CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ LÀ GÌ?
Chính phủ điện tử (E-Government) là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trên thế giới và là mục tiêu được nhiều quốc gia hướng tới, trong đó có Việt Nam. Trên thế giới có nhiều khái niệm về chính phủ điện tử, tuy nhiên có thể tóm lược lại: Chính phủ điện tử là việc ứng dụng công nghệ thông tin, internet và mạng toàn cầu (world wide web) để nâng cao chất lượng hoạt động của chính phủ, giảm thiểu phiền hà, đồng thời nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp của cơ quan công quyền.
Đặc trưng của chính phủ điện tử là chính phủ hoạt động, cung cấp thông tin và dịch vụ theo hình thức trực tuyến, qua đó giúp người dân, doanh nghiệp gần với chính phủ hơn và giúp chính phủ minh bạch hóa hoạt động, chống tham nhũng, quan liêu, cửa quyền; nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, giảm phiền hà và chi phí thủ tục hành chính. Trong chính phủ điện tử có các dạng giao dịch chủ yếu sau: giữa chính phủ với người dân; giữa chính phủ với doanh nghiệp; giữa chính phủ với công chức, viên chức; giữa các cơ quan công quyền với nhau và giữa chính phủ các nước với nhau.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì phiên họp đầu tiên của Ủy ban Quốc gia về chính phủ điện tử (9/2018). Ảnh: CTV
Tại Việt Nam, chính phủ điện tử có đặc trưng là hoạt động trên nền tảng internet và mạng nội bộ, chia sẻ cơ sở dữ liệu thông tin điện tử; các cơ quan, bộ, ngành, địa phương kết nối, liên thông với trục liên thông văn bản quốc gia để gửi và nhận văn bản trực tuyến với chữ ký số; triển khai hệ thống cổng dịch vụ công, thông tin điện tử một cửa; cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4; bảo đảm gắn kết chặt chẽ với an ninh mạng, an ninh quốc gia, bảo vệ thông tin cá nhân…
XÂY DỰNG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM
Thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng chính phủ điện tử với lộ trình cụ thể, bám sát đánh giá của Liên hợp quốc về từng tiêu chí của chính phủ điện tử. (Định kỳ 2 năm, Liên hợp quốc lại đưa ra báo cáo đánh giá về chính phủ điện tử trên toàn thế giới). Theo đó, năm 2014, Việt Nam xếp hạng 99/193 quốc gia về chỉ số phát triển chính phủ điện tử (EGDI), xếp hạng 82/193 quốc gia về chỉ số dịch vụ công trực tuyến (OSI). Năm 2018, Việt Nam xếp hạng 88/193 quốc gia về EGDI và xếp hạng 59/193 quốc gia về OSI so với năm 2016. Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu nâng xếp hạng chính phủ điện tử theo đánh giá của Liên hợp quốc tăng từ 10 đến 15 bậc vào năm 2020, đưa Việt Nam vào nhóm 4 nước dẫn đầu ASEAN trong xếp hạng chính phủ điện tử theo đánh giá của Liên hợp quốc đến năm 2025. Việc xây dựng chính phủ điện tử được Chính phủ xác định rõ là nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính Nhà nước và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp; phát triển chính phủ điện tử dựa trên dữ liệu và dữ liệu mở, hướng tới chính phủ số, nền kinh tế số, bảo đảm an toàn thông tin và an ninh mạng.
