Điều này đang làm thay đổi sâu sắc diện mạo chiến tranh cũng như sự phát triển của CNQP hiện đại, thể hiện qua một số đặc điểm sau:
Thứ nhất, nâng cao năng lực thu thập và xử lý thông tin chiến trường.
Sự phát triển nhanh chóng của hệ thống máy tính lượng tử, kỹ thuật mạng, điện toán đám mây... đã khiến cho các biện pháp thu thập thông tin chiến trường và khả năng xử lý thông tin ở tốc độ cao được nâng lên rõ rệt. Trong chiến tranh hiện đại, tình hình trên chiến trường luôn thay đổi nhanh chóng và phức tạp, theo đó, việc giải quyết khó khăn phụ thuộc rất nhiều vào khả năng xử lý tình huống của người lính. Chính vì vậy, các thiết bị trí tuệ nhân tạo được trang bị khả năng tự nhận biết, tự học, tự cảm nhận... sẽ giúp người chỉ huy nắm bắt rõ tình hình chiến trường, đưa ra quyết định chính xác nhằm đối phó hiệu quả với các tình huống tác chiến phức tạp. Đặc biệt là sự hỗ trợ của các thiết bị vệ tinh độ chính xác cao và xen-xơ sẽ giúp việc thu thập, xử lý thông tin chiến trường diễn ra nhanh chóng hơn. Hiện nay, các cường quốc quân sự như Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Đức đã đưa vào biên chế quân đội nhiều hệ thống trang bị, trang phục tác chiến người lính có khả năng thu nhận và xử lý thông tin mức độ cao. Điển hình là bộ quân phục tác chiến Nett Warrior của Mỹ hay Ratnik của Nga. Bên cạnh đó, người lính còn được trang bị nhiều hệ thống xen-xơ, thông tin liên lạc cá nhân, máy tính kỹ thuật số, hệ thống phòng hộ thông minh... giúp nâng cao năng lực nhận biết tình hình chiến trường cũng như khả năng tấn công, phòng thủ, hiệp đồng và chỉ huy tác chiến.
Năm 2015, Cục Nghiên cứu các dự án quốc phòng tiên tiến thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ (DARPA) đã khởi động chương trình nghiên cứu “Bộ xử lý chất lượng vỏ não”, mô phỏng kết cấu bộ não người để phát triển năng lực tư duy nhằm giải quyết các vấn đề khó khăn trong tác chiến cho các thiết bị ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Đầu năm 2016, DARPA cũng công bố việc nghiên cứu, phát triển thành công hệ thống ra-đa tự động đầu tiên trên thế giới. Hệ thống này có thể tự động nhận biết tín hiệu ra-đa của đối phương và sự gây nhiễu điện từ bởi môi trường xung quanh, từ đó tự động đưa ra cảnh báo và đề xuất phương án xử lý phù hợp.
Máy bay không người lái RQ-4 Global Hawk của Mỹ. Ảnh: Internet
Thứ hai, thông minh hóa hệ thống trợ giúp người chỉ huy ra quyết sách.
Các nước trên thế giới đang rất nỗ lực phát triển hệ thống thông tin quân sự theo hướng tăng cường khả năng thu nhận và xử lý tốc độ cao để nâng cao năng lực đánh giá tình hình, từ đó hỗ trợ người chỉ huy ra quyết định tác chiến chính xác. Theo các chuyên gia quân sự Mỹ, xu hướng phát triển trí tuệ nhân tạo để thay thế con người trong hoạt động phân tích, xử lý thông tin chiến trường ngày càng diễn ra mạnh mẽ. Trên cơ sở này, Mỹ đang triển khai nhiều chương trình nghiên cứu phát triển trí tuệ nhân tạo. Thực tế, từ tháng 6/2016, Đại học Cincinnati đã nghiên cứu và đưa vào ứng dụng thành công trí tuệ nhân tạo AlphaGo, làm cơ sở giúp Không quân Mỹ phát triển phương thức tác chiến mô phỏng sự phối hợp hiệp đồng giữa máy bay chiến đấu không người lái và có người lái, đã đạt được những thành công bước đầu. Theo đó, hệ thống trí tuệ nhân tạo được phát triển đã thực hiện quá trình mô phỏng ra quyết định từ cự ly rất xa giống như một phi công thực thụ đối với hoạt động tác chiến theo biên đội. Bên cạnh đó, Mỹ đã thành lập Bộ Tư lệnh tác chiến không gian mạng nhằm hiện thực hóa tham vọng nâng cao năng lực tấn công và phòng thủ mạng, mà trọng điểm của nó là nghiên cứu, phát triển kỹ thuật điện toán đám mây, cơ sở dữ liệu BigData nhằm ngăn chặn hoạt động xâm nhập vào hệ thống mạng.
Thứ ba, nâng cao khả năng tự động phán đoán và khắc phục sự cố.
