50 năm khẳng định vị thế trong lĩnh vực vật liệu nổ phục vụ quốc phòng

Ngược thời gian trở về 50 năm trước, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc ta bước vào giai đoạn quyết định, Bộ Quốc phòng giao cho Tổng cục Kỹ thuật kế hoạch sản xuất đạn pháo chiến dịch (gọi tắt là Kế hoạch 75B) cung cấp cho chiến trường. Thời điểm này, các nhà máy thuộc Tổng cục Kỹ thuật đã đủ khả năng sản xuất đồng bộ các chi tiết cơ khí và ngòi đạn nhưng phần thuốc phóng, thuốc nổ (TPTN) thì chưa tự chủ nghiên cứu, sản xuất được. Chính vì vậy, việc xây dựng một đơn vị nghiên cứu chuyên sâu ở lĩnh vực này là hết sức cấp bách. Trước tình hình đó, ngày 20/10/1974, đoàn khảo sát của Viện Kỹ thuật Quân sự (thuộc Tổng cục Kỹ thuật) đã đi khảo sát và chọn Đồng Hang, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình (Khu B của Viện trong thời kỳ sơ tán) làm địa điểm đóng quân của bộ phận nghiên cứu TPTN. Kể từ đó, ngày 20/10 hằng năm trở thành ngày truyền thống của Viện TPTN. Sau 3 ngày "tìm đường mở lối", ngày 23/10/1974, Viện kỹ thuật Quân sự ra quyết định thành lập Ban TPTN Đạn dược (tiền thân của Viện TPTN) có chức năng nghiên cứu sản xuất TPTN, khảo sát các loại đạn, bom mìn của ta và của địch; quản lý phòng thí nghiệm và trường thử. Đến tháng 12/1974, Chủ nhiệm Tổng cục Kỹ thuật giao Viện Kỹ thuật Quân sự thành lập Phòng Nghiên cứu sản xuất TPTN trên cơ sở Ban TPTN Đạn dược, có nhiệm vụ nghiên cứu, sản xuất thử TPTN; tổ chức và xây dựng cơ sở sản xuất thí nghiệm sản phẩm. Những ngày đầu đi vào hoạt động, điều kiện làm việc, sinh hoạt gặp rất nhiều khó khăn, kinh nghiệm nghiên cứu chưa nhiều, song với lòng nhiệt huyết, say mê, cán bộ, công nhân viên, chiến sĩ của đơn vị đã đoàn kết, vượt khó, bám sát yêu cầu nhiệm vụ góp phần hoàn thành tốt Kế hoạch 75B.

Đất nước thống nhất, cùng với sự lớn mạnh của Viện Kỹ thuật Quân sự (sau này là Trung tâm Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ quân sự trực thuộc Bộ Quốc phòng), Phòng Nghiên cứu sản xuất TPTN được nâng lên thành Phân viện TPTN vào ngày 20/9/1976. Từ đó cho đến giữa năm 2000, Phân viện được đổi tên thành Trung tâm Kỹ thuật Vật liệu nổ, sau đó trở lại mang tên gọi cũ là Phân viện Vật liệu nổ thuộc Viện Vũ khí (Trung tâm Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ quân sự). Ngày 12/5/2003, đánh dấu một mốc quan trọng đối với sự phát triển của đơn vị khi Viện TPTN được thành lập trên cơ sở Phân viện Vật liệu nổ và là một đầu mối trực thuộc Trung tâm Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ quân sự. Đặc biệt, ngày 12/3/2007, Viện TPTN được Bộ Quốc phòng điều động về trực thuộc Tổng cục CNQP, tạo điều kiện rất thuận lợi cho công tác nghiên cứu gắn với thực tiễn sản xuất, góp phần quan trọng vào sự phát triển của Viện.

