Chúng ta đều biết, vũ khí và con người là hai yếu tố cơ bản nhất trong hoạt động quân sự, có mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau - đặc biệt trong bối cảnh tác động mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Vì vậy, yêu cầu phát triển ngành CNQP tự chủ, tiên tiến, hiện đại và lưỡng dụng càng trở nên bức thiết. Tại Hội nghị đánh giá kết quả xây dựng và phát triển CNQP, an ninh (tháng 6/2020), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban chỉ đạo Nhà nước về xây dựng và phát triển CNQP, an ninh, đã khẳng định: Xây dựng và phát triển CNQP, an ninh là nhiệm vụ quan trọng có ý nghĩa cấp bách, là nhiệm vụ chiến lược lâu dài; là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân mà nòng cốt là Bộ Quốc phòng, Bộ Công an. Phải có đột phá về năng lực nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm CNQP, an ninh. Thủ tướng cũng chỉ rõ cần tiếp tục kiện toàn tổ chức CNQP trên cơ sở xem xét tổng thể, kỹ lưỡng, hiệu quả, bảo đảm năng lực để thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, ứng dụng có hiệu quả các thành tựu, tiến bộ khoa học - công nghệ mũi nhọn trong hoạt động nghiên cứu, tạo bước chuyển biến và hình thành các sản phẩm có tính đột phá về khoa học - công nghệ.
Theo tinh thần Nghị quyết số 425-NQ/QUTW ngày 18/5/2017 của Quân ủy Trung ương, cần sắp xếp lại các doanh nghiệp có cùng ngành nghề sản xuất - kinh doanh, hoạt động trên cùng địa bàn; tập trung vào những ngành, lĩnh vực trực tiếp phục vụ quốc phòng, an ninh; phù hợp với thế bố trí chiến lược trên các vùng, miền... Đây là quan điểm, chủ trương đúng cần quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc, phù hợp với tính đặc thù của từng ngành, lĩnh vực và tình hình thực tiễn cả trước mắt và lâu dài; khắc phục triệt để tình trạng sắp xếp, sáp nhập một cách cơ học, thiếu cơ chế quản lý và kiểm soát phù hợp. Trong đó, CNQP là một lĩnh vực đặc thù cần phải được nghiên cứu, đánh giá dựa trên những luận cứ khoa học xác đáng; phải quan tâm đúng mức đến vấn đề lịch sử của ngành qua các cuộc chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc; từ việc phân bổ, sắp xếp các cơ sở CNQP đến việc tổ chức sản xuất, bảo đảm vũ khí, trang bị của từng cơ sở phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao.
Cần nghiên cứu thấu đáo, kỹ càng, tham mưu chất lượng để không ảnh hưởng đến kết quả sắp xếp theo hướng “tinh, gọn, mạnh”.
Cơ cấu lại các doanh nghiệp CNQP hiện nay cũng phải được tiếp cận, nhận thức đúng: “Công nghiệp quốc phòng, bộ phận của kinh tế quân sự và của nền công nghiệp đất nước, có chức năng sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị và sản xuất các vật tư, trang bị hậu cần cần thiết cho lực lượng vũ trang. Công nghiệp quốc phòng gồm các xí nghiệp quốc phòng và các cơ sở nghiên cứu khoa học - công nghệ”. Hơn nữa, sản xuất quân sự mang tính đặc thù, vừa chịu sự chi phối của các quy luật kinh tế, vừa chịu sự chi phối của quy luật chiến tranh. CNQP đặt dưới sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước; có tính bảo mật cao, liên quan trực tiếp đến quốc phòng, an ninh quốc gia; sản phẩm quân sự của CNQP không được tự do hóa thương mại và chịu sự chi phối trực tiếp của các điều ước về an ninh quốc tế. Đồng thời, bảo đảm tính thống nhất giữa các văn bản pháp luật trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; những thách thức của an ninh phi truyền thống...
Hiện nay, xây dựng và phát triển CNQP là tiếp tục quá trình cơ cấu lại, hoàn thiện và từng bước đồng bộ hóa cả phần cứng và phần mềm (cơ sở vật chất kỹ thuật và tổ chức lực lượng, cơ chế chính sách). Phát triển CNQP là sự kế thừa, chọn lọc trên nền tảng đã có; phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của CNQP, đáp ứng tốt nhu cầu vũ khí, trang bị, phương tiện kỹ thuật cho lực lượng vũ trang và toàn dân bảo vệ Tổ quốc.