Ấn nút khai trương Trục liên thông văn bản quốc gia. Ảnh: CTV
Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ, nêu rõ: Xây dựng chính phủ điện tử tiến tới chính phủ số là xu thế tất yếu của tất cả các quốc gia trên thế giới. Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó. Chính phủ điện tử giúp nâng cao tính minh bạch, tăng cường sự giám sát và trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước, “không để ai lại phía sau” theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Xây dựng chính phủ điện tử nhằm cải thiện năng lực hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước cũng như chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp. Ngày 29/8 vừa qua, tại Hà Nội, trong cuộc làm việc của Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ với 8 tỉnh phía Bắc về thực hiện nhiệm vụ liên quan đến xây dựng chính phủ điện tử và cải cách, kiểm soát thủ tục hành chính, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết, bản thân ông không bao giờ tiếp bất kỳ chuyên viên nào của Văn phòng Chính phủ mang giấy tờ bản cứng lên báo cáo, ngoại trừ những văn bản được đóng dấu mật. Ông cũng yêu cầu các cơ quan hữu quan không được lạm dụng dấu mật để bưng bít những thông tin đáng lẽ phải được công khai, minh bạch thông qua chính phủ điện tử, chính quyền điện tử. Bằng trục liên thông văn bản quốc gia, các văn bản không đóng dấu mật được yêu cầu sử dụng chữ ký số và gửi, nhận trực tuyến. Đây là giao dịch giữa các cơ quan công quyền với nhau để nâng cao năng suất, hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính.
Đến nay, 100% các bộ, cơ quan ngang bộ và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã thành lập Ban chỉ đạo và có kế hoạch triển khai Nghị quyết 17/NQ-CP (ngày 7/3/2019) của Chính phủ về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển chính phủ điện tử giai đoạn 2019-2020, định hướng đến năm 2025. Các bộ, cơ quan cũng đã đưa vào vận hành một số hệ thống thông tin nền tảng có ý nghĩa, như: Trục liên thông văn bản quốc gia, hệ thống thông tin phục vụ họp và xử lý công việc của Chính phủ (E-Cabinet). Các bộ, cơ quan ngang bộ đang triển khai nâng cấp cổng dịch vụ công, hệ thống thông tin một cửa điện tử cấp bộ. Trong đó, một số bộ như Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương đã hoàn thành và đang chạy thử nghiệm. Các địa phương đã bắt đầu triển khai nền tảng chính quyền điện tử. Các bộ, cơ quan, địa phương đã triển khai gửi, nhận văn bản điện tử trên Trục liên thông văn bản quốc gia; 62/95 bộ, cơ quan, địa phương đã hoàn thành việc nâng cấp phần mềm quản lý văn bản và điều hành; cung cấp 157.000 chứng thư số cho 86/93 bộ, ngành, địa phương và 314/431 lãnh đạo cấp bộ, cấp tỉnh; 85/95 cơ quan đã tích hợp chữ ký số chuyên dùng Chính phủ; 68/95 bộ, ngành, địa phương đã sử dụng máy chủ bảo mật riêng; 27/95 đơn vị đang sử dụng máy chủ dùng chung do Văn phòng Chính phủ cung cấp.
Trong giao dịch với người dân, doanh nghiệp, các bộ, ngành, địa phương cũng rất tích cực triển khai một cửa điện tử và triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4. Theo Cục trưởng Cục Kiểm soát thủ tục hành chính Ngô Hải Phan, đến hết tháng 7/2019, đã có 7 bộ, cơ quan ngang bộ hoàn thành việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có văn bản chỉ đạo các ngân hàng, tổ chức tín dụng thúc đẩy thanh toán điện tử, không dùng tiền mặt trong dịch vụ công; xây dựng mô hình kết nối với Cổng dịch vụ công quốc gia, hệ thống thông tin một cửa điện tử của các bộ, ngành, địa phương nhằm đơn giản hóa thủ tục và tạo điều kiện thanh toán điện tử đối với các khoản phí, lệ phí dịch vụ công.
BỘ QUỐC PHÒNG TÍCH CỰC XÂY DỰNG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ
Bộ Quốc phòng là cơ quan hoạt động trong lĩnh vực rất đặc thù với yêu cầu bảo mật cao nhưng cũng đã tham gia tích cực vào việc xây dựng chính phủ điện tử, là một trong 7 bộ đã triển khai cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4; tỷ lệ văn bản điện tử có chữ ký số gửi Văn phòng Chính phủ qua Trục liên thông văn bản quốc gia từ ngày 12/3 đến ngày 22/7/2019 đã đạt 22%. Thiếu tướng Tống Viết Trung - Phó Tư lệnh Bộ Tư lệnh 86 (Bộ Quốc phòng), khẳng định, thời gian tới, Bộ Quốc phòng sẽ tiếp tục nâng cao tỷ lệ văn bản điện tử có chữ ký số.
