TIÊN PHONG TRONG NGHIÊN CỨU, PHÁT TRIỂN VÀ ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ
Cách đây hai thập kỷ, Thổ Nhĩ Kỳ xác định phát triển nền CNQP nội địa vững mạnh là một trong những trọng tâm của chiến lược quốc phòng - an ninh quốc gia; đồng thời đề ra mục tiêu trở thành "người khổng lồ" trong lĩnh vực chế tạo vũ khí, trang bị. Để hiện thực hóa mục tiêu này, hằng năm, Thổ Nhĩ Kỳ đầu tư hàng tỷ USD vào ngành CNQP và đã đạt được những tháng tựu đáng kể. Hiện, Thổ Nhĩ Kỳ có thể sản xuất hầu hết các loại vũ khí, trang bị cần thiết đáp ứng nhu cầu của các lực lượng vũ trang. Không những thế, Thổ Nhĩ Kỳ hiện là một trong những nước xuất khẩu vũ khí, trang bị tiềm năng, có thể tác động đến trật tự thị trường thế giới. Theo số liệu báo cáo của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), giai đoạn 2019-2023, thị phần của Thổ Nhĩ Kỳ trên thị trường xuất khẩu vũ khí toàn cầu đã tăng từ 0,7% lên 1,6% so với giai đoạn trước đó, tương ứng với mức tăng trưởng 106%; trở thành nhà cung cấp vũ khí, trang bị lớn thứ 11 thế giới. Đặc biệt trong năm 2023, báo cáo ghi nhận mức tăng kỷ lục trong hoạt động xuất khẩu của ngành CNQP và hàng không vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ với mức 27,1%, tương đương 5,5 tỷ USD.
Thổ Nhĩ Kỳ đang xuất khẩu hơn 230 sản phẩm CNQP tới khoảng 170 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, từ châu Phi, châu Á tới vùng Vịnh. Nổi bật là các loại tên lửa hành trình, tàu ngầm, tàu khu trục, tàu sân bay hạng nhẹ, xe tăng, xe bọc thép, trực thăng, UAV quân sự, tiêm kích tàng hình KAAN, các trang - thiết bị và hệ thống điện tử hiện đại, các loại vũ khí cá nhân. Theo giới quan sát, sự phát triển mạnh mẽ của nền CNQP nội địa không chỉ giúp Thổ Nhĩ Kỳ tự chủ về vũ khí, trang bị, nâng cao năng lực của lực lượng vũ trang mà còn giúp nước này tăng cường ảnh hưởng địa chính trị thông qua hoạt động xuất khẩu vũ khí ngày càng mở rộng.
Trong số các doanh nghiệp CNQP nổi bật của Thổ Nhĩ Kỳ phải kể đến Tập đoàn CNQP Aselsan - tập đoàn điện tử quốc phòng lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ, được ví như "cánh phượng hoàng" chắp cánh cho nền CNQP nước này phát triển rực rỡ và vươn xa toàn cầu.
Quá trình hình thành và phát triển, năm 1975, sau khi Mỹ áp đặt cấm vận đối với Thổ Nhĩ Kỳ, lực lượng vũ trang Thổ Nhĩ Kỳ đã thành lập Tập đoàn Aselsan, trụ sở đặt tại thủ đô Ankara, nhằm giúp nước này không bị phụ thuộc vào các công nghệ quốc phòng quan trọng của nước ngoài.
Hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến KORAL do Tập đoàn Aselsan nghiên cứu chế tạo. Ảnh: Internet
Về chức năng, Aselsan chuyên nghiên cứu, phát triển và sản xuất các thiết bị và hệ thống điện tử hiện đại cho lực lượng không quân, lục quân và hải quân. Trong đó chủ yếu dựa trên nghiên cứu và phát triển bản địa, với nhân sự được đào tạo tại địa phương và hợp tác với các tổ chức nghiên cứu và trường đại học của Thổ Nhĩ Kỳ. Các sản phẩm của Aselsan rất đa dạng, từ các loại radar và tác chiến điện tử, quang điện tử đến các thiết bị không người lái, hệ thống điện tử hàng không, hệ thống vũ khí lục quân, không quân, hải quân, hệ thống phòng không và tên lửa, chỉ huy và kiểm soát, tự động hóa, ngành công nghệ thông tin và truyền thông…
Nhân tố quan trọng dẫn đến thành công của Aselsan đó là họ có đội ngũ kỹ sư, nhân viên kỹ thuật trình độ cao với hơn 10.000 người. Không những thế, "ông lớn" trong lĩnh vực điện tử quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ dành 7% doanh thu hằng năm cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển. Mức đầu tư của Aselsan cho hoạt động này ước tính khoảng từ 29-39% tổng mức đầu tư cho nghiên cứu và phát triển quốc phòng và hàng không vũ trụ của Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhờ tập trung đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và đổi mới, nhất là vào các công nghệ then chốt như công nghệ vật liệu sử dụng chất bán dẫn (GaN), trí tuệ nhân tạo (AI), quang tử tiên tiến và điện toán lượng tử trong hệ thống vi sóng, Aselsan đã đạt được năng lực khoa học - công nghệ mà rất ít công ty CNQP trên thế giới có được. Trên cơ sở doanh thu và năng lực về công nghệ, sản xuất, chuyên trang quốc phòng uy tín thế giới Defense News xếp Aselsan vị trí thứ 48 trong top 100 công ty CNQP hàng đầu thế giới năm 2023.
