Lưỡng dụng hóa, hiện đại hóa các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu của đất nước*

Lưỡng dụng hóa, hiện đại hóa các ngành, lĩnh vực kinh tế có vị trí trọng yếu trong phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) và tăng cường sức mạnh quốc phòng - an ninh (QP-AN) là giải pháp quan trọng nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Để tiếp tục phát triển, hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu, đáp ứng yêu cầu đặt ra, cần quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả quan điểm, chủ trương của Đảng về kết hợp phát triển KT-XH với QP-AN và đối ngoại; đẩy mạnh xây dựng công nghiệp quốc phòng (CNQP), an ninh theo hướng lưỡng dụng; tăng cường nguồn lực tạo cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại cho Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đặc biệt là quan điểm Đại hội XIII của Đảng về phát triển CNQP, an ninh theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học - công nghệ (KHCN) cao, là bộ phận quan trọng và trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia. Trong đó, tập trung thực hiện tốt một số biện pháp chủ yếu sau:

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt, cụ thể hóa chủ trương, chính sách phát triển KT-XH hiện đại, lưỡng dụng.

Đây là biện pháp quan trọng nhằm bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của Đảng và sự quản lý điều hành của Chính phủ đối với phát triển hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu, bảo đảm sự thống nhất trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo từ Trung ương đến các bộ, ngành, địa phương. Theo đó, cần tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ về xây dựng, phát triển hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu, trọng tâm là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 26/1/2022 của Bộ Chính trị khóa XIII về "Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo". Trên cơ sở đó, từng bộ, ngành, địa phương nghiên cứu cụ thể hóa thành các nghị quyết, chỉ thị, mục tiêu, chương trình, kế hoạch phù hợp với thực tiễn và triển khai thực hiện có hiệu quả.

Thứ hai, đầu tư công nghệ lưỡng dụng và thúc đẩy nghiên cứu, phát triển các sản phẩm lưỡng dụng ở các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu.

Đối với các ngành công nghiệp nền tảng: Tập trung nghiên cứu, hợp tác, chuyển giao công nghệ, đáp ứng yêu cầu phát triển sản phẩm lưỡng dụng trong các lĩnh vực, như: luyện kim (thép hợp kim, thép đặc chủng phục vụ công nghiệp chế tạo máy thế hệ mới, nhất là cho QP-AN); cơ khí chế tạo (máy nông nghiệp, ô tô, tàu biển, thiết bị công trình, thiết bị năng lượng, y tế); hóa chất (hóa chất cơ bản, hóa dầu, hóa dược, phân bón); công nghiệp năng lượng (năng lượng tái tạo, năng lượng mới); vật liệu (vật liệu mới); công nghệ số (trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, chuỗi khối, điện toán đám mây, internet vạn vật, thiết bị điện tử - viễn thông, thiết kế và sản xuất chíp bán dẫn).

Đối với ngành công nghiệp ưu tiên, công nghiệp mũi nhọn: Tập trung phát triển công nghiệp sản xuất robot, ô tô điện, thiết bị tích hợp vận hành tự động, điều khiển từ xa; công nghiệp chế biến, chế tạo phục vụ nông nghiệp; công nghiệp sinh học (tập trung vào gen, dược phẩm và các chế phẩm sinh học); công nghiệp dệt may, da giày ở các khâu tạo giá trị gia tăng cao dựa trên quy trình sản xuất thông minh, tự động hóa... Khuyến khích các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước liên kết, liên doanh với doanh nghiệp nước ngoài sản xuất thiết bị năng lượng sạch, tái tạo, hệ thống pin lưu trữ, các công nghệ và sản phẩm tiết kiệm năng lượng, đào tạo, chuyển giao công nghệ. Đồng thời, chú trọng đầu tư các dây chuyền, công nghệ CNQP, công nghiệp an ninh theo hướng lưỡng dụng, hiện đại.

Đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn: Đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, gắn với công nghiệp chế biến và thị trường, thúc đẩy cơ giới hóa, hiện đại hóa trong toàn bộ chuỗi cung ứng; ưu tiên KHCN, chuyển đổi số trong nông nghiệp, nông thôn hướng tới nông thôn mới thông minh, nhằm bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia. Đây là vấn đề quan trọng, không chỉ bảo đảm đời sống của nhân dân, mà còn phục vụ nhiệm vụ QP-AN của đất nước. Do vậy, Nhà nước cần có quy hoạch tổng thể, bảo vệ và sử dụng linh hoạt, hiệu quả diện tích đất nông nghiệp; kiên quyết thu hồi đất sử dụng không hiệu quả, giao cho địa phương để phát triển KT-XH và quản lý theo luật định.

Đối với lĩnh vực dịch vụ: Chú trọng phát triển một số ngành dịch vụ có lợi thế, có hàm lượng tri thức và công nghệ cao, như: hàng hải, dịch vụ kỹ thuật dầu khí, hàng không, viễn thông, công nghệ thông tin, công nghệ bán dẫn… vừa đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH, vừa sẵn sàng huy động cho thực hiện nhiệm vụ QP-AN. Đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử trong nước, gắn kết với mạng phân phối toàn cầu, xây dựng thương hiệu hàng hóa Việt Nam. Xây dựng và triển khai các đề án, chương trình phát triển các lĩnh vực dịch vụ phụ trợ nhằm cung cấp đầu vào cho các ngành công nghiệp, trong đó có CNQP, an ninh.