Sử dụng thiết bị CNC phục vụ sản xuất ở Nhà máy Z125. Ảnh: MINH ANH
Từ những vấn đề trên, để cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP theo hướng "tinh, gọn, mạnh”, các cơ quan liên quan có thể nghiên cứu một số giải pháp sau:
Một là, quán triệt và thực hiện nghiêm Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, Quân ủy Trung ương, các văn bản liên quan của Bộ Quốc phòng trong cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP.
Xây dựng và phát triển CNQP là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, bởi vậy, không chỉ Tổng cục CNQP, mà các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, nhất là các cơ quan liên quan trực tiếp đến công tác tham mưu về xây dựng, phát triển CNQP nói chung và cơ cấu lại các doanh nghiệp CNQP nói riêng, cần nghiên cứu, quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng trong thực hiện nhiệm vụ của mình. Đích đến của việc tham mưu nhằm bảo đảm việc cơ cấu lại, nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp CNQP theo hướng “tinh, gọn, mạnh”, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ hiện đại hóa Quân đội. Do đó, cần nghiên cứu thấu đáo, kỹ càng, tham mưu chất lượng để không ảnh hưởng đến kết quả sắp xếp theo hướng “tinh, gọn, mạnh”.
Hai là, các cơ quan chức năng làm tốt công tác tham mưu cho Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng trong cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP trên cơ sở những luận cứ, tư duy khoa học xác đáng.
Quá trình sắp xếp, cơ cấu lại phải quan tâm đến lịch sử phát triển của ngành CNQP qua các thời kỳ; bám sát và dự báo đúng tình hình thực tiễn cũng như quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng, phát triển CNQP. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI nhiệm kỳ 2020-2025đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, góp phần quan trọng thực hiện chủ trương hiện đại hóa Quân đội. Xây dựng công nghiệp quốc phòng theo hướng tự chủ, tự cường, hiện đại và lưỡng dụng, trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia, góp phần nâng cao tiềm lực, sức mạnh quân sự, quốc phòng của đất nước. Quy hoạch, sắp xếp các cơ sở công nghiệp quốc phòng nòng cốt trên cả ba miền phù hợp với thế trận phòng thủ chiến lược”2. Xuất phát từ thực tế của dải đất hình chữ S, dài và dễ chia cắt mà ảnh hưởng đến thế trận phòng thủ, bố trí, sắp xếp các cơ sở CNQP. Chẳng hạn đối với các doanh nghiệp đóng tàu quân sự nhất thiết phải được bố trí trên cả ba miền Bắc - Trung - Nam, hoạt động độc lập, tự chủ trong sản xuất - kinh doanh. Bên cạnh đó, cơ cấu lại các doanh nghiệp CNQP cần bám sát các văn bản pháp luật, như Luật Doanh nghiệp, Pháp lệnh CNQP, Pháp lệnh Động viên công nghiệp; các kết luận đề án, chương trình, kế hoạch phát triển CNQP phù hợp với Chiến lược quốc phòng, Chiến lược quân sự Việt Nam và yêu cầu xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Những vấn đề trên còn là cơ sở để nghiên cứu, tham mưu đề xuất xây dựng Luật CNQP trong thời gian tới.
Tìm ra được tiếng nói chung, sự đồng thuận, thống nhất cao từ cơ quan các cấp chiến lược đến cơ sở; tham gia phản biện xã hội của các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành để có được phương án tối ưu nhất trong sắp xếp doanh nghiệp quốc phòng.
Ba là, cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP trên cơ sở kế thừa có chọn lọc lịch sử phát triển của ngành, bảo đảm ổn định, phát triển nhanh và bền vững.
