Liên quan đến vấn đề này, Nghị quyết số 1652-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về "lãnh đạo công tác khoa học quân sự đến năm 2030 và những năm tiếp theo" cũng xác định rõ mục tiêu: "Trình độ, năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp quốc phòng đạt mức tiên tiến trong nước, một số lĩnh vực đạt trình độ khu vực và quốc tế".
Phải khẳng định rằng, chủ trương, định hướng của Đảng ta và Quân ủy Trung ương chính là "kim chỉ nam" cho hoạt động khoa học - công nghệ (KHCN) trong các DNQĐ ngày càng phát triển. Dẫu vậy, không thể phủ nhận thực tế, hiện nay, vẫn còn DNQĐ sử dụng công nghệ, máy móc, thiết bị lạc hậu, hoạt động kém hiệu quả. Bên cạnh đó, vốn cho sản xuất, kinh doanh ít, tình trạng nợ đọng kéo dài, nên việc đầu tư mua sắm trang - thiết bị gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, trình độ tổ chức quản lý của đội ngũ cán bộ một số doanh nghiệp còn nặng về kiểu quản lý kinh tế thời bao cấp, chưa năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dẫn đến mất thời cơ trong sản xuất, kinh doanh...
Trong bối cảnh nước ta gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), ký kết và thực hiện Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) thì khó khăn thách thức đối với các doanh nghiệp, trong đó có DNQĐ, tăng lên gấp bội. Các DNQĐ bước vào sân chơi bình đẳng, phải thực hiện đầy đủ các luật chơi, trong khi thiếu những thông tin cần thiết về công nghệ mới và thị trường công nghệ. Tham gia vào thị trường khu vực và thế giới, các DNQĐ gặp nhiều rào cản, như: hệ thống luật pháp chưa đồng bộ, vấn đề thuế quan, cơ chế chính sách, những quy định ngặt nghèo của WTO... Những khó khăn này tác động trực tiếp đến quá trình sản xuất, kinh doanh của các DNQĐ. Do vậy, để đổi mới công nghệ, các DNQĐ cần đi tắt, đón đầu công nghệ tự động hóa hiện đại. Thực hiện vấn đề này, điều cốt lõi là phải đổi mới công nghệ, vì theo C.Mác, trong quá trình sản xuất, công cụ quyết định đến năng suất lao động. Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, một mặt, Nhà nước cần tạo ra hành lang và môi trường cho các doanh nghiệp, trong đó có các DNQĐ hoạt động; mặt khác, các DNQĐ chủ động có bước đi thích hợp để tiếp nhận các dây chuyền công nghệ hiện đại, phục vụ sản xuất, kinh doanh. Khắc phục một cách cơ bản tình trạng chắp vá trong ứng dụng và chuyển giao công nghệ, để khi có điều kiện, tiến thẳng lên công nghệ tự động hóa, kết hợp điện tử, tin học.
Cùng với đó, DNQĐ cần tận dụng nguồn vốn của Nhà nước, huy động các nguồn vốn vay để mua sắm công nghệ mới đưa vào sản xuất; có kế hoạch cụ thể về mua sắm công nghệ, nắm chắc thông tin về công nghệ và thị trường công nghệ (kể cả về mẫu mã, chủng loại, giá cả, chất lượng); từ đó có quyết định chính xác mua sắm loại công nghệ gì phù hợp. Làm như thế mới hạn chế, khắc phục tình trạng mua sắm công nghệ lạc hậu, gây lãng phí cho doanh nghiệp. Đồng thời, các DNQĐ cần đổi mới hoạt động thu chi tài chính, công khai minh bạch vốn đầu tư mua sắm công nghệ. Thực hiện đầy đủ nguyên tắc hạch toán kinh doanh, sử dụng vốn vay có hiệu quả trong mua sắm công nghệ. Đặc biệt, cần giải quyết dứt điểm vốn nợ đọng kéo dài trong mua sắm công nghệ đưa vào sản xuất, kinh doanh.
Một vấn đề vừa cơ bản, vừa lâu dài đối với DNQĐ đó là phải tích cực nâng cao trình độ đội ngũ công nhân kỹ thuật và đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế. Những năm qua, lao động qua đào tạo ở các DNQĐ tỷ lệ còn thấp, số lượng công nhân kỹ thuật bậc cao ít, ảnh hưởng đến việc sử dụng công nghệ hiện đại. Vì vậy, các DNQĐ cần khẩn trương quy hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật, chủ động gửi đi đào tạo ở các trường công nhân kỹ thuật trong và ngoài nước để đáp ứng yêu cầu trước mắt, lâu dài của chuyển giao công nghệ. Quá trình đào tạo cần đổi mới chương trình, nội dung và phương pháp, coi trọng thực hành, lấy đào tạo nâng cao tay nghề, kỹ năng, đáp ứng với yêu cầu đổi mới công nghệ của các DNQĐ. Đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế trong DNQĐ cũng cần phải được đào tạo, đào tạo lại để họ có hiểu biết đầy đủ về công nghệ, thị trường công nghệ, năng động, sáng tạo, quản lý, phát huy tốt máy móc công nghệ mới, phục vụ sản xuất, kinh doanh đạt hiệu quả.
*
* *
Đổi mới công nghệ đối với các DNQĐ trong giai đoạn hiện nay là vấn đề cấp thiết. Chỉ có đổi mới công nghệ, các DNQĐ mới vươn lên đủ năng lực cạnh tranh trong cơ chế thị trường. Để đổi mới công nghệ có hiệu quả, các DNQĐ cần có bước đi thích hợp, kết hợp công nghệ hiện có, công nghệ truyền thống và công nghệ hiện đại, đi tắt đón đầu, khi có điều kiện đi thẳng lên công nghệ hiện đại, như Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: "Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững".
Thượng tá, TS. LÊ THÀNH CÔNG
Cục Kinh tế, Bộ Quốc phòng