Kỳ 1 với nội dung: Sự cần thiết Quân đội phải tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh trong tình hình mới.
Phát huy tốt vai trò “Đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất”
Tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế là một trong ba chức năng cơ bản của Quân đội được Đảng và Bác Hồ giao, đó là “Đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất”. Trong bất kỳ giai đoạn lịch sử nào Quân đội cũng luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ này.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, các đơn vị Quân đội đã tích cực lao động sản xuất, bảo đảm “thực túc binh cường”. Sau thắng lợi của kháng chiến chống Pháp, một sự kiện đánh dấu bước phát triển mới của nhiệm vụ sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội được gắn với Nghị định số 30/NĐ ngày 23/8/1956 của Bộ Quốc phòng về việc thành lập Cục Nông binh để làm tham mưu giúp Bộ quản lý, điều hành thực hiện nhiệm vụ sản xuất, xây dựng kinh tế. Từ đó, ngày 23/8 hằng năm được lấy làm Ngày truyền thống Bộ đội sản xuất, xây dựng kinh tế.
Từ đó đến nay, trải qua các kỳ đại hội của Đảng (từ Đại hội IV năm 1976 đến Đại hội XII năm 2016 vừa qua), trong bất kỳ hoàn cảnh nào, vai trò cần thiết tham gia xây dựng kinh tế của Quân đội đều được nêu bật. Theo đó, nhiệm vụ chính trị của Quân đội là bảo vệ Tổ quốc và tham gia xây dựng đất nước. Ngay sau cuộc kháng chiến chống Mỹ thắng lợi, Bộ Quốc phòng đã điều chuyển một lực lượng lớn (lúc cao điểm lên tới gần 28 vạn cán bộ, chiến sĩ) sang tham gia xây dựng kinh tế. Lực lượng này có mặt khắp mọi miền Tổ quốc, chủ yếu là các địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo để tham gia khôi phục đất nước sau chiến tranh. Các lực lượng của Quân đội đã tham gia xây dựng các công trình trọng điểm về hạ tầng giao thông, thủy lợi, thủy điện của quốc gia. Cùng với đó, Bộ Quốc phòng điều chuyển các đoàn kinh tế ở Tây Nguyên, Đông Nam Bộ thời kỳ chiến tranh sang xây dựng các nông trường, lâm trường, các khu kinh tế mới dọc tuyến biên giới ở địa bàn này; thành lập các đoàn kinh tế chuyên canh lúa ở Tây Nam Bộ (từ Long An, Đồng Tháp, tứ giác Long Xuyên vào đến Cà Mau...). Thời kỳ này, các đơn vị tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội đứng chân trên các tuyến biên giới vừa sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu bảo vệ địa bàn hoạt động.
Những năm qua, quán triệt sâu sắc và cụ thể hóa đường lối đổi mới của Đảng, Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương), Bộ Quốc phòng đã ban hành nhiều nghị quyết, văn bản quy phạm pháp luật, chỉ thị lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ sản xuất, xây dựng kinh tế phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của Quân đội và yêu cầu quản lý nền kinh tế đất nước. Nhờ đó, các lực lượng tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội đã từng bước được chấn chỉnh, củng cố, hoạt động có nền nếp, đạt hiệu quả toàn diện trên các lĩnh vực, góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng kinh tế, phát triển đất nước. Nổi bật là:
Thứ nhất, Quân đội đã phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng, tham gia xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh trên các địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo, vùng căn cứ cách mạng.
Đến nay, Quân đội đã xây dựng 28/33 Khu kinh tế - quốc phòng (KT-QP) trên các địa bàn chiến lược, vị trí trọng yếu về quốc phòng, an ninh thuộc địa bàn Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, Tây Nghệ An, Đông Bắc (Quảng Ninh)... Các Đoàn KT-QP đã phối hợp với địa phương xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ, tổ chức quy hoạch, bố trí lại dân cư, tạo việc làm, điều kiện bền vững cho hàng trăm nghìn hộ dân định cư lâu dài; hình thành hàng trăm điểm, cụm dân cư tập trung trên vành đai biên giới, địa bàn xung yếu, tạo thế bố trí chiến lược mới trên các địa bàn, hướng chiến lược. Đồng thời, tích cực hỗ trợ, giúp nhân dân xóa đói giảm nghèo, phát triển sản xuất, kết hợp thực hiện công tác dân vận, xây dựng cơ sở chính trị; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ tại chỗ, tăng cường tiềm lực, lực lượng và thế trận quốc phòng, an ninh...
