Biến đổi khí hậu từ góc nhìn của giới quân sự Mỹ

THỰC TRẠNG

Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của hệ thống khí hậu gồm khí quyển, thủy quyển, sinh quyển, thạch quyển, băng quyển hiện tại và trong tương lai bởi các nguyên nhân tự nhiên, nhân tạo. Biến đổi khí hậu tác động toàn diện và sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực quốc phòng - an ninh của các quốc gia. Đối với một cường quốc như Mỹ, đây là một thách thức lớn, đe dọa đến hoạt động quân sự và an ninh quốc gia của nước này.

Theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ, tình trạng sẵn sàng chiến đấu của quân đội nước này phụ thuộc vào các căn cứ quân sự. Do vậy, cần đánh giá đầy đủ những tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu đối với các căn cứ quân sự, cũng như đề ra các biện pháp thích ứng để không ảnh hưởng đến nhiệm vụ của quân đội. Trong Chiến lược Quân sự quốc gia, Bộ Quốc phòng Mỹ đánh giá, môi trường chiến lược, trong đó bao gồm cả biến đổi khí hậu là một yếu tố tiềm tàng không thể xem thường, có thể tác động đến an ninh quốc gia Mỹ. Trong Chiến lược Bắc Cực, Bộ Quốc phòng Mỹ đánh giá hiện tượng biến đổi khí hậu tại Bắc Cực có thể là nguy cơ làm thay đổi môi trường an ninh khu vực này. Các đánh giá trên đều cho thấy, biến đổi khí hậu là mối đe dọa lớn đến các căn cứ quân sự của Mỹ ở trong và ngoài nước. Việc đảm bảo an toàn cho các căn cứ quân sự là một trong những yêu cầu quan trọng, có ý nghĩa chiến lược trong bảo vệ an ninh quốc gia Mỹ.

Hầu hết dự báo của các viện nghiên cứu cho rằng, nhiều căn cứ quân sự ở ven biển nước Mỹ đang đứng trước nguy cơ ngập lụt ngày càng lớn, do tình trạng nước biển dâng. Báo cáo của Hiệp hội các nhà khoa học Mỹ (UCS) cảnh báo, các căn cứ quân sự Mỹ dọc bờ biển Đại Tây Dương, Vịnh Mexico ngày càng dễ bị tổn thương bởi bão, lũ; dẫn đến nguy cơ mất đất và khí tài quân sự chiến lược trong các thập kỷ tới. Đồng thời, dự báo đến năm 2050, hầu hết các căn cứ quân sự này sẽ phải hứng chịu những trận lũ lụt lớn gấp 10 lần hiện nay. Theo dự báo, do tác động của biến đổi khí hậu, đến cuối thế kỷ XXI, 75%-95% diện tích các căn cứ quân sự ven biển của Mỹ sẽ bị nhấn chìm; 80% căn cứ quân sự sẽ phải hứng chịu những cơn bão lớn cấp 2 (với sức gió từ 154-177 km/h). Trên thực tế, một số căn cứ quân sự Mỹ đã phải gánh chịu những thiệt hại không nhỏ do tác động từ các hiện tượng thời tiết cực đoan. Chẳng hạn, năm 1992, cơn bão Andrew gần như đã xóa sổ Căn cứ Không quân Homestead (bang Florida); cơn bão Catrina đã gây thiệt hại 950 triệu USD đối với Căn cứ Không quân Keesler (bang Mississippi)…

Hiện nay, Mỹ đang duy trì gần 800 căn cứ quân sự ở hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, nhiều căn cứ quân sự trên biển và ở nước ngoài đang phải đối mặt với những hệ lụy tiêu cực từ hiện tượng này. Trong đó có đảo Guam, vốn là một trong những căn cứ quân sự có ý nghĩa quan trọng nhất về mặt chiến lược của Mỹ tại khu vực Tây Thái Bình Dương. Sự hiện diện của Quân đội Mỹ tại Guam cho phép Mỹ tiếp cận Trung Quốc và các nước khu vực Đông Á, Bắc Mỹ bằng cả đường không và đường biển. Do nằm ở vùng biển mở, đảo này rất dễ bị tổn thương trước các cơn bão lớn, nước biển dâng và tình trạng sạt lở đất. Nếu mực nước dâng lên đáng kể, các lợi ích chiến lược của Mỹ trên đảo này sẽ bị đe dọa lớn. Ngoài ra, còn có đảo Diego Garcia, nằm ở trung tâm Ấn Độ Dương, với diện tích 27km2. Đây là một căn cứ hậu cần trung tâm rất quan trọng của Quân đội Mỹ và Anh, có thể hỗ trợ các hoạt động quân sự ở Trung Đông, Vịnh Ba Tư; giám sát, kiểm soát khu vực biển Ấn Độ Dương. Đây cũng là căn cứ quân sự duy nhất có máy bay ném bom chiến lược không cần tiếp thêm nhiên liệu, nhưng vẫn có thể tiến hành các hoạt động can thiệp quân sự ở Đông và Tây bán cầu. Căn cứ này có một cầu tàu cơ giới, 2 tuyến giao thông nước sâu có thể neo đậu tàu sân bay, tàu ngầm hạt nhân và các tàu hậu cần. Sau nhiều năm hoạt động, nơi đây đã trở thành Guam thứ 2 của Mỹ. Tuy nhiên, do tác động của thời tiết cực đoan ở Ấn Độ Dương, với nhiệt độ thay đổi và lượng mưa ngày càng tăng, Diego Garcia đang phải đối mặt với mối đe dọa lũ lụt và sạt lở bờ biển rất lớn. Điểm cao nhất của đảo này so với mặt nước biển là 6,7m, độ cao trung bình so với mặt nước biển là 1,2m và hầu hết các khu vực trên đảo có độ cao so với mặt nước biển không quá 2m. Do đó, nếu mực nước biển dâng cao vài mét, sẽ buộc Mỹ phải tốn khoản ngân sách lớn để di chuyển căn cứ quân sự khổng lồ này và mất một tiền đồn chiến lược địa - chính trị quan trọng tại Ấn Độ Dương.

