Bàn về vị thế và vai trò của đội ngũ công nhân trí thức trong các doanh nghiệp quân đội

Doanh nghiệp quân đội (DNQĐ) là các doanh nghiệp nhà nước do Bộ Quốc phòng quản lý, hoạt động trên nhiều lĩnh vực thiết yếu, như: công nghiệp, xây dựng, thương mại, dịch vụ viễn thông, dịch vụ cảng biển, logistics... Đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ gồm những người lao động trực tiếp vận hành, sử dụng các công cụ, phương pháp sản xuất tiên tiến; có trình độ học vấn, tay nghề, chuyên môn vững vàng, tác phong công nghiệp hiện đại, có năng lực sáng tạo, mang lại năng suất, chất lượng và hiệu quả lao động cao; đồng thời có khả năng nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất - kinh doanh. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế, đội ngũ công nhân trí thức phát triển cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu.

Hiện nay, các DNQĐ cơ bản có đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, công nhân có trình độ cao, chuyên môn vững, tay nghề giỏi. Thời gian qua, các DNQĐ đã tham gia thi công nhiều công trình xây dựng kết cấu hạ tầng quan trọng; nghiên cứu chế tạo, sản xuất nhiều sản phẩm giá trị, được Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng đánh giá cao, tiêu biểu như: Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel), Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, Tổng công ty Trực thăng Việt Nam, Tổng công ty Đông Bắc, Binh đoàn 11, Binh đoàn 12, Binh đoàn 15... Đơn cử như 5 năm trở lại đây, Tập đoàn Viettel đã tuyển dụng hơn 4.200 nhân sự trong lĩnh vực công nghệ cao, hầu hết tốt nghiệp ở các cơ sở đào tạo danh tiếng trong và ngoài Quân đội. Hiện nay, Viettel sở hữu hơn 50.000 lao động, phần lớn có trình độ từ đại học trở lên; trong đó lao động có trình độ sau đại học đạt tỷ lệ cao. Nhiều năm qua, thông qua các chương trình, dự án quan trọng, các doanh nghiệp công nghiệp quốc phòng (CNQP) đã được đầu tư nhiều dây chuyền, thiết bị công nghệ hiện đại, đủ khả năng sản xuất các loại vũ khí mới, vũ khí công nghệ cao... Nhờ vậy, nguồn nhân lực chất lượng cao cũng không ngừng được củng cố, bổ sung, được đào tạo bài bản cả trong và ngoài nước; đội ngũ công nhân, nhân viên kỹ thuật, thợ lành nghề nhiều người có trình độ đại học, cao đẳng, đủ khả năng làm chủ các dây chuyền, thiết bị hiện đại; đồng thời, tích cực ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật vào sản xuất, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm quốc phòng và sản phẩm kinh tế. Nhiều sản phẩm do các doanh nghiệp CNQP sản xuất đã có vị trí vững chắc trên thị trường trong nước và quốc tế, như: các loại tàu kinh tế xuất khẩu, sản phẩm cơ khí chính xác, sản phẩm điện - điện tử, thông tin liên lạc, hóa chất, thuốc nổ công nghiệp, các loại phụ kiện nổ, hàng dân dụng xuất khẩu... Các doanh nghiệp CNQP đã có đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước, góp phần tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.

Từ thực tế trên, có thể thấy vị thế xã hội của đội ngũ công nhân trí thức trong các doanh nghiệp ngày càng được nâng lên dựa trên những đóng góp của họ đối với xã hội cũng như tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Xu thế đó được biểu hiện ở một số khía cạnh cơ bản sau:

Thứ nhất, vị thế của đội ngũ công nhân trí thức trong cơ cấu giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng được nâng lên. Sự phát triển đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ là quá trình bổ sung cả về số lượng và chất lượng, góp phần làm cho cho giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh. Về chất lượng, đội ngũ công nhân trí thức có sự phát triển từng bước theo hướng từ lao động thủ công sang lao động trí óc, từ làm việc đơn lẻ sang làm việc theo hệ sinh thái, dây chuyền. Họ là những công nhân có trình độ cao, chuyên môn giỏi, tác phong công nghiệp, trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ gồm những người lao động chủ yếu bằng tri thức, trực tiếp vận hành, sử dụng các công cụ, phương pháp sản xuất tiên tiến, công nghệ cao; có trình độ học vấn, tay nghề, chuyên môn vững vàng, tác phong công nghiệp hiện đại.