Cùng với đó, lực lượng thường trực và bộ đội địa phương, nòng cốt là lực lượng Hải quân, Biên phòng, Cảnh sát biển, các quân khu, quân đoàn... bên cạnh huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, quản lý, bảo vệ chủ quyền biên giới, biển, đảo, đã tích cực tham gia các chương trình, dự án của Chính phủ về phát triển kinh tế - xã hội vùng sâu, vùng xa, biên giới; thực hiện Dự án 661 (Dự án trồng mới 5 triệu héc ta rừng), làm đường tuần tra và các công trình biên giới... Đặc biệt, đã triển khai và thực hiện có hiệu quả Phong trào thi đua “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”. Tính từ năm 2012 đến nay, cán bộ, chiến sĩ Quân đội đã lao động trên 3 triệu ngày công, đóng góp trên 2.000 tỷ đồng tham gia xây dựng nông thôn mới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, tạo nền tảng cho xây dựng và tăng cường tiềm lực, thế trận quốc phòng – an ninh của đất nước, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, an ninh biên giới quốc gia.
Thứ hai, các doanh nghiệp Quân đội (DNQĐ) đã không ngừng đổi mới, phát triển, hội nhập, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh gắn với thực hiện nhiệm vụ quốc phòng.
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường, các DNQĐ đã chủ động vượt khó vươn lên, hoạt động theo đúng pháp luật Nhà nước, quy định của Bộ Quốc phòng, sản xuất ngày càng nhiều sản phẩm chất lượng cao phục vụ quốc phòng và xã hội, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hàng vạn lao động, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội. Hiện nay, các DNQĐ đã đứng vững trên các địa bàn chiến lược, biên giới, biển, đảo; phần lớn các doanh nghiệp thuần túy về xây dựng và thương mại đang tiến hành cổ phần hóa, các doanh nghiệp quốc phòng được bố trí, sắp xếp lại theo hướng lưỡng dụng. Đặc biệt, có những doanh nghiệp đã xây dựng được thương hiệu mạnh, hoạt động ở một số lĩnh vực mà Quân đội có tiềm năng như viễn thông, dịch vụ cảng biển, đóng tàu, xây dựng, khai khoáng, ngân hàng... Không chỉ chiếm lĩnh thị trường trong nước, một số DNQĐ đã mạnh dạn đầu tư ra nước ngoài, thu được những kết quả bước đầu, nhất là trong lĩnh vực dịch vụ viễn thông, trở thành đối tác kinh tế quốc tế có uy tín, góp phần tích cực vào công tác đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế. Hiện nay, DNQĐ đang có 35 dự án đầu tư ra nước ngoài với tổng số vốn đầu tư hơn 3,79 tỷ USD, vốn đã thực hiện đầu tư là hơn 2,46 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của DNQĐ năm 2016 đạt khoảng 1,1 tỷ USD. Các DNQĐ đã và đang khẳng định rõ vị thế trong nền kinh tế quốc dân, đóng góp tích cực vào sự ổn định, phát triển kinh tế vĩ mô, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và bảo đảm an sinh, xã hội, thực hiện tốt chính sách hậu phương Quân đội. Năm 2016, tổng doanh thu của các DNQĐ đạt trên 340 nghìn tỷ đồng, tăng 5% so với năm 2015; lợi nhuận trước thuế đạt hơn 50 nghìn tỷ đồng, tăng 4,5% so với năm 2015; nộp ngân sách Nhà nước hơn 43 nghìn tỷ đồng, tăng 3% so với năm 2015. 6 tháng đầu năm 2017, doanh thu của các DNQĐ ước đạt 189 nghìn tỷ đồng; nộp ngân sách Nhà nước 21 nghìn tỷ đồng.
Thứ ba, các đơn vị lực lượng thường trực đã nêu cao tinh thần “Tự lực tự cường”, phát huy tiềm năng, lợi thế, đẩy mạnh tăng gia sản xuất, trọng tâm là tổ chức trồng trọt, chăn nuôi, đánh bắt hải sản, chế biến, xay xát...
Bình quân hằng năm, toàn quân đã tăng gia sản xuất tự túc được trên 90% nhu cầu rau xanh; 60 - 65% nhu cầu thịt, cá; trong đó, nhiều đơn vị đã tự túc được 100% nhu cầu thực phẩm. Nhờ đó, đã tạo được nguồn thực phẩm tại chỗ vững chắc, giúp ổn định, cải thiện đời sống của cán bộ, chiến sĩ và tạo nguồn thu bổ sung cho hoạt động của đơn vị. Các đơn vị sự nghiệp công lập, nhất là các cơ sở nghiên cứu, nhà trường, bệnh viện Quân đội... đã phát huy thế mạnh, tận dụng tốt nguồn lực, kết hợp hoạt động dịch vụ gắn với nhiệm vụ chuyên môn theo đúng quy định, vừa tham gia có hiệu quả vào việc phát triển kinh tế - xã hội, vừa tạo nguồn thu cho đơn vị và ngân sách Nhà nước.
