Vật liệu nổ công nghiệp (VLNCN) là loại hàng hóa đặc biệt, được Nhà nước quy định là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, có vai trò quan trọng trong phục vụ phát triển nền kinh tế đất nước.
Tổng cục Công nghiệp quốc phòng (CNQP) có chức năng giúp Bộ Quốc phòng thực hiện quản lý nhà nước về VLNCN, tiền chất thuốc nổ thuộc phạm vi của Bộ bao gồm: nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu, bảo quản, vận chuyển, sử dụng, tiêu hủy vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ và công cụ hỗ trợ. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, Tổng cục CNQP thường xuyên nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Bộ Quốc phòng đối với hoạt động này. Hoạt động sản xuất, kinh doanh VLNCN trong Tổng cục luôn thực hiện có nền nếp, góp phần bảo đảm cho Quân đội thực hiện tốt mục tiêu phát triển kinh tế kết hợp với quốc phòng, an ninh; tạo việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho người lao động.
Do là ngành hàng đặc biệt nên việc quản lý, sản xuất, kinh doanh, bảo quản, vận chuyển, sử dụng VLNCN luôn được Tổng cục CNQP thực hiện nghiêm theo các quy định của pháp luật, trong đó có Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ. 5 năm qua, Tổng cục đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan trong triển khai thực hiện và đáp ứng các điều kiện trong hoạt động nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, bảo quản, vận chuyển, sử dụng VLNCN, tiền chất thuốc nổ; kịp thời chỉ đạo, hướng dẫn khắc phục tồn tại, hạn chế của các đơn vị sản xuất, kinh doanh thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Quốc phòng. Nhìn chung, việc thực hiện các quy định của Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ trong Tổng cục được tổ chức nền nếp, bảo đảm chặt chẽ, thống nhất, đồng bộ và hiệu quả.
Tuy nhiên, việc thực hiện Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ còn một số tồn tại, bất cập. Chẳng hạn như, về tên gọi của ngành nghề kinh doanh có điều kiện, Luật quy định hoạt động sản xuất và kinh doanh tách rời nhau. Trong đó, tại Khoản 12, Điều 3 của Luật quy định “kinh doanh” chỉ là việc mua bán vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ, công cụ hỗ trợ mà không bao gồm “sản xuất”. Như vậy, đến nay, quy định về tên ngành nghề đầu tư kinh doanh trong Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ không thống nhất với Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp. Do đó, cần phải sửa đổi, bổ sung Luật để bảo đảm tính thống nhất với 2 luật nêu trên. Cùng với đó, các chế tài liên quan đến hoạt động nghiên cứu VLNCN, thu hồi giấy phép sử dụng VLNCN; hoạt động sản xuất, kinh doanh, sử dụng VLNCN; dịch vụ nổ mìn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn... cũng có những bất cập, quá trình triển khai thực hiện đã lộ rõ sự thiếu hợp lý.
Để hoạt động quản lý, nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, bảo quản, vận chuyển, sử dụng VLNCN và tiền chất thuốc nổ ngày càng tốt hơn, sát với yêu cầu thực tiễn, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, phù hợp và thống nhất, rất cần các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực này như Bộ Công Thương, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Trước hết là nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các định nghĩa, giải thích từ ngữ cho thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành và phù hợp với thực tiễn triển khai. Tại Điều 37 của Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ cần quy định cụ thể cơ quan có thẩm quyền quyết định phê duyệt đề án nghiên cứu VLNCN. Trong đó, cần đổi cách gọi “đề án nghiên cứu” thành “nhiệm vụ khoa học - công nghệ” nhằm bảo đảm đa dạng hóa nhiệm vụ nghiên cứu theo mục đích và quy mô; phù hợp, thống nhất với Luật Bảo vệ môi trường (năm 2020) và Luật Khoa học và Công nghệ (năm 2013). Cùng với đó, cần sửa đổi quy định về thu hồi giấy phép sử dụng VLNCN, trong đó làm rõ cách thức thu hồi giấy phép, giấy xác nhận, giấy chứng nhận, chứng chỉ về quản lý, sử dụng VLNCN, tiền chất nổ cho phù hợp, bảo đảm sau khi bị thu hồi giấy phép, tổ chức, doanh nghiệp vẫn có căn cứ để phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra của cơ quan có thẩm quyền. Các bộ, ngành chức năng cũng cần nghiên cứu, bổ sung các quy định cụ thể, đặc thù đối với loại hình dây chuyền sản xuất thuốc nổ di động để khắc phục các vướng mắc có liên quan đến loại hình dây chuyền này.
Hoàn thiện hành lang pháp lý, trong đó có nghiên cứu, sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ là việc làm hết sức cần thiết hiện nay. Có như vậy, việc quản lý ngành hàng đặc biệt này mới bảo đảm sự chặt chẽ, thống nhất, đồng bộ, đóng góp hiệu quả vào sự phát triển kinh tế đất nước.
NHẤT NGÔN