Một số vấn đề về thực hiện chuyển đổi số trong Tổng cục Công nghiệp quốc phòng

Ngày 3/6/2020, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định số 749/QĐTTg); trong đó, giao trách nhiệm cho các bộ, ngành, địa phương căn cứ tình hình cụ thể xây dựng đề án, chương trình, chiến lược, kế hoạch lồng ghép nội dung về chuyển đổi số trong các hoạt động, gắn kết với ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT), phát triển Chính phủ số, chính quyền số các cấp, thử nghiệm phát triển dịch vụ đô thị thông minh.

Từ năm 2020 đến nay, Việt Nam đạt nhiều kết quả nổi bật trong chuyển đổi số. Chỉ số chuyển đổi số quốc gia tăng từ 0,48 lên 0,75. Tỷ trọng kinh tế số trong GDP năm 2023 đạt 16,5%. Tốc độ phát triển kinh tế số của Việt Nam vào khoảng 20%/năm, gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng GDP. Các bộ, ngành đã cắt giảm, đơn giản hóa 528 thủ tục hành chính, gần 2.500 quy định kinh doanh liên quan đến công dân. Chiến lược quốc gia phát triển chính phủ số, kinh tế số và xã hội số đặt ra 62 mục tiêu, trong đó 18 mục tiêu đã hoàn thành (đạt 29%), 27 mục tiêu có khả năng hoàn thành cao (chiếm 43,5%) và 17 mục tiêu cần phải nỗ lực tập trung mới có thể hoàn thành đúng hạn (chiếm 27,5%).

Trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng, Bộ Quốc phòng đã ban hành Đề án Chuyển đổi số trong Bộ Quốc phòng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Đồng thời, chú trọng triển khai các hệ thống CNTT phục vụ quản lý, chỉ huy, điều hành và đạt được những kết quả có tính chất tiền đề, như: Tổ chức hệ thống ngành CNTT toàn quân; xây dựng, ban hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến ứng dụng CNTT; đầu tư hạ tầng, thiết bị CNTT; phát triển các phần mềm ứng dụng, bước đầu hình thành một số cơ sở dữ liệu chuyên ngành; công tác đào tạo, phát triển nhân lực CNTT được đẩy mạnh; triển khai quyết liệt các giải pháp bảo đảm an toàn thông tin; một số hệ thống tự động hóa chỉ huy được nghiên cứu, sản xuất đưa vào sử dụng đã phát huy hiệu quả, góp phần chuyển đổi số hoạt động quản lý, chỉ huy ở một số quân, binh chủng (Phòng không - Không quân, Hải quân, Tác chiến điện tử...).

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là vấn đề nhận thức đúng về chuyển đổi số, bởi đây là nhiệm vụ chưa từng có tiền lệ. Nếu nhận thức chưa đầy đủ về chuyển đổi số dễ dẫn đến tâm lý trông chờ, e ngại. Thậm chí, nhiều đơn vị coi công tác chuyển đổi số là nhiệm vụ của cơ quan chuyên trách CNTT. Trong đó, khó khăn lớn nhất của chuyển đổi số là thay đổi thói quen làm việc từ môi trường truyền thống (văn bản, giấy tờ, họp trực tiếp…) sang môi trường số (ứng dụng phần mềm CNTT, sử dụng thiết bị điện tử…). Do vậy, chuyển đổi số trước tiên là vấn đề nhận thức và thay đổi thói quen, là chuyện dám làm hay không dám làm của người lãnh đạo, chứ không phải là vấn đề công nghệ.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số là quá trình chuyển đổi tự thân. Việc thiếu chuyên gia, nhân lực am hiểu thực tế và có trình độ về CNTT để ứng dụng công nghệ số là điểm nghẽn đối với các cơ quan, đơn vị, khiến khả năng thành công trong chuyển đổi số thấp hơn. Hiện nay, cán bộ thực hiện nhiệm vụ chuyên trách về CNTT trong các cơ quan, đơn vị nhìn chung còn mỏng do chưa có cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực phù hợp. Đơn cử, mỗi đơn vị trong Tổng cục Công nghiệp quốc phòng (CNQP) thường chỉ có 1 cán bộ chuyên trách hoặc kiêm nhiệm về CNTT nên rất khó khăn trong việc tiếp nhận và hỗ trợ vận hành hệ thống CNTT được đầu tư mới, đặc biệt là tự xây dựng, tùy biến, chuyển đổi, thông minh hóa các hệ thống trên nền trang - thiết bị hiện có tại đơn vị mình.

