Điều này đã tạo ra sức ỳ trong nghiên cứu khoa học, một số cán bộ khoa học chưa phát huy hết khả năng, chưa dành hết trí lực cho công trình do mình đảm nhiệm. Mặt khác, các đơn vị này thường bị “bó chặt” vào biên chế do Nhà nước quy định, trong khi nhiều vị trí nhân sự thực sự cần để đáp ứng nhu cầu công việc thì lại chưa được phép tuyển dụng vì không có trong biên chế…
Xuất phát từ thực tiễn đó, Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ đã tích cực triển khai thực hiện Nghị định 115 -NĐ/CP của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH-CN công lập. Thực hiện mô hình hoạt động theo phương thức mới để sản phẩm nghiên cứu của các nhà khoa học do chính nhà khoa học quyết định: Từ việc đầu tư kinh phí đến chất lượng sản phẩm, và khi sản phẩm được thị trường chấp nhận thì cá nhân, tổ chức KH-CN đó sẽ được hưởng thành quả lao động cao và ngược lại. Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ cũng là viện nghiên cứu chuyên ngành đầu tiên trong Quân đội triển khai theo mô hình mới này và đã đạt được một số kết quả rất khả quan.
Một trong những kết quả quan trọng là nhờ thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm đã làm cho nhận thức của cán bộ, nhân viên của Viện thay đổi theo hướng tích cực, tránh được tình trạng trông chờ, ỷ lại, thụ động trong triển khai nhiệm vụ. Đội ngũ cán bộ khoa học luôn chủ động, tích cực bám sát yêu cầu đề tài và nhu cầu của thị trường để tổ chức nghiên cứu, phát huy được các sáng kiến trong hoạt động nghiên cứu KH-CN; ý thức tiết kiệm nguồn nhân lực, tiết kiệm thời gian được nâng lên. Viện đã khai thác hiệu quả cơ sở vật chất, trang thiết bị; tạo được sự đa dạng các đề tài nghiên cứu sản phẩm mang tính lưỡng dụng, vừa phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, vừa phục vụ phát triển kinh tế; phát huy tối đa thế mạnh của đơn vị, nhất là nghiên cứu, chế tạo, đưa ra thị trường các loại vật liệu nổ mới; các sản phẩm đặc chủng phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mặt khác, việc được tham gia các đề tài, chương trình nghiên cứu đã tạo cơ hội tốt để đội ngũ cán bộ KH-CN của Viện rèn luyện, bổ sung kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm thực tế, nâng cao trình độ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng, phát triển CNQP theo tinh thần Nghị quyết số 06 của Bộ Chính trị (khóa XI).
Bên cạnh đó, với cơ chế tự chủ phần lớn về tài chính đã giúp Viện Thuốc phòng - Thuốc nổ gìn giữ, thu hút được đội ngũ cán bộ nghiên cứu có trình độ, kinh nghiệm tham gia các chương trình, dự án trọng điểm cũng như thực hiện các nhiệm vụ đột xuất do cấp trên giao; đồng thời, tạo điều kiện để Viện quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn tài chính. Hiện nay, Viện đã thành lập 4 quỹ: Quỹ KH-CN; Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp; Quỹ dự phòng ổn định thu nhập; Quỹ khen thưởng và phúc lợi. Cũng từ sự chủ động về tài chính, Viện đã ký được hợp đồng lao động với những cán bộ, chuyên gia giỏi, hỗ trợ kịp thời các công trình nghiên cứu có giá trị cao và nâng cấp xưởng sản xuất, chế thử lên thành xí nghiệp sản xuất…
Thiếu tướng Hồ Quang Tuấn, Phó Chủ nhiệm, Tham mưu trưởng Tổng cục CNQP, thị sát Trung tâm Đo đạc kiểm định vật liệu nổ (thuộc Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ).
Sau 3 năm thực hiện cơ chế mới (từ năm 2014 đến nay), Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ đã nghiên cứu thành công trên 30 đề tài, nhiệm vụ; tạo ra hơn 10 sản phẩm thuốc phóng, thuốc nổ, hỏa thuật và nhiên liệu; 2 sản phẩm đi vào chế thử loạt “O”; chế tạo 4 sản phẩm cho Dự án I; nghiên cứu, sản xuất thành công 1 loại thuốc nổ công nghiệp.