Là một trong những cơ quan có nhiều giao dịch với các đơn vị, doanh nghiệp trong và ngoài Quân đội, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng cũng đang tập trung mọi nguồn lực để cùng toàn quân tham gia xây dựng chính phủ điện tử, rà soát cắt giảm thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho các doanh nghiệp trong Quân đội. Đây cũng là cơ hội lớn để các doanh nghiệp trong Tổng cục đổi mới phương thức quản lý, điều hành, tiết giảm chi phí và tối ưu hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh.
CẦN SỰ GIAO THOA CÔNG - TƯ
Nhìn nhận sự tiến bộ vượt bậc của các cơ quan công quyền trong xây dựng và triển khai chính phủ điện tử, chính quyền điện tử ở nước ta thời gian qua, nhưng cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, không phải ở đâu, cơ quan nào cũng thực tâm mong muốn xây dựng và triển khai chính phủ điện tử, chính quyền điện tử. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng đã thẳng thắn gọi tên đó là những trường hợp muốn “co kéo”, vẫn muốn trực tiếp gặp gỡ, tiếp xúc với người dân và doanh nghiệp. Chậm đổi mới, sức ì cao cũng là một trong những nguyên nhân được Chính phủ thấy rõ trong nỗ lực xây dựng chính phủ điện tử, chính quyền điện tử ở các bộ, ngành, địa phương. Bởi thế, trong năm 2019, Chính phủ đặt mục tiêu xây dựng chính phủ điện tử, chính quyền điện tử, cắt giảm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, thủ tục kiểm tra chuyên ngành một cách thực chất, đúng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp, không chạy theo số lượng.
Người dân theo dõi quy trình tuân thủ thủ tục hành chính công trực tuyến tại bộ phận một cửa của Bộ Nội vụ.
Ảnh: THÙY LÂM
Trong thời đại hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng như hiện nay, sự thuận tiện trong thực hiện thủ tục hành chính, giao dịch với cơ quan công quyền - những biểu hiện rất cụ thể của chính phủ điện tử, chính quyền điện tử - là một trong những yếu tố quan trọng được các nhà đầu tư tính đến khi quyết định chọn nước nào làm điểm đến đầu tư sản xuất, kinh doanh. Bởi thế, xây dựng và triển khai chính phủ điện tử, chính quyền điện tử không chỉ đơn thuần là để bắt kịp xu hướng của thời đại, xu hướng của cả thế giới, mà đó còn là việc phải làm để cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tăng lợi thế so sánh, hướng tới không chỉ thu hút mà còn cao hơn là tự tạo cho mình quyền lựa chọn nhà đầu tư thực sự chất lượng đến với Việt Nam.
Cũng phải nhấn mạnh đến vai trò chủ động của người dân và doanh nghiệp trong việc sử dụng các tiện ích của chính phủ điện tử, chính quyền điện tử. Nếu có nền tảng chính phủ điện tử, chính quyền điện tử tốt mà người dân và doanh nghiệp thờ ơ, không ủng hộ và sử dụng, thì chính phủ điện tử, chính quyền điện tử có hiện đại cỡ nào cũng vẫn không có tác dụng rõ ràng. Suy cho cùng, vẫn phải là sự sẵn sàng từ cả hai phía, cơ quan công quyền và người dân, doanh nghiệp; chính phủ điện tử, chính quyền điện tử thành hay bại không chỉ đơn thuần là máy móc, cơ sở hạ tầng hiện đại…
NGUYỄN CHIẾN THẮNG