Đây là một trong những giải pháp cơ bản của quá trình cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP theo hướng “tinh, gọn, mạnh”. Lịch sử phát triển của ngành Quân giới trước đây, CNQP ngày nay gắn liền với các cuộc chiến tranh giải phóng, bảo vệ Tổ quốc, công cuộc đổi mới đất nước, hội nhập và phát triển. Mặt khác, từ kinh nghiệm sáp nhập, hợp nhất trong các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế trước đây cho thấy cả thành công, hạn chế bất cập nên cần phải rút kinh nghiệm kịp thời để hoàn thiện và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP hiện nay. Nội dung, hình thức, phương pháp sáp nhập cũng phải được nghiên cứu, tính toán cụ thể trên cơ sở điều kiện, năng lực thực tế của doanh nghiệp. Trong đó, chú trọng đến các doanh nghiệp có bề dày lịch sử, kinh nghiệm lâu năm, quy mô và thế mạnh của đơn vị, các dòng sản phẩm chủ lực... Có như vậy sau khi sáp nhập doanh nghiệp mới thực sự ổn định, phát triển nhanh và bền vững. Quan tâm đúng mức đến việc củng cố, duy trì, xây dựng và phát triển nguồn nhân lực sau khi cơ cấu lại; không để tình trạng chảy máu chất xám, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, đội ngũ chuyên gia đầu ngành.
Bốn là, kiên quyết đấu tranh chống quan điểm chủ quan, duy ý chí, hình thức, cục bộ trong cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP.
Cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP theo hướng “tinh, gọn, mạnh” phải gắn kết chặt chẽ giữa xây với chống; kiên quyết đấu tranh chống quan điểm chủ quan duy ý chí, hình thức, cục bộ. Nhìn nhận, xem xét, đánh giá phải hết sức khách quan, dân chủ, tiếp thu các ý kiến đóng góp và quan tâm đúng mức đến tính đặc thù của ngành; yêu cầu, nhiệm vụ của ngành trong thời gian tới. Không hợp nhất, sáp nhập một cách cơ học, hình thức mà cần phải nghiên cứu một cách thấu đáo để tiếp tục ổn định và phát triển bền vững, có mặt phát triển tốt hơn, hiệu quả hơn. Đặc biệt, phải tìm được tiếng nói chung, sự đồng thuận, thống nhất cao từ cơ quan cấp chiến lược đến cơ sở; tham gia phản biện xã hội của các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành để có phương án tối ưu nhất. Vì vậy, tránh quan điểm giản đơn trong quá trình cơ cấu lại như là một sự hợp nhất, sáp nhập cơ học, hình thức. Quá trình cơ cấu lại phải bám sát, tuân thủ đúng quan điểm, chủ trương của trên, đúng pháp luật; tiếp thu những đề xuất, kiến nghị xác đáng, khoa học của các cơ quan tham mưu trong ngành CNQP, đặt nhiệm vụ, lợi ích của quốc gia, Quân đội lên trên hết.
Năm là, thực hiện đồng bộ các khâu, các bước trong cơ cấu lại doanh nghiệp CNQP.
Các cơ quan chức năng cần quan tâm và có giải pháp đồng bộ, bao gồm từ khâu tham mưu, kế hoạch, nghiên cứu, rà soát, bổ sung, hoàn thiện các nguồn lực bảo đảm, nhất là nguồn vốn, nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, cơ chế, chính sách... Tiếp tục triển khai và thực hiện tốt cơ chế đặc thù theo đúng tinh thần Nghị quyết 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển CNQP đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Quan tâm đúng mức đến việc xây dựng và ban hành cơ chế quản lý, kiểm soát phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, nhất là phát huy tính tự chủ của doanh nghiệp trong sản xuất-kinh doanh. Thường xuyên nghiên cứu, bám sát và tiến hành sơ, tổng kết để kịp thời phát hiện những khâu yếu, mặt yếu, những bất cập nảy sinh trong quá trình tổ chức triển khai cơ cấu lại doanh nghiệp.
Những giải pháp cơ bản nêu trên là yếu tố quan trọng, bảo đảm việc cơ cấu lại các doanh nghiệp CNQP thực sự theo hướng “tinh, gọn, mạnh”, tạo góp phần xây dựng Quân đội hiện đại và đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.
Đại tá, TS. HOÀNG VĂN PHAI
Phó Viện trưởng Viện Khoa học xã hội và nhân văn quân sự
____________________
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Quốc phòng, Trung tâm Từ điển Bách khoa quân sự (2004), Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2005, tr.268.
2. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, Hà Nội, 2020.