Theo dự báo, do tác động của biến đổi khí hậu, đến cuối thế kỷ XXI, 75%-95% diện tích các căn cứ quân sự ven biển của Mỹ sẽ bị nhấn chìm; 80% căn cứ quân sự phải hứng chịu những cơn bão lớn cấp 2 (với sức gió từ 154-177km/giờ).

TÁC ĐỘNG ĐẾN CÁC HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ

Viện Hàn lâm khoa học quốc gia Mỹ (NAS) chỉ ra rằng, biến đổi khí hậu có thể dẫn đến tình trạng gia tăng yêu cầu đối với Quân đội Mỹ trong các hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai (HA/DR) trong nước Mỹ và trên thế giới. Tình trạng hạn hán và cháy rừng kéo dài cũng là một mối đe dọa đến các thao trường huấn luyện của Quân đội Mỹ, nhất là khu vực miền Trung và Tây Mỹ; ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sẵn sàng chiến đấu của Quân đội. Bộ Quốc phòng Mỹ nhận định, tình trạng nước biển dâng có thể ảnh hưởng đến phương thức đổ bộ; nhiệt độ và các mùa thay đổi có thể tác động đến khung thời gian hoạt động của Quân đội; tần suất thời tiết cực đoan gia tăng tác động đến khả năng bay, tình báo, trinh sát... Trước những hiện tượng thiên tai được dự báo xảy ra với tần suất và cường độ mạnh hơn, Quân đội Mỹ có thể phải thường xuyên nhận được yêu cầu hỗ trợ các chính quyền dân sự, tham gia hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thiên tai trong và ngoài nước. Ngoài ra, để đảm bảo khả năng phản ứng nhanh và hiệu quả trước các hiện tượng thời tiết cực đoan, đòi hỏi Quân đội Mỹ phải được tăng cường các nguồn lực quân sự (các phương tiện vận tải đường không, đường biển, tàu phá băng, tàu bệnh viện, thành lập các đơn vị hỗn hợp mới...); gia tăng chi phí bảo trì các cơ sở hạ tầng, nhằm duy trì các hoạt động quân sự trong điều kiện thời tiết cực đoan.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu đang làm tan băng ở Bắc Cực, dẫn đến gia tăng hoạt động của các nước vào "một cuộc chơi lớn" về địa - chiến lược ở Bắc Băng Dương, nhất là sau khi có dự báo, năm 2030, các tuyến hàng hải quan trọng của thế giới sẽ được mở ra tại khu vực này. Sự thay đổi trên, khiến giới chức an ninh Mỹ không thể bỏ qua những quan tâm về an ninh, bao gồm các vấn đề phòng thủ tên lửa, hệ thống cảnh báo sớm, triển khai hệ thống vận tải chiến lược đường không và đường biển, phòng thủ chiến lược, an ninh hàng hải và đảm bảo sự tự do đi lại trong khu vực này. Như vậy, để đáp ứng nhiệm vụ quân sự mới, Quân đội Mỹ phải tăng cường các nguồn lực quân sự, bao gồm cả phương tiện và con người. Biến đổi khí hậu làm Trái Đất nóng lên còn tác động mạnh đến sức khỏe của binh lính trên chiến trường, nhất là những người hoạt động trong thời tiết nắng nóng cực đoan kéo dài ở khu vực Trung Đông - Bắc Phi. Theo dự báo, lính Mỹ sẽ phải tác chiến trong điều kiện bão cát mật độ cao, dẫn đến khả năng sử dụng vũ khí công nghệ cao kém hiệu quả.

Trước những tác động ngày càng nghiêm trọng trên, Lầu Năm Góc đang triển khai nhiều giải pháp ứng phó, như: thiết lập cơ quan chuyên trách để nghiên cứu, dự báo, lên kế hoạch ứng phó và quản lý các nguy cơ tiềm tàng của biến đổi khí hậu; nâng cấp các căn cứ quân sự ven biển nhằm thích nghi với tình trạng nước biển dâng; tăng cường diễn tập để thích nghi với các hiện tượng khí hậu cực đoan. Gần đây, Bộ Quốc phòng Mỹ đã yêu cầu Quân đội phải xây dựng lực lượng, kế hoạch hậu cần và phương án tác chiến trong điều kiện thời tiết cực đoan; tập trận chung với các đồng minh, đối tác, nhằm tăng cường khả năng và đổi mới hình thức chiến thuật cho phù hợp với biến đổi khí hậu.

ĐOÀN HÙNG