Ngoài ra, hạ tầng công nghệ số được coi là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu khi thực hiện chuyển đổi số. Tuy nhiên, hiện nay, hạ tầng CNTT mới chỉ được đầu tư nhỏ lẻ, phân chia qua nhiều giai đoạn dẫn đến thiếu đồng bộ, khó vận hành. Đồng thời, do tính chất bảo mật, hệ thống CNTT phục vụ chuyển đổi số trong Bộ Quốc phòng hoạt động trên hạ tầng mạng quân sự có dây độc lập với mạng internet cũng gây nhiều khó khăn, bất cập trong quá trình triển khai các ứng dụng phục vụ chuyển đổi số.

Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Khung kiến trúc Chính phủ điện tử 3.0; Bộ Quốc phòng ban hành Khung kiến trúc Chính phủ điện tử 2.0 nhằm thiết lập cơ sở, định hướng cho quá trình phát triển Chính phủ điện tử, chuyển đổi số. Tuy nhiên, tại các cơ quan, đơn vị số lượng ứng dụng cần số hóa nghiệp vụ còn thấp. Các ứng dụng đã xây dựng chủ yếu theo nhu cầu cấp thiết, chưa tuân thủ theo khung kiến trúc Chính phủ điện tử, nên còn rời rạc, không liên thông chia sẻ được dữ liệu với nhau. Các ứng dụng sử dụng nhiều giải pháp công nghệ khác nhau gây khó khăn cho việc tích hợp thành một hệ thống xuyên suốt. Ngoài ra, hiện nay các giải pháp và công nghệ số rất đa dạng, phong phú và liên tục được cập nhật theo nhu cầu của thị trường. Việc không nắm được thông tin về các giải pháp công nghệ hiện có và mức độ phù hợp cũng có thể gây khó khăn khi áp dụng công nghệ vào hoạt động quản lý, chỉ đạo, điều hành của các cơ quan, đơn vị.

Tổng cục CNQP đã xây dựng, ban hành Kế hoạch chuyển đổi số đến năm 2025, tầm nhìn 2030 để cụ thể hóa các nhiệm vụ được Bộ Quốc phòng giao và triển khai thực hiện các nội dung của riêng mình.

Có thể khẳng định, chuyển đổi số chỉ thành công khi trở thành chiến lược cốt lõi, bao trùm lên mọi hoạt động của cơ quan, đơn vị. Việc chọn cái gì để làm trước, tiến hành trên quy mô ra sao, tổ chức chuyển đổi số như thế nào… là những vấn đề đòi hỏi người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải có nhận thức và sự lựa chọn đúng đắn. Mặt khác, chuyển đổi số là một quá trình đa dạng, không có con đường và hình mẫu chung cho tất cả. Do vậy, từng cơ quan, đơn vị cần xác định lộ trình chuyển đổi số riêng, phù hợp với mình. Sau khi Bộ Quốc phòng ban hành Đề án Chuyển đổi số, phê duyệt Kế hoạch chuyển đổi số đến năm 2025, tầm nhìn 2030 của Tổng cục CNQP, các cơ quan, đơn vị trong Tổng cục cũng rất tích cực ban hành kế hoạch chuyển đổi số để cụ thể hóa các nhiệm vụ được giao và các nội dung của riêng mình.

Vấn đề cần lưu ý trong quá trình chuyển đổi lên môi trường số là mỗi cá nhân phải tự trang bị cho mình những kỹ năng số cần thiết. Bởi luôn có những đối tượng yếu thế trên môi trường số, là mục tiêu nhắm đến của các đối tượng xấu, đặc biệt những vấn đề liên quan đến hoạt động quân sự, quốc phòng. Hệ lụy có thể là những chiêu trò lừa đảo, những vụ lộ lọt thông tin trên mạng; phát tán thông tin xấu, độc nhằm tác động chính trị nội bộ, can thiệp, hướng lái chính sách, pháp luật của Việt Nam. Theo thống kê, trung bình mỗi năm tại Việt Nam đã phát hiện hàng trăm nghìn tài liệu chiến tranh tâm lý, phản động, tuyên truyền trái phép, chống phá Đảng, Nhà nước.