Trải qua 50 năm xây dựng và phát triển, Viện TPTN đã thực hiện nhiều công trình nghiên cứu có hàm lượng khoa học và tính thực tiễn cao, góp phần xây dựng, phát triển CNQP và kinh tế. Nếu như chặng đường đầu tiên là tìm hướng đi học thuật, xây dựng các phòng thí nghiệm thì đến thập kỷ 90 (thế kỷ XX), Viện đã nghiên cứu thành công một số sản phẩm hỏa thuật cho vũ khí đạn và thuốc nổ công nghiệp tái chế từ thuốc phóng. Trong 10 năm đầu của thế kỷ XXI, ngoài các sản phẩm thuốc hỏa thuật, sản phẩm kinh tế mồi nổ VE05A, Viện bắt đầu nghiên cứu thiết kế, chế tạo thuốc phóng. Từ năm 2010 trở lại đây, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của Viện khi nghiên cứu chế tạo thành công gần 100 mác TPTN, thuốc hỏa thuật, nhiên liệu vũ khí công nghệ cao, vật tư, hóa chất đặc chủng đưa vào ứng dụng, chuyển giao công nghệ sản xuất đáp ứng yêu cầu của Quân đội. Còn trong 5 năm qua, Viện đã chủ trì và tham gia thực hiện 84 đề tài, dự án khoa học - công nghệ, trong đó có 6 đề tài cấp Nhà nước, 21 đề tài cấp Bộ Quốc phòng, 6 đề tài cấp Tổng cục và 51 đề tài cấp Viện. Hầu hết các đề tài đều hoàn thành với chất lượng cao và có nhiều sản phẩm được ứng dụng vào thực tế sản xuất vũ khí, đạn dược góp phần hiện đại hóa, nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội, tiết kiệm cho ngân sách quốc gia.

5 năm qua, Viện đã chủ trì và tham gia thực hiện 84 đề tài, dự án khoa học - công nghệ, trong đó có 6 đề tài cấp Nhà nước, 21 đề tài cấp Bộ Quốc phòng, 6 đề tài cấp Tổng cục và 51 đề tài cấp Viện.

(Nguồn: Ban Chính trị, Viện Thuốc phóng Thuốc nổ)

Trong nghiên cứu khoa học, đội ngũ cán bộ, nghiên cứu viên của Viện không ngừng học hỏi, tìm tòi, thiết kế, chế tạo các trang - thiết bị công nghệ phục vụ nghiên cứu ở quy mô phòng thí nghiệm, quy mô pilot trước khi triển khai chế thử trên dây chuyền công nghiệp và chuyển giao công nghệ sản xuất, góp phần chủ động trong nghiên cứu, tiết kiệm chi phí. Điển hình là các hệ thiết bị chế tạo thuốc nổ DINA, thuốc nổ dẻo C4, hệ thiết bị chế tạo thỏi nhiên liệu rắn hỗn hợp... Cùng với đó, Viện thường xuyên giải quyết tốt nhiệm vụ bảo đảm sản xuất quốc phòng, như: xây dựng, ban hành các tài liệu kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn ngành; thẩm định tài liệu thiết kế, công nghệ liên quan đến vật liệu nổ của các đơn vị sản xuất; tham gia và trực tiếp giải quyết vướng mắc về thuốc hỏa thuật ngòi đạn các loại; kiểm tra, đánh giá chất lượng TPTN của vũ khí trang bị cho các quân, binh chủng trước mỗi đợt diễn tập; chứng nhận sản phẩm hợp chuẩn, hợp quy cho các đơn vị sản xuất theo Tiêu chuẩn 17065 trong lĩnh vực vật liệu nổ công nghiệp và tiền chất thuốc nổ. Với chức năng nhiệm vụ được giao, Viện còn đảm nhận tốt nhiệm vụ tư vấn công nghệ cho các dự án đầu tư liên quan đến lĩnh vực vật liệu nổ của Tổng cục CNQP; phối hợp với các cơ quan, nhà máy trong Tổng cục tổ chức huấn luyện và cấp chứng chỉ về chuyên ngành TPTN cho hàng trăm lượt cán bộ, công nhân viên và người lao động; các nhà khoa học của Viện tích cũng cực tham gia giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu sinh…

Gắn nghiên cứu với thực tiễn sản xuất là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Viện trong thời gian qua. Phát huy dây chuyền, trang - thiết bị được đầu tư, hằng năm, Viện sản xuất ốn định các loại lượng nổ huấn luyện; bộc phá ống, quả nổ tạo cột nước, ống giấy bảo quản đạn, thuốc nổ dẻo C4, DINA và một số loại thuốc hỏa thuật... đảm bảo an toàn tuyệt đối, đúng tiến độ. Đồng thời, đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm kinh tế truyền thống như mồi nổ VE-05A, thuốc nổ TNP-1, TNP- lE… được khách hàng đánh giá cao. Chất lượng của các sản phẩm mồi nổ ngày càng nâng cao, được xuất khẩu sang một số nước thuộc khu vực châu Á. Ngoài ra, các sản phẩm lựu đạn khói màu, quả nổ nghiệp vụ phục vụ nhiệm vụ A2 của Bộ Công an, cùng nhiều sản phẩm khác…đang được thử nghiệm hoàn thiện, phù hợp với nhiều mục đích sử dụng khác nhau cho quốc phòng, an ninh và cứu hộ cứu nạn.