Từ kết quả đạt được trong quá trình triển khai thực hiện đề án chuyển đổi hoạt động sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ rút ra một số bài học kinh nghiệm như sau:
Một là, cần quán triệt và tuyên truyền, phổ biến sâu rộng đến toàn thể cán bộ, công nhân viên, lao động hợp đồng trong đơn vị các nội dung cũng như sự cần thiết phải chuyển đổi mô hình hoạt động để họ hiểu rõ và yên tâm công tác, gắn bó lâu dài xây dựng đơn vị.
Hai là, trong quá trình triển khai, Viện xác định rõ mục tiêu và hướng đi cụ thể, bảo đảm thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị trọng tâm được cấp trên giao; đồng thời đảm bảo được thu nhập cho bộ phận tự hạch toán bằng hoặc cao hơn lương quân hàm hiện hưởng, đảm bảo việc làm và thu nhập cho người lao động.
Ba là, coi trọng yếu tố con người, thường xuyên bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ khoa học, nhất là những cán bộ trẻ có tài năng, tâm huyết; làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo lực lượng kế cận đủ sức thay thế lớp cán bộ đi trước.
Bốn là, tích cực xây dựng cơ sở vật chất, đổi mới trang, thiết bị nghiên cứu, thiết bị công nghệ trong sản xuất để có thể chế tạo ra các sản phẩm có hàm lượng KH-CN cao; phát triển năng lực nghiên cứu của Viện để nắm bắt và trực tiếp nghiên cứu những vấn đề khoa học công nghệ phức tạp.
Năm là, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, quy chế tiền lương hợp lý, khuyến khích phát triển năng lực, trình độ của mỗi cá nhân và tập hợp được sự cộng tác của các nhà khoa học, các đơn vị đối tác bên ngoài. Kịp thời xin ý kiến chỉ đạo, hướng dẫn của các cơ quan cấp trên để có cơ chế hoặc điều chỉnh các văn bản, quy chế trong triển khai thực hiện phù hợp tình hình đơn vị.
Sáu là, sắp xếp lại nhân sự các phòng, ban, xí nghiệp theo hướng tinh gọn; có chính sách giải quyết nguồn cán bộ dôi dư, tránh làm xáo trộn sự ổn định hiện có. Nâng cao vai trò trách nhiệm cá nhân, xây dựng các quy chế về chế độ lương, thưởng phù hợp; khuyến khích các hoạt động sáng tạo và cải tiến kỹ thuật để phát huy năng lực sáng tạo của mỗi cá nhân và đào tạo đội ngũ chuyên gia có trình độ cao.
Bảy là, tăng cường hợp tác khoa học với các chuyên gia, các đơn vị trong và ngoài ngành; đồng thời, đẩy mạnh quan hệ hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học, thông qua đó có thể đào tạo cán bộ, đầu tư đổi mới trang. thiết bị nghiên cứu và có điều kiện tiếp cận các thành tựu khoa học kỹ thuật của thế giới, nhằm xây dựng Viện có đủ năng lực thực hiện các nhiệm vụ, chương trình lớn.
Trong thời gian tới, để các tổ chức KH-CN nói chung, Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ nói riêng, thực hiện mô hình tự chủ, tự chịu trách nhiệm đạt kết quả cao thì vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong Quân đội cũng cần phải được thực hiện nghiêm túc, nhất là bản quyền thiết kế sản phẩm quốc phòng. Các viện cũng cần được tạo điều kiện để tổ chức sản xuất một số sản phẩm do viện nghiên cứu thành công, hoặc đã cải tiến nâng cao chất lượng với số lượng không nhiều, phù hợp với quy mô, trình độ, trang thiết bị, mặt bằng công nghệ và nguồn nhân lực hiện có của đơn vị. Cùng với đó, các viện cũng được uu tiên trong đầu tư tiềm lực, trong giao đề tài, nhiệm vụ và có cơ chế được tính một khoản tiền lương trong thực hiện các đề tài cho các viện nghiên cứu để có đủ tiềm lực thực hiện nhiệm vụ sau khi chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm hoàn toàn.
Đại tá Nguyễn Hồng Sơn
Viện trưởng Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