Từ những vấn đề nêu trên, trong thời gian tới, để triển khai thực hiện tốt, các cơ quan, đơn vị trong Tổng cục CNQP cần chú trọng thực hiện các giải pháp sau:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức và nâng cao trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy các cấp về công tác chuyển đổi số. Duy trì thường xuyên việc tổ chức kiểm tra tại cơ quan, đơn vị; xử lý kịp thời những thiếu sót, khuyết điểm; nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến trong thực hiện chuyển đổi số.

Hai là, ưu tiên bảo đảm tối đa ngân sách nhà nước và chủ động huy động, tận dụng các nguồn vốn khác theo quy định của pháp luật để phục vụ chuyển đổi số tại cơ quan, đơn vị. Trong quá trình triển khai thực hiện, phát triển hạ tầng số, nền tảng số phải được xem là yếu tố nền tảng cần được quan tâm, ưu tiên đầu tư sớm đảm bảo sự đồng bộ, hiện đại.

Xây dựng lực lượng chuyên trách CNTT có trình độ chuyên sâu về chuyển đổi số; đồng thời nghiên cứu xây dựng chính sách đãi ngộ, thu hút nguồn nhân lực CNTT chất lượng cao phục vụ chuyển đổi số.

Ba là, xây dựng tiềm lực nhân sự, huấn luyện, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ kỹ thuật CNTT, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Xây dựng lực lượng chuyên trách CNTT có trình độ chuyên sâu về chuyển đổi số; đồng thời nghiên cứu xây dựng chính sách đãi ngộ, thu hút nguồn nhân lực CNTT chất lượng cao phục vụ chuyển đổi số.

Bốn là, xác định đúng bài toán chuyển đổi số của cơ quan, đơn vị mình: Có thể bắt đầu từ cái bắt buộc phải làm hoặc những nội dung mang lại hiệu quả rõ ràng nhất trước mắt (như gửi, nhận văn bản điện tử thay cho văn bản giấy); hoặc đi thẳng vào các vấn đề khó khăn, phức tạp (như số hóa một công đoạn sản xuất thủ công, lạc hậu để tạo nên kết quả vượt trội). Lựa chọn lộ trình chuyển đổi số phù hợp: Bắt đầu từ quy mô nhỏ, có thể thử nghiệm, sau đó nhân rộng. Triển khai dựa trên các nền tảng số, kế hoạch tổng thể của Tổng cục và tuân thủ theo Khung kiến trúc Chính phủ điện tử. Trong đó, ưu tiên nghiên cứu ứng dụng một số công nghệ cốt lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain), thực tế ảo/thực tế tăng cường (VR/AR)…

Năm là, trên môi trường số, an toàn thông tin, an ninh mạng là vấn đề hết sức quan trọng. Để bảo đảm an toàn thông tin phục vụ chuyển đổi số cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: giáo dục, bồi dưỡng nâng cao nhận thức, kỹ năng của người dùng; tuyên truyền, phổ biến, quán triệt các quy định của pháp luật về bảo đảm an toàn thông tin, về xử lý kỷ luật các vi phạm trong bảo đảm an toàn thông tin (quy định tại Thông tư số 143/2023/TT-BQP của Bộ Quốc phòng); triển khai các giải pháp kỹ thuật: hệ thống giám sát, định danh thiết bị, phần mềm phòng chống mã độc, phần mềm diệt virus... Phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan chuyên trách về an toàn thông tin trong kiểm tra, giám sát và ứng cứu các sự cố mất an toàn thông tin.

Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số đang trở thành động lực lớn nhất tạo ra sự phát triển đột phá trên các mặt quản lý, kinh tế, xã hội. Chuyển đổi số tạo ra sự thay đổi mang tính tổng thể và toàn diện từ Chính phủ đến các địa phương, từng tổ chức, doanh nghiệp, người dân và trong mọi lĩnh vực. Trên cơ sở nhận diện những vấn đề cơ bản, nhân tố chủ yếu tác động đến quá trình chuyển đối số, cơ quan, đơn vị cần nhanh chóng hoạch định chiến lược và kế hoạch hành động thực hiện chuyển đổi số phù hợp, góp phần tích cực vào nhiệm vụ xây dựng, phát triển ngành CNQP hiện đại, lưỡng dụng cũng như xây dựng Quân đội chính quy, hiện đại.

Đại tá LÊ HUY THỌ

Trưởng ban Công nghệ thông tin/Cục Quản lý công nghệ, Tổng cục CNQP