Đạt được những thành quả nêu trên là nhờ Viện rất quan tâm xây dựng đội ngũ các nhà khoa học, coi đây vừa là khâu then chốt vừa là mục tiêu, giải pháp quan trọng trong xây dựng, phát triển đơn vị. Hiện nay, hơn 80% cán bộ nghiên cứu của Viện có trình độ trên đại học, trong đó học vị tiến sĩ chiếm hơn 30%, nhiều người là nghiên cứu viên cao cấp, nghiên cứu viên chính; bước đầu Viện đã hình thành đội ngũ chuyên gia nghiên cứu sâu ở một số lĩnh vực chuyên môn.

Một dấu mốc trong hành trình phát triển của Viện TPTN đó là năm 2014, Viện đã triển khai hoạt động theo mô hình tự chủ một phần tài chính. Đến năm 2017, ngoài 40 người hưởng lương ngân sách, quân số còn lại do Viện tự đảm bảo từ các hoạt động có thu. Việc này đã tạo động lực cho đội ngũ cán bộ nghiên cứu phát huy tối đa năng lực; đồng thời, giúp đơn vị quản lý và sử dụng chủ động, hiệu quả nguồn tài chính để thúc đẩy công tác nghiên cứu khoa học, công nghệ chế tạo, phát triển sản phẩm mới; cải thiện đời sống cán bộ, công nhân viên, người lao động…

 

Viện TPTN đã được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì; Huân chương Lao động hạng Nhì, 2 Huân chương Lao động hạng Ba; Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất, Nhì; 2 giải thưởng Nhà nước và 1 giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - công nghệ, 5 giải sáng tạo KHCN Việt Nam… cùng nhiều Cờ thi đua, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Quốc phòng và Tổng cục CNQP.

(Nguồn: Ban Chính trị, Viện Thuốc phóng Thuốc nổ)

Cần phải nói rằng, thành công của Viện TPTN không thể tách rời vai trò của tổ chức đảng đối với công tác lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ. Đảng bộ Viện thường xuyên được kiện toàn, củng cố, khẳng định rõ vai trò lãnh đạo toàn diện trên mọi lĩnh vực hoạt động. Viện cũng thường xuyên làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ, chủ động tham gia cùng chính quyền địa phương thực hiện tốt các phong trào trên địa bàn đóng quân, xây dựng địa bàn an toàn…

Những thành quả của Viện TPTN đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận và tặng thưởng 1 Huân chương Chiến công hạng Nhì; Huân chương Lao động hạng Nhì, 2 Huân chương Lao động hạng Ba; Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất, Nhì; 2 giải thưởng Nhà nước và 1 giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - công nghệ, 5 giải sáng tạo KHCN Việt Nam… cùng nhiều Cờ thi đua, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Quốc phòng và Tổng cục CNQP.

Những năm tới, nhiệm vụ của Viện TPTN rất nặng nề, khó khăn, song với bề dày truyền thống, kinh nghiệm đúc rút từ thực tiễn 50 năm xây dựng và trưởng thành, phát huy truyền thống "Đoàn kết - Kỷ cương - Đổi mới - Sáng tạo", thực hiện phương châm "Khoa học, thiết thực, an toàn, hiệu quả", cán bộ, nghiên cứu viên, công nhân viên, người lao động của Viện đoàn kết, nỗ lực phấn đấu đưa Viện phát triển mạnh mẽ, khẳng định vị thế là cơ sở nghiên cứu hàng đầu của Quân đội và đất nước trong lĩnh vực vật liệu nổ, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, trọng tâm là nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, phát triển các sản phẩm mới thuộc các chương trình, đề án triển khai Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 26/1/2022  của Bộ Chính trị về "Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo"; không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm quốc phòng và đa dạng hóa sản phẩm kinh tế. Tiếp tục đổi mới, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tiềm lực khoa học - công nghệ; thường xuyên chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho đội ngũ cán bộ, công nhân viên, người lao động; tạo điều kiện tốt nhất để mỗi cán bộ nghiên cứu phát huy được sức sáng tạo, khả năng cống hiến, đột phá trong nghiên cứu khoa học - công nghệ... đóng góp xứng đáng vào sự phát triển của ngành CNQP và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.

Đại tá, TS. PHẠM VĂN TOẠI

Viện trưởng Viện Thuốc phóng Thuốc nổ, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng