Xu hướng công nghệ quân sự năm 2024

TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI) là công nghệ then chốt của Cách mạng Công nghiệp 4.0. Theo đánh giá, công nghệ trí tuệ nhân tạo có thể làm thay đổi cách thức tiến hành chiến tranh hiện nay cũng như bản chất các cuộc chiến tiềm tàng trong tương lai. Bởi vậy, các cường quốc tích cực ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu thiết kế, chế tạo các loại vũ khí, trang bị (VKTB) mới, như: súng máy tự động, tên lửa dẫn đường, robot, máy bay không người lái (UAV), phương tiện không người lái dưới nước (UUV)… có khả năng tính toán đối với các nhiệm vụ tình báo, giám sát và trinh sát (ISR); tự động triển khai tác chiến, quản lý an toàn thiết bị; giúp cải thiện và nâng cao hiệu quả chiến đấu của các lực lượng.

Theo xu hướng này, Tập đoàn Lockheed Martin (Mỹ) đang phát triển hệ thống chỉ huy hợp nhất đa miền kết nối tất cả quân, binh chủng với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (JADC2). Đây được coi là hệ thống chỉ huy lõi của Quân đội Mỹ trong tương lai, giúp rút ngắn thời gian ra quyết định và phản ứng trên thực địa nhằm giành lợi thế trước đối phương. Công ty Rebellion (Mỹ) chế tạo thành công loại thiết bị kết hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo, công nghệ học máy (ML) và dữ liệu lớn (Big Data), có khả năng nhận biết và ngăn chặn các mối đe dọa từ sớm. Trong khi đó, Nga xác định trí tuệ nhân tạo là công nghệ cốt lõi để hiện đại hóa quân đội, ứng dụng trong phát triển các hệ thống thông tin liên lạc, trinh sát, chỉ huy, tác chiến điện tử, robot, hệ thống phòng hộ, xe trinh sát không người lái... Còn Công ty Axon Vision (Israel) vừa ra mắt thiết bị chỉ huy tác chiến và ra quyết định nhờ công nghệ trí tuệ nhân tạo. Thiết bị có giao diện người dùng trực quan và cơ chế cảnh báo tùy chỉnh, giúp các đội chiến thuật và phương tiện mặt đất nhận thức tình huống, phân loại và ước tính vị trí các mối đe dọa trong thời gian thực, tính toán phương án tác chiến phù hợp. Thời gian tới, các nước tiếp tục phát triển các loại robot tác chiến có trí thông minh tiệm cận với bộ não con người; có khả năng trinh sát, tìm kiếm và tấn công mục tiêu trong môi trường phức tạp; đặc biệt có kích thước siêu nhỏ, dễ che giấu, cài cắm… Theo dự báo, giai đoạn 2023-2028, thị trường công nghệ trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực quân sự sẽ tăng từ 9,2 tỷ USD lên 38,8 tỷ USD.

INTERNET VẠN VẬT QUÂN SỰ

Internet vạn vật quân sự (Internet of Military Things - IoMT) là việc ứng dụng công nghệ Internet vạn vật trong lĩnh vực quốc phòng, gồm kết nối tàu chiến, máy bay, xe tăng - thiết giáp, robot, cảm biến, binh lính, sở chỉ huy… trong một mạng lưới gắn kết. Công nghệ này cho phép thu thập và phân tích dữ liệu theo thời gian thực từ các cảm biến và thiết bị, nâng cao nhận thức về tình huống; tăng cường hiệu quả hoạt động trinh sát, giám sát và chiến đấu; đảm bảo hậu cần và quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu hóa công tác bảo trì trang - thiết bị; hỗ trợ quá trình huấn luyện, mô phỏng thực tế; triển khai cứu trợ nhân đạo và ứng phó thảm họa…

Trong lĩnh vực này, Công ty Espre Technologies của Mỹ nghiên cứu phát triển bộ cảm biến giao tiếp (NIN), kết hợp công nghệ Internet vạn vật, công nghệ điện - điện tử, vệ tinh quân sự... Các chipset của thiết bị cho phép mã hóa dữ liệu kỹ thuật số không dây, có khả năng cùng lúc phân tích dữ liệu và truyền tin với tốc độ nhanh gấp 10 lần thông thường. Ngoài ra, thiết bị còn trực quan hóa dữ liệu, tích hợp bảng điều khiển và hệ thống quản lý, cung cấp thông tin toàn diện tới mọi lực lượng để nâng cao khả năng nhận biết tình huống, theo dõi các mối đe dọa, đánh dấu phạm vi và lập bản đồ khu vực mục tiêu. Giới chuyên gia dự báo, thị trường Internet vạn vật quân sự đạt 16,7 tỷ USD vào năm 2029; là phân khúc công nghệ - kỹ thuật quốc phòng có tốc độ phát triển nhanh nhất.