Thứ hai, đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Trong tiến trình hiện đại hóa Quân đội, cần tập trung xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao có khả năng nghiên cứu, chế tạo, khai thác, sử dụng các loại vũ khí, khí tài quân sự tiên tiến, hiện đại và phát triển nền CNQP. Do vậy, đội ngũ công nhân trí thức quốc phòng nói chung và trong các DNQĐ nói riêng phải là lực lượng tiên phong, tích cực khai thác và ứng dụng hiệu quả các thành tựu khoa học - công nghệ quân sự hiện đại.

Thứ ba, đội ngũ công nhân trí thức góp phần quan trọng nâng cao năng lực sản xuất - kinh doanh và sức cạnh tranh của các DNQĐ. Hiện nay, trong điều kiện cạnh tranh gay gắt của kinh tế thị trường, nhân tố quyết định là phải có nguồn nhân lực chất lượng cao, trong đó đội ngũ công nhân trí thức chính là lực lượng mang đến sự thành công của quá trình đổi mới công nghệ, tái cơ cấu doanh nghiệp, tổ chức sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thứ tư, đội ngũ công nhân trí thức giữ vai trò quan trọng trong công tác xây dựng các tổ chức Đảng ở DNQĐ trong sạch vững mạnh. Việc nâng cao chất lượng đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ chính là tạo nguồn phát triển những công nhân ưu tú, toàn diện cả về phẩm chất chính trị, năng lực và trình độ, góp phần nâng cao chất lượng công tác xây dựng tổ chức đảng tại các DNQĐ.

Thứ năm, đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ góp phần đắc lực xây dựng cơ cấu xã hội - giai cấp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đoàn kết quân dân. Sự nghiệp xây dựng Quân đội đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước, trong sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ là bộ phận trực tiếp tạo ra sự bảo đảm cơ cấu giai cấp công nhân theo hướng tích cực; đồng thời tăng cường mối quan hệ giữa giai cấp công nhân, nông dân và trí thức với các tầng lớp xã hội khác. Qua đó, tạo ra những tiến bộ khoa học kỹ thuật và các quy trình công nghệ hiện đại, ứng dụng vào sản xuất, nâng cao năng suất lao động; tạo môi trường thuận lợi và động lực thu hút nguồn nhân lực có chất lượng.

Việc đổi mới cơ chế, chính sách đối với đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ phải toàn diện, đồng bộ, gồm cơ chế, chính sách bố trí, sắp xếp và sử dụng lao động; phát huy dân chủ; tạo điều kiện, môi trường thuận lợi để công nhân trí thức tham gia hoạt động thực tiễn...

Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 26/1/2022 của Bộ Chính trị về "đẩy mạnh phát triển CNQP đến năm 2030" và những năm tiếp theo đã xác định: xây dựng và phát triển CNQP chủ động, tự lực, tự cường, hiện đại, lưỡng lụng và trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia. Để đạt mục tiêu đó, một trong những giải pháp quan trọng là ngành CNQP cần đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng có hiệu quả thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tiến tới làm chủ các công nghệ nền, công nghệ lõi trong nghiên cứu, thiết kế, chế thử, sản xuất vũ khí, trang bị kỹ thuật chiến lược, công nghệ cao. Tất nhiên, trước hết và trên hết vẫn là yếu tố con người, trong đó có đội ngũ công nhân trí thức, một thành tố không thể thiếu trong DNQĐ.