Tận dụng thành tựu của công nghiệp quốc gia, nguồn lực tổng hợp của các ngành, các thành phần kinh tế và của doanh nghiệp quốc phòng để tái đầu tư xây dựng, phát triển hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu.

Tập trung phát triển ngành du lịch theo hướng bảo đảm tính chuyên nghiệp, đồng bộ, bền vững, kết hợp chặt chẽ với bảo đảm QP-AN; tạo lập hệ sinh thái du lịch thông minh; định vị thương hiệu du lịch quốc gia gắn với hình ảnh chủ đạo, độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Đặc biệt, cần tập trung ưu tiên cho phát triển dịch vụ giáo dục và đào tạo, nhất là dịch vụ giáo dục số, đại học số trên cơ sở ứng dụng công nghệ số trong công tác quản lý, giảng dạy và học tập để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đối với kết cấu hạ tầng KTXH, kinh tế biển: Coi trọng đầu tư phát triển hạ tầng kết nối liên vùng, nhất là đường cao tốc, sân bay, cảng biển; tiếp đến là hạ tầng năng lượng và công nghệ thông tin, viễn thông, phát triển hạ tầng số đạt trình độ tiên tiến của khu vực ASEAN. Đầu tư phát triển hệ thống đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh, thông minh và gắn kết chặt chẽ với quá trình CNH, HĐH. Đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển kinh tế biển, nhất là đánh bắt hải sản, vận tải, khai thác dầu khí… gắn kết chặt chẽ với QP-AN.

Trong lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế: Thực hiện đồng bộ các giải pháp hội nhập kinh tế quốc tế đi đôi với bảo vệ và phát triển thị trường trong nước; bảo đảm tốt an sinh xã hội với quan điểm xác định con người là trung tâm, là nguồn lực thúc đẩy CNH, HĐH, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển KT-XH và tăng cường tiềm lực, sức mạnh QP-AN.

Đối với CNQP, an ninh: Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách xây dựng, phát triển CNQP, an ninh hiện đại, lưỡng dụng. Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, nòng cốt là Tổng cục CNQP, Cục Công nghiệp an ninh phối hợp với cơ quan có liên quan tiến hành rà soát, bổ sung, hoàn thiện dự án Luật CNQP, an ninh và động viên công nghiệp sau khi đã được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6 vừa qua. Tiếp tục cụ thể hóa việc áp dụng các văn bản quy phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, bảo vệ bí mật nhà nước, cạnh tranh, đấu thầu, phát triển thị trường KHCN; tăng cường nghiên cứu, hợp tác, đầu tư, ứng dụng công nghệ lưỡng dụng… trong lĩnh vực sản xuất QP-AN.

Thứ ba, huy động các nguồn lực đầu tư cho các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu.

Theo đó, bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, cần tăng cường huy động các nguồn vốn khác để đầu tư xây dựng, phát triển hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu. Tận dụng thành tựu của công nghiệp quốc gia, nguồn lực tổng hợp của các ngành, các thành phần kinh tế và của doanh nghiệp quốc phòng để tái đầu tư xây dựng, phát triển hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu.

Thứ tư, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao cho hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu.

Để xây dựng, phát triển hiện đại, lưỡng dụng các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu, cần quan tâm đến phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao. Trước hết, cần khảo sát toàn diện nguồn nhân lực cả về trình độ chuyên môn, khả năng phát triển, phẩm chất chính trị. Tiếp tục quan tâm xây dựng đội ngũ chuyên gia đầu ngành, chuyên gia giỏi trên các lĩnh vực. Cần đa dạng hóa công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, tập trung vào công nghệ mới, công nghệ điều khiển và ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất; nâng cao trình độ quản lý và kiến thức về kinh tế thị trường, pháp luật trong kinh doanh...

Thứ năm, tạo môi trường thuận lợi để các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng yếu hội nhập sâu rộng vào thị trường trong nước và quốc tế.

Để phù hợp với xu thế chung của thế giới và điều kiện thực tế của đất nước, Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an cần tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp chủ động tham gia sâu rộng vào thị trường lao động, thị trường hàng hóa trong và ngoài nước. Hoạt động này nhằm kết nối CNQP, an ninh với công nghiệp dân sinh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp quốc phòng, an ninh tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, trong đó, doanh nghiệp cần chấp hành nghiêm các quy định về bảo mật, giữ gìn bí mật quốc gia.

Thứ sáu, nâng cao hiệu quả hoạt động, đẩy nhanh chuyển đổi các tổ chức nghiên cứu KHCN trong các lĩnh vực có tính lưỡng dụng.

Tập trung đầu tư phát triển một số viện nghiên cứu, học viện, nhà trường… theo mô hình tiên tiến của khu vực và thế giới. Đẩy mạnh liên kết giữa các viện nghiên cứu, nhà trường và đơn vị sản xuất để phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh đạt trình độ quốc gia, khu vực. Nghiên cứu thí điểm mô hình trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ hiện đại liên kết với nước ngoài. Tăng cường hợp tác, liên kết với các tổ chức KHCN ngoài Quân đội đối với việc thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, ứng dụng, đổi mới công nghệ, đào tạo nhân lực KHCN.

                                                                  Đại tá, PGS, TS. PHẠM VĂN SƠN

Viện Khoa học xã hội và Nhân văn quân sự, Học viện Chính trị

*Đây là kết quả nghiên cứu của đề tài cấp quốc gia, mã số: KX.04.30/21-25.