiến C-UAV, thông qua việc ngụy trang các mục tiêu để làm giảm khả năng theo dõi, giám sát của UAV đối phương, qua đó làm giảm hiệu quả tác chiến của chúng.
Các công nghệ trên vừa có phương pháp chủ động, vừa có phương pháp thụ động, hoặc kết hợp với nhau nhằm tối ưu hóa công nghệ và tối đa hóa hiệu quả tác chiến tổng thể của C-UAV.
Hệ thống pháo - tên lửa phòng không Pantsir-S1 của Nga có khả năng bắn hạ máy bay không người lái. Ảnh: Internet
MỘT SỐ HỆ THỐNG C-UAV
Hệ thống C- UAV phi động năng
Hệ thống này chủ yếu lợi dụng các hiệu ứng như thăm dò, theo dõi và nhận biết bằng quang điện cùng với việc gây nhiễu bằng tần số vô tuyến để phá hủy liên kết thông tin giữa UAV với người điều khiển, làm cho chúng mất khả năng tác chiến. Loại thiết bị này phù hợp với môi trường đô thị có nhiều công trình kiến trúc, có thể tránh gây thiệt hại xung quanh. Các hệ thống C-UAV phi động năng tiêu biểu gồm: Hệ thống Icarus do Hãng Lockheed Matin (Mỹ) nghiên cứu, phát triển từ năm 2014, có thể thăm dò, nhận biết và phá hủy UAV cỡ nhỏ và có trọng lượng không quá 9kg; được đặt xung quanh công sự hình tròn hoặc cố định trên xe. Hệ thống Drone Defender do Công ty Battalle (Mỹ) sản xuất, sử dụng công nghệ gây nhiễu tần số điều khiển bằng sóng radio, có thể chặn đứng các UAV trước khi chúng gây nguy hiểm tới an ninh. Hệ thống Venom do Tập đoàn Northrop Grumman (Mỹ) nghiên cứu phát triển, kết hợp giữa công nghệ đo xa và chỉ thị mục tiêu la-de hạng nhẹ (LLDR). Hệ thống phòng thủ C-UAV (AUDS) do 3 công ty của Anh là Blighter Suveillance Systems, Chess Dynamics và Enterprise Control Systems hợp tác sản xuất, có thể dò tìm, theo dõi và tiêu diệt các loại UAV bằng cách dùng ra-đa và thiết bị quang học định vị chính xác mục tiêu, sau đó phát sóng vô tuyến gây nhiễu công suất lớn cắt đứt sự kết nối giữa UAV với thiết bị điều khiển từ xa, buộc UAV phải hạ cánh.
Ngoài ra, phải kể đến hệ thống giám sát và chống UAV bằng vô tuyến điện Ardronis do Hãng Rohde-Schwarz (Đức) sản xuất năm 2015; có thể thăm dò, trinh sát và định vị UAV khi chúng cất cánh, thậm chí là đang đỗ trên mặt đất, cung cấp khả năng phản ứng nhanh mà không cần đến thiết bị đối kháng chủ động. Hệ thống Falcon Shield do Công ty Hàng không Selex ES thuộc Tập đoàn Finmeccanica (Italy) sản xuất, không chỉ có khả năng phát hiện, nhận biết, theo dõi, định vị và bắn hạ các UAV siêu nhỏ, mà còn có thể giành quyền kiểm soát UAV ngay “trong tay đối phương”, buộc chúng phải thay đổi đường bay và hạ cánh. Hệ thống Drone Guard do Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Israel (IAI) sản xuất, sử dụng ra-đa 3D (gồm ra-đa ELM-2026D, ELM-2026B và ELM-2026BF) để thăm dò các loại UAV, áp dụng các thuật toán phát hiện và bám UAV đặc dụng, đồng thời tích hợp với các xen-xơ quang điện tử để nhận dạng mục tiêu bằng mắt. Hệ thống này còn mang theo thiết bị gây nhiễu thích ứng, có thể vận hành liên tục như một tổ hợp riêng lẻ hoặc sử dụng phối hợp với các xen-xơ phát hiện và nhận dạng mục tiêu, sau đó, gây nhiễu hoạt động bay của UAV buộc chúng quay trở về điểm xuất phát ban đầu, hoặc cắt đứt đường truyền điều khiển làm cho các UAV tự rơi xuống.
Hệ thống ra-đa Giraffe của Công ty Saab (Thụy Điển). Ảnh: Internet
Hệ thống ra-đa giám sát UAV
Hệ thống ra-đa Giraffe do Công ty Saab (Thụy Điển) sản xuất, có khả năng theo dõi các mục tiêu nhỏ, chậm, thấp, phát hiện trên 100 mục tiêu trên không có tiết diện phản xạ ra-đa khoảng 0,001 mm2, trên cơ sở đó xác định được các UAV từ trong sóng tạp mặt đất xung quanh. Ra-đa này có thể liên kết với nhiều loại hệ thống vũ khí, thực hiện nhiệm vụ chống UAV. Hệ thống ra-đa điện tử ba chiều do Công ty ARTSYS360 (Israel) sản xuất, có thể quét hình 900 ba chiều theo hướng thẳng đứng, quét hình 3600 theo chiều ngang, cung cấp độ chính xác thẳng đứng và chiều ngang 1,50, mỗi lần quét 3600/s. Ra-đa này kết nối với trung tâm điều khiển thông qua wifi, mạng LAN, đầu nối tinh thể RJ45 và mạng 3G/4G; cung cấp điện thông qua mạng lưới điện tử, cũng có thể sử dụng 4 cục pin Lithium, hoặc 1 tấm pin năng lượng mặt trời, thực hiện nhiệm vụ kéo dài liên tục 48-96 giờ; triển khai dọc theo hàng rào biên giới để bổ sung thêm vào hoạt động tuần tra bảo vệ biên giới. Hệ thống này cũng rất thích hợp khi triển khai hoạt động C-UAV tại các đô thị lớn.
Hệ thống vũ khí la-de chống UAV
Hệ thống này có các ưu điểm như độ chính xác cao, giá thành các đợt bắn thấp, tính linh hoạt cao, công suất có thể điều chỉnh, thực hiện sát thương mềm... Trong đó, tiêu biểu là hệ thống C-UAV Iron beam của Công ty Raphael (Israel), là biến thể của C-RAM chống tên lửa, pháo, cối, sử dụng vũ khí la-de để tạo ra hiệu ứng động lực, có thể phóng la-de cường độ thấp bắn cháy các loại UAV trong tầm mắt. Hệ thống vũ khí la-de gọn nhẹ do Hãng Boeing (Mỹ) sản xuất, được lắp trên các loại xe để đối phó với các hiểm họa từ UAV và phương tiện bay cỡ nhỏ.
Có thể nói, mối đe dọa đang ngày càng tăng từ UAV đã khiến cho việc nghiên cứu và sản xuất C-UAV trở nên cấp thiết hơn. Hệ thống C-UAV và các sản phẩm do các nước nghiên cứu, phát triển bước đầu cho thấy có thể kiểm soát được hiểm họa từ UAV ở một mức độ nhất định, nhưng hiệu quả ứng dụng trong thực tiễn vẫn còn phải được kiểm nghiệm và không ngừng hoàn thiện.
ĐOÀN HÙNG