Từ thực tiễn dựng nước đi đôi với giữ nước, ông cha ta đã khái quát: “Quốc phú, binh cường, nội yên, ngoại tĩnh”. Phải chăng, để quốc gia cường thịnh, phát triển bền vững phải hội đủ bốn yếu tố: Kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Tuy nhiên, do thường xuyên phải tiến hành đấu tranh chống xâm lược nên yếu tố kinh tế và quốc phòng được nhận thức là những yếu tố có vai trò quyết định sự thịnh suy, an nguy của quốc gia. Trong các văn kiện của Đảng hoặc các công trình nghiên cứu trước đây cũng chủ yếu đề cập đến kết hợp kinh tế với quốc phòng, hoặc kết hợp kinh tế với quốc phòng và an ninh, mà chưa đề cập kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại.
Trong thực tế, sự kết hợp bốn yếu tố đã và đang diễn ra, nhất là thời kỳ đổi mới, hiệu quả kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại đã góp phần tăng cường tiềm lực kinh tế và tiềm lực quốc phòng. Kế thừa, phát triển tư tưởng đó, Nghị quyết Trung ương 8 (khoá IX) có nêu: “Kết hợp chặt chẽ các nhiệm vụ kinh tế, quốc phòng, an ninh và đối ngoại” 1. Đặc biệt, tại Văn kiện Đại hội XII đã thể hiện rõ quan điểm của Đảng về sự kết hợp của bốn yếu tố: Kinh tế, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Đánh giá kết quả tổ chức triển khai thực hiện quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại giai đoạn 2011-2015, tại Đại hội XII, Đảng ta nhận định, mặc dù “Sự gắn kết giữa hội nhập kinh tế quốc tế với quốc phòng, an ninh, văn hóa, xã hội, ngoại giao nhân dân có mặt còn hạn chế”2; song xét trong tổng thể lợi ích quốc gia, dân tộc chúng ta đã tiến hành “Kết hợp có hiệu quả giữa nhiệm vụ xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN; giữa kinh tế với quốc phòng, an ninh, đối ngoại” 3. Có thể nói, Nghị quyết Trung ương 8 khóa IX và khóa XI; Văn kiện Đại hội XII là những văn kiện thể hiện rõ ràng và nhất quán quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại.
Binh đoàn 12 thi công công trình xây dựng trên Tây Nguyên. Ảnh: Lê Bá Duy
Quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế, quốc phòng, an ninh và đối ngoại tiếp tục được khẳng định trong Văn kiện Đại hội XII không chỉ thể hiện nhận thức về một vấn đề chiến lược đã được tổ chức thực hiện có hiệu quả trong thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, mà còn thể hiện sự phát triển, hoàn thiện hơn nhận thức của Đảng về một chủ trương chiến lược lâu dài thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Mặc dù kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong Văn kiện Đại hội XII được diễn đạt khác nhau, nhưng đều thể hiện bước phát triển nhận thức của Đảng về mối quan hệ giữa bốn yếu tố: Kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại trong quá trình giải quyết mối quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nhằm tạo sức mạnh tổng hợp để thực hiện thành công hai nhiệm vụ chiến lược trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam. Để nghiên cứu, quán triệt và làm rõ quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong Văn kiện Đại hội XII, cần chú ý một số nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, về vị trí, vai trò của việc kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Nhận thức về vị trí, vai trò của việc kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong Văn kiện Đại hội XII thể hiện thái độ của Đảng trong đánh giá tầm quan trọng của việc kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Theo đó, trong phương hướng, nhiệm vụ tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN trong tình hình mới, tại Đại hội XII Đảng ta chủ trương: “Kết hợp tốt nhiệm vụ quốc phòng, an ninh với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; các dự án phát triển kinh tế - xã hội trong các khu vực phòng thủ phải bảo đảm yêu cầu về quốc phòng, an ninh, nhất là ở những vị trí trọng yếu, chiến lược. Xây dựng đường tuần tra biên giới. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng và phát triển bền vững kinh tế, xã hội khu vực dọc biên giới và biển, đảo”4; đồng thời “Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về quốc phòng, an ninh, tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế để duy trì môi trường hòa bình, củng cố quốc phòng, an ninh và bảo vệ chủ quyền quốc gia, khẩn trương hoàn thành phân định biên giới”5 là một trong những nhiệm vụ, giải pháp phát triển đất nước đến năm 2020. Sự khẳng định tiếp tục thực hiện chủ trương kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong Văn kiện Đại hội XII cho thấy, kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại là tất yếu khách quan của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Với nhận thức như vậy, Đảng ta rất coi trọng vấn đề này; coi đó là vấn đề chiến lược cần được thực hiện thường xuyên, lâu dài.