Trong thời gian tới, để tiếp tục phát huy, nâng cao vị thế, vai trò của đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ, nhất là các doanh nghiệp CNQP, cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của các tổ chức và lực lượng trong nâng cao vị thế và trách nhiệm của đội ngũ công nhân trí thức. Nâng cao vị thế xã hội của đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ nói chung và doanh nghiệp CNQP nói riêng, là trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng và cả hệ thống chính trị. Do đó, thông qua sự lãnh đạo, quản lý, điều hành của cấp ủy và chỉ huy các cấp, cần huy động sức mạnh tổng hợp để phát triển đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ đúng hướng, đạt chất lượng, hiệu quả.

Hai là, nâng cao chất lượng công tác giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, quản lý, sử dụng đội ngũ công nhân trí thức. Đây là giải pháp quan trọng giúp đội ngũ công nhân trong các DNQĐ được trang bị kiến thức toàn diện. Theo đó, cần kết hợp đào tạo mới và huấn luyện, bồi dưỡng, đào tạo lại bảo đảm mọi công nhân tiếp cận được những thành tựu khoa học - công nghệ mới; chú trọng quản lý, sử dụng hợp lý đội ngũ công nhân trí thức, coi đây là nền tảng quan trọng để đánh giá đúng phẩm chất chính trị, khả năng, trình độ, năng lực và những cống hiến của người công nhân đối với doanh nghiệp.

Ba là, đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến trong các DNQĐ, tạo điều kiện, môi trường tốt cho đội ngũ công nhân trí thức phát huy trí tuệ, năng lực. Đội ngũ công nhân trí thức không chỉ góp phần tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, mà còn giúp nâng cao tiềm lực khoa học - công nghệ của các DNQĐ. Trong đó, các doanh nghiệp, mà tiên phong phải là các doanh nghiệp CNQP cần tích cực đổi mới, đầu tư phát triển hệ thống trang-thiết bị máy móc, dây chuyền sản xuất hiện đại, xây dựng khu nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao, tạo môi trường, điều kiện để người công nhân học tập, tiếp cận những công nghệ mới, nâng cao trình độ về mọi mặt.

Bốn là, đổi mới cơ chế, chính sách, tạo động lực quan trọng phát triển đội ngũ công nhân trí thức. Việc đổi mới cơ chế, chính sách phải toàn diện, đồng bộ, gồm cơ chế, chính sách bố trí, sắp xếp và sử dụng lao động; phát huy dân chủ; tạo điều kiện, môi trường thuận lợi để đội ngũ công nhân trí thức tham gia hoạt động thực tiễn...; đặc biệt cần hướng đến những chính sách ưu tiên mang tính đặc thù nhằm thu hút và phát triển lực lượng. Cùng với đó, thường xuyên đổi mới, chăm lo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động; có chế độ đãi ngộ, động viên, khích lệ những lao động trí thức có nhiều cống hiến, đóng góp.

Việc phát triển và nâng cao vị thế, vai trò của đội ngũ công nhân trí thức trong các DNQĐ hiện nay là đòi hỏi tất yếu, đóng vai trò quan trọng trong thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; đồng thời trực tiếp góp phần xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại vào năm 2030 như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Đại tá, TS. NGUYỄN HÙNG SƠN

Chủ nhiệm Khoa Chủ nghĩa xã hội khoa học, Trường Sĩ quan Chính trị

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Ban Kinh tế Quân đội, Tổng hợp báo cáo của Ban Chấp hành Công đoàn các tập đoàn kinh tế Nhà nước trình Đại hội Công đoàn nhiệm kỳ 2013 - 2018.

2. Nguyễn Sinh Huy, Xã hội học, Nxb Thế giới, H. 2008.

3. Nguyễn Đình Tấn, Cơ cấu xã hội và phân tầng xã hội, Nxb Lý luận Chính trị, H.2005.