Các nước tiếp tục phát triển các loại robot tác chiến có trí thông minh tiệm cận với bộ não con người; có khả năng trinh sát, tìm kiếm và tấn công mục tiêu trong những môi trường phức tạp…

CÔNG NGHỆ VỆ TINH

Trong quân sự, hệ thống vệ tinh được sử dụng để triển khai các nhiệm vụ trinh sát, giám sát, cảnh báo sớm, liên lạc, dẫn đường, lập kế hoạch chiến lược. Các hệ thống vệ tinh quân sự tiên tiến có phạm vi phủ sóng toàn cầu, cho phép chia sẻ thông tin và liên lạc theo thời gian thực trên toàn bộ khu vực hoạt động; tăng cường dung lượng băng thông; đảm bảo truyền dữ liệu an toàn, nhanh chóng, đáng tin cậy; có khả năng chống nhiễu, duy trì kết nối liền mạch, thông suốt trong mọi môi trường và tình huống. Hiện nay, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản… tăng chi ngân sách quốc phòng cho lĩnh vực vũ trụ nhằm thu được nhiều thông tin tình báo, giám sát, trinh sát và liên lạc quân sự có giá trị, độ phân giải cao. Đầu tháng 12/2023, Hàn Quốc phóng thành công vệ tinh quân sự đầu tiên do nước này tự nghiên cứu chế tạo, hoạt động ở quỹ đạo cách Trái Đất 400- 600km, có thể phát hiện được vật thể kích thước chỉ 30cm... Hàn Quốc được đánh giá là một trong 5 nước phát triển nhất về công nghệ vệ tinh.

Hiện, thị trường vệ tinh quân sự được phân khúc theo loại quỹ đạo (quỹ đạo trái đất thấp và quỹ đạo địa tĩnh); loại vệ tinh (vệ tinh nhỏ và vệ tinh lớn); ứng dụng (ISR, truyền thông và điều hướng) và khu vực địa lý. Theo dự báo, thị trường này tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong những năm tới, với mức tăng trưởng từ 5,19 tỷ USD vào năm 2023 lên 7,26 tỷ USD vào năm 2028.

CÔNG NGHỆ PHÒNG THỦ TIÊN TIẾN

Hiện nay, các nước tích cực phát triển các thiết bị phòng thủ tinh vi, tiên tiến để chống lại các mối đe dọa mới, như: vũ khí siêu thanh, vũ khí năng lượng định hướng, vũ khí tác chiến vũ trụ... Trong đó, nổi bật là các hệ thống phòng thủ tên lửa có khả năng phát hiện, bắt bám, đánh chặn tên lửa tấn công. Đây là giải pháp phòng thủ hữu hiệu chống lại tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) được trang bị vũ khí hạt nhân, tên lửa hành trình hay tên lửa chiến thuật… Các hệ thống phòng thủ tên lửa được chia theo đặc tính kỹ thuật, như: phạm vi hoặc kiểu tên lửa mục tiêu, giai đoạn bay của mục tiêu, không gian đánh chặn trong hay ngoài bầu khí quyển. Vừa qua, Thổ Nhĩ Kỳ thử nghiệm thành công hệ thống phòng thủ tên lửa tầm xa tiên tiến SIPER Product-2. Với tầm bắn tối đa lên tới 150km, hệ thống cung cấp khả năng phòng không cho các cơ sở chiến lược và có thể tác chiến trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Điểm nổi bật về công nghệ của SIPER là tích hợp hệ thống chỉ huy với các thiết bị liên kết dữ liệu đa chiến thuật; kết nối với hệ thống quản lý mạng radar (RADNET) và hệ thống thông tin không quân (HvBS). Trong xu hướng này phải nhắc đến hệ thống phòng thủ tên lửa Arrow 4, được Tập đoàn IAI (Israel) phát triển trên cơ sở hệ thống Arrow 3. Hệ thống mới có tính năng kỹ, chiến thuật ưu việt, như: tiêu diệt mục tiêu đạn đạo từ cự ly 700km, tầm cao 250km; di chuyển với tốc độ siêu vượt âm Mach 8 (tương đương 9.800km/h); vận động linh hoạt, có thể vô hiệu hóa mọi mối đe dọa từ đối phương. Ngoài ra, Công ty Epirus (Mỹ) đang phát triển hệ thống vũ khí năng lượng định hướng, sử dụng công nghệ vi sóng công suất cao thể rắn. Sản phẩm có cấu trúc mở, được tích hợp với các phương tiện mặt đất, trên biển và trên không, tạo nên nhiều lớp bảo vệ, tự động chống lại các mối đe dọa; có thể phá hủy các linh kiện điện tử quan trọng, vô hiệu hóa máy bay không người lái…

ANH KHÔI