Thứ hai, chủ thể và lực lượng tham gia kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại là sự kết hợp nhiều yếu tố, cả yếu tố bên trong với yếu tố bên ngoài, yếu tố dân tộc với yếu tố thời đại. Sự kết hợp này là nghệ thuật quy tụ, liên kết những nhân tố không đồng nhất, nhiều hoạt động khác nhau tuân theo những quy luật đặc thù để tạo thành sức mạnh tổng hợp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là sự kết hợp các lực lượng, cả nội lực và ngoại lực, cả vũ trang và phi vũ trang nhằm tạo môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển bền vững. Sức mạnh bảo vệ Tổ quốc không chỉ là sức mạnh của lực lượng vũ trang, mà là sức mạnh tổng hợp của mọi lực lượng trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Lực lượng tiến hành sự nghiệp này không chỉ riêng lực lượng vũ trang mà phải là nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền lợi của mọi lực lượng, mọi thành phần kinh tế, mọi tổ chức trong hệ thống chính trị. Vì thế, Đại hội XII chỉ rõ: “Kết hợp phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN”6, thông qua “triển khai đồng bộ hoạt động đối ngoại, cả về chính trị, an ninh, quốc phòng, kinh tế, văn hóa, xã hội”7. Vì vậy, chủ thể, lực lượng tham gia kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại là sự tham gia của nhiều yếu tố, cả yếu tố bên trong và yếu tố bên ngoài, yếu tố dân tộc và yếu tố thời đại.
Thứ ba, sự kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và theo vùng lãnh thổ, ngành kinh tế. Nhận thức của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và theo vùng lãnh thổ, lĩnh vực và ngành kinh tế trong Văn kiện Đại hội XII thể hiện ở chỗ, Đảng ta xác định phạm vi kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại cần được kết hợp ngay trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và kết hợp theo từng lĩnh vực, vùng lãnh thổ, ngành kinh tế. Trong đó, Văn kiện Đại hội XII chỉ rõ: “Kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội... Khắc phục triệt để những sơ hở, thiếu sót trong việc kết hợp kinh tế và quốc phòng, an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược”8. Sự phát triển nhận thức của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và theo vùng lãnh thổ, ngành kinh tế còn thể hiện ở mức độ cụ thể hóa phạm vi thực hiện kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong tư duy lý luận cũng như trong chỉ đạo thực tiễn, đó là: “Nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng và phát triển bền vững kinh tế, xã hội khu vực dọc biên giới và biển, đảo. Có chính sách phù hợp để triển khai thực hiện một số nhiệm vụ đặc thù về quốc phòng, an ninh”9.
Thứ tư, kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại là một phương thức xây dựng lực lượng quốc phòng. Kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại là sự kết hợp đồng thời các lĩnh vực, các lực lượng chủ yếu nhằm tạo thế, tạo lực, tạo thời để tranh thủ cơ hội “đan xen lợi ích kinh tế với các đối tác”10, giữ vững hòa bình, mở rộng hợp tác, nâng cao thế và lực của đất nước, trong đó “Tạo thuận lợi để kiều bào tham gia xây dựng và bảo vệ đất nước”11 là một nội dung rất quan trọng góp phần xây dựng lực lượng quốc phòng trong tình hình mới. Quốc phòng, an ninh và đối ngoại vững chắc là điều kiện cơ bản để bảo vệ hòa bình, ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội; ngược lại, kinh tế phát triển bền vững là nền tảng vật chất cho tăng cường tiềm lực quốc phòng, sức mạnh an ninh và mở rộng đối ngoại. Bối cảnh quốc tế, khu vực và trong nước đang đặt ra nhiều nội dung mới, toàn diện hơn về nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi sự kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại càng phải chặt chẽ, thống nhất để xây dựng lực lượng quốc phòng nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Như vậy, nhận thức, kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại được khai thác như một phương thức hiệu quả để xây dựng lực lượng quốc phòng, đó chính là sự phát triển tư duy nhận thức của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong Văn kiện Đại hội XII.
Đại tá, PGS, TS. Trần Đăng Bộ
Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự
Tài liệu tham khảo
1. Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương, Tài liệu học tập Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương Khóa IX, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội 2003, tr.47.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội - 2016, tr.262.
3. Sđd, tr.146.
4. Sđd, tr.312-313.
5. Sđd, tr.313.
6. Sđd, tr.69-70.
7. Sđd, tr.314.
8. Sđd, tr.149.
9. Sđd, tr.312-313.
10. Sđd, tr.261.
11. Sđd, tr315.