Mặc dù hoạt động sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội vẫn còn một số khó khăn, bất cập và hạn chế, song với những kết quả quan trọng đạt được trên “mặt trận lao động sản xuất” những năm qua đã khẳng định chủ trương nhất quán và đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta trong việc tổ chức và phát huy vai trò Quân đội tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế và chủ trương đó cần được tiếp tục phát huy trong điều kiện mới.
Thành tựu xây dựng kinh tế của Quân đội thể hiện ở các lĩnh vực: Dịch vụ cảng biển, viễn thông, bay dịch vụ, đóng tàu... Ảnh: TL
Sự cần thiết đối với vai trò sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội trong tình hình mới
Trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay, Quân đội nhân dân Việt Nam với tư cách là lực lượng vũ trang cách mạng của Đảng, của dân tộc cần phải cùng cả nước trước hết là bảo vệ, duy trì môi trường hòa bình ổn định cho sự phát triển; sau nữa là trực tiếp tham gia vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa bằng việc huy động những nguồn lực, tiềm năng vốn có, nhất là trên lĩnh vực xây dựng cơ bản, cơ khí chính xác, điện tử - tin học, hóa chất, dịch vụ, ngân hàng, xuất, nhập khẩu... tích cực chuyển hướng và phát triển công nghiệp quốc phòng, coi đây là một bộ phận của nền công nghiệp quốc gia trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Hiện nay, Đảng ta chủ trương xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng”. Trong đó, Đảng ta xác định một số quân chủng, binh chủng, lực lượng được ưu tiên hiện đại hóa là: Hải quân, Cảnh sát biển, Phòng không - Không quân, Thông tin liên lạc, Tác chiến điện tử, Trinh sát kỹ thuật. Vì vậy, toàn quân phải tập trung sức xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, xây dựng Đảng bộ Quân đội trong sạch vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện; phát triển khoa học quân sự; đổi mới nội dung, phương pháp huấn luyện, đào tạo, cải tiến, nâng cấp vũ khí, trang bị phương tiện kỹ thuật đáp ứng được yêu cầu tác chiến trong tình hình mới.
Những năm tới, tổ chức lực lượng của Quân đội có sự điều chỉnh, trong đó, khối doanh nghiệp theo hướng sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất - kinh doanh... Đứng trước những yêu cầu, đòi hỏi trên, nhất là trong điều kiện đất nước còn nghèo, đời sống bộ đội còn nhiều khó khăn, ngoài nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu thì việc Quân đội tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế là rất cần thiết. Quán triệt quan điểm của Đảng, Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ... Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị, DNQĐ tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế, phát triển đất nước. Thông qua lao động sản xuất, xây dựng kinh tế, Quân đội đã góp phần điều chỉnh lại lực lượng sản xuất trên các vùng, miền, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và mục tiêu quốc phòng, tạo nên thế trận kinh tế - quốc phòng vững mạnh trên các địa bàn chiến lược, nơi phên giậu của đất nước, thực hiện bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ gìn và từng bước phát triển năng lực quốc phòng, góp phần nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội, tạo nguồn thu cho ngân sách quốc phòng và cải thiện đời sống bộ đội; tạo ra nguồn của cải vật chất đáng kể cho xã hội, góp phần vào tăng trưởng kinh tế, tăng cường nguồn lực cho phát triển. Đồng thời, tạo ra điều kiện vật chất, kỹ thuật, công nghệ cho xây dựng lực lượng, thế trận, tiềm lực quốc phòng, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Quân đội tham gia sản xuất, xây dựng kinh tế đã thực sự trở thành một nguồn lực quan trọng của đất nước trong phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần gia tăng thêm tiềm lực quốc gia; củng cố vị thế độc lập, tự chủ của đất nước và công nghiệp quốc phòng trang bị vũ khí, khí tài cho Quân đội; là lực lượng nòng cốt giải quyết các vấn đề khó khăn về quốc phòng, an ninh, kinh tế - xã hội trên các địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo, vùng biển đặc quyền kinh tế của Tổ quốc...
(Kỳ sau: Một số giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả sản xuất, xây dựng kinh tế gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh của Quân đội trong tình hình mới).