Theo đánh giá của giới quân sự, Aselsan đóng vai trò tăng cường năng lực phòng thủ quốc gia của Thổ Nhĩ Kỳ và góp phần đưa nền CNQP nước này có bước phát triển nhảy vọt trong thời gian qua. Hiện nay, Aselsan không chỉ là một trong những nhà thầu quốc phòng lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ mà còn vươn ra thị trường quốc tế thông qua nhiều mô hình hợp tác với các đối tác nước ngoài cũng như chương trình hợp tác phát triển và sản xuất vũ khí của Liên minh quân sự NATO. Aselsan có các công ty liên kết ở Azerbaijan, Kazakhstan, Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ukraine và Nam Phi…
Trên cơ sở doanh thu và năng lực về công nghệ, sản xuất, chuyên trang quốc phòng uy tín thế giới Defense News xếp Aselsan vị trí thứ 48 trong top 100 doanh nghiệp CNQP hàng đầu thế giới năm 2023.
MỘT SỐ THÀNH TỰU NỔI BẬT
Các sản phẩm nổi bật của Aselsan phải kể đến các hệ thống liên lạc quân sự tiên tiến, mạch vi điện tử lai, thiết bị nhìn đêm, camera nhiệt, hệ thống dẫn đường quán tính; hệ thống radar và tác chiến điện tử (REHIS); các hệ thống chỉ huy - điều khiển; hệ thống thông tin liên lạc, an ninh, năng lượng và tự động hóa (UGES). Ngoài ra còn phải kể đến các hệ thống phòng thủ tiên tiến, như: hệ thống phòng không lai GÜRZ, hệ thống tên lửa phòng không tầm gần GÖKSUR, hệ thống phóng tên lửa GÖKDEMİR và hệ thống vũ khí laser di động GÖKBERK. Trong đó, GÜRZ nổi bật là hệ thống phòng không và tên lửa cải tiến, cung cấp khả năng đánh chặn chống lại các mối đe dọa trên không ở độ cao rất thấp và thấp như tên lửa chống hạm, máy bay không người lái có vũ trang/không vũ trang, tên lửa hành trình, máy bay chiến đấu và trực thăng.
Năm 2023, Aselsan đã phát triển các hệ thống tác chiến điện tử (EW) và phương tiện không người lái, với việc ra mắt các sản phẩm EJDERHA, SÖKMEN, TUNGA và ERTUNGA; đồng thời giới thiệu một số hệ thống tên lửa phòng không mới, hệ thống tác chiến điện tử và radar (như AESA dựa trên công nghệ GaN hoặc radar mảng pha). Tháng 3/2024, Aselsan thử nghiệm thành công hệ thống sonar chủ động tần số thấp (DÜFAS), với khả năng quét toàn diện 3600 nhằm đáp ứng yêu cầu của lực lượng Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ trong các nhiệm vụ chống tàu ngầm, phát hiện ngư lôi cũng như các mối đe dọa dưới nước, từ đó vô hiệu hóa các mối đe dọa này. DÜFAS được đánh giá là một sản phẩm nổi bật về năng lực kỹ thuật của Aselsan, giúp tăng cường sức mạnh cho Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ.
Aselsan thử nghiệm hệ thống sonar chủ động tần số thấp (DÜFAS) trang bị cho Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Internet
Một số sản phẩm nổi bật khác của Aselsan đã được xuất khẩu phải kể đến hệ thống GÖZDE giúp chuyển đổi bom đa năng thành đạn dẫn đường, cho phép bắn trúng và chính xác các mục tiêu di chuyển cố định và tốc độ cao; hệ thống trinh sát, giám sát và nhắm mục tiêu quang điện ASELFLIR-500; bệ phóng SADAK-4T, hệ thống trinh sát và nhắm mục tiêu KARAKURT; hệ thống hỗ trợ điện tử YARASA HF và hệ thống tấn công điện tử AYI HF.
Đáng chú ý, Aselsan cũng là một trong số ít tập đoàn CNQP trên thế giới tiên phong nghiên cứu phát triển và sản xuất hệ thống phòng thủ chủ động trên xe tăng APS (PULAT, KAMA và AKKOR). Theo đánh giá, hệ thống AKKOR mới nhất của Aselsan có thể bảo vệ xe tăng trước các loại đạn tấn công hàng đầu với tỷ lệ thành công lên tới 95% và sẽ là hệ thống phòng thủ của xe tăng chiến đấu chủ lực thế hệ mới ALTAY của Thổ Nhĩ Kỳ. Nhu cầu về hệ thống APS đã lên đến đỉnh điểm sau khi cuộc xung đột Nga - Ukraine bùng nổ. Hiện, Aselsan đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển hệ thống tác chiến điện tử (EW) như hệ thống RAKAS và MUKAS, nhằm hỗ trợ tác chiến điện tử và tấn công điện tử cho cả lực lượng lục quân và hải quân. Trong đó, tính năng nổi bật của hệ thống RAKAS là phát hiện và phân loại tín hiệu radar, tự động theo dõi mục tiêu thông qua cảm biến quang học và RF, mô phỏng tấn công radar và điện tử, gây nhiễu và đánh lừa hệ thống liên lạc mục tiêu trong dải tần HF, UHF và VHF…
Theo đánh giá của giới quân sự, trong thập kỷ qua, nền CNQP Thổ Nhĩ Kỳ có bước phát triển nhảy vọt. Trong đó, Tập đoàn Aselsan góp phần tích cực phát triển sản phẩm CNQP bản địa của Thổ Nhĩ Kỳ; giúp nước này mở rộng thị phần xuất khẩu vũ khí, trang bị, từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành "người khổng lồ" trong lĩnh vực CNQP toàn cầu.
NGUYÊN LONG