Hệ thống điều khiển của vũ khí thông minh có khả năng nhận biết địch/ta, tự động phân tích, phán đoán tình hình chiến trường và đưa ra phương án tác chiến. Ví dụ, đối với các loại tên lửa, mìn hoặc ngư lôi thông minh sau khi phóng không cần điều khiển vẫn có thể tự động bay và tìm mục tiêu để tiêu diệt. Ngoài ra, các trang bị thông minh còn giúp mở rộng, nâng cao năng lực, thể chất, khả năng vận động của người lính trên chiến trường. Theo đó, các bộ khung đỡ cơ khí thông minh có thể giúp người lính vận động linh hoạt hơn, kéo dài thời gian hoạt động và mang theo nhiều loại trang - thiết bị bảo đảm, cũng như cải thiện năng lực chống đạn, nâng cao khả năng sinh tồn. Bên cạnh đó, các thiết bị hỗ trợ quan sát, xen-xơ cũng giúp người lính nâng cao năng lực nhận biết tình hình chiến trường, đưa ra phương án tác chiến chính xác, kịp thời hơn.
Thứ tư, áp dụng nhanh chóng, sâu rộng các công nghệ kỹ thuật hiện đại vào lĩnh vực quân sự.
Hiện nay, hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới sở hữu các phương tiện không người lái trong lĩnh vực quân sự, như: máy bay chiến đấu, thiết bị lặn, xe chiến đấu mặt đất, phương tiện hoạt động trên vũ trụ... Các phương tiện này không ngừng được hoàn thiện về tính năng kỹ - chiến thuật, được trang bị khả năng tự động thiết lập lộ trình hoạt động và nhận biết môi trường tác chiến xung quanh; tự động tiến hành nhiệm vụ trinh sát, hỗ trợ hậu cần và tấn công. Các hệ thống điều khiển tự động hóa đa năng trên vũ trụ còn có thể giúp điều chỉnh và duy trì trạng thái chiến đấu hoặc bình thường đối với hoạt động quân sự dưới mặt đất. Bên cạnh đó, các trang bị không người lái chiến đấu hiện nay còn có thể tự động tiến hành tích hợp với hệ thống vệ tinh, thậm chí là tự động khắc phục sự cố đường truyền khi bị gián đoạn. Trong trường hợp các tín hiệu điều khiển từ vệ tinh bị mất, chúng còn có thể tự động phản hồi với cơ sở chỉ huy mặt đất hoặc hủy lệnh mà không cần sự can thiệp của con người.
Các robot đa năng “Uran-14” và “Uran-6” của lực lượng vũ trang Nga. Ảnh: Internet
Các chuyên gia quân sự dự báo, trong tương lai gần, sẽ xuất hiện các phương tiện chiến đấu không người lái có khả năng hiệp đồng chặt chẽ với con người trong tác chiến thực tế, đóng vai trò quan trọng trong tác chiến phòng ngự. Có thông tin cho rằng, Mỹ đã phát triển hoàn chỉnh 2 mẫu máy bay chiến đấu không người lái X-47, đồng thời hoàn thành các cuộc thử nghiệm như: cất/hạ cánh ban đêm; cất/hạ cánh trên tàu sân bay; tiếp dầu trên không đối với loại máy bay không người lái thế hệ mới này. Đối với Nga, từ lĩnh vực máy bay trinh sát không người lái đến xe chiến đấu không người lái của Nga đều đang phát triển mạnh mẽ và tạo ra nhiều đột phá về tính năng cơ động tốc độ cao, khả năng trinh sát tầm xa, xử lý tin tức tình báo, rà phá bom mìn, tấn công hỏa lực, năng lực chi viện và tác chiến... Các xe chiến đấu không người lái Uran-6, Uran-9 và Uran-14 đã có nhiều đột phá trong kỹ thuật rà phá bom mìn, quét lôi, chiến đấu. Trong khi đó, lực lượng phòng vệ Nhật Bản đã đầu tư nhiều nguồn lực để phát triển các trang bị không người lái, như: tàu chiến đấu mặt nước, phương tiện lặn...
Bên cạnh đó, kỹ thuật “phỏng sinh học” không người lái đã được đưa vào thực chiến. Hiện, các loại trang bị mô phỏng hình dáng con người hay các loài động vật không ngừng phát triển và được đưa vào tác chiến. Các trang bị không người lái này được ứng dụng trí tuệ nhân tạo nên có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau. Ví dụ, tại chiến trường I-rắc và Áp-ga-ni-xtan, Mỹ đã sử dụng 12.000 loại trang bị không người lái mặt đất khi tác chiến, nổi bật là Foster-Miller TALON, Sword, PackBot; các loại máy bay không người lái gồm RQ-4 Global Hawk, MQ-9 Reaper... Quân đội Nga cũng đã lên kế hoạch phát triển các trang bị không người lái mặt đất nhằm hỗ trợ hiệu quả hơn cho hoạt động tác chiến của người lính trên chiến trường. Trong đó, trang bị không người lái Volk-2 đang được Nga đẩy mạnh phát triển. Trang bị này có thể được điều khiển trong phạm vi bán kính 5km bằng tín hiệu vô tuyến, cho phép bắn trúng mục tiêu từ cự ly 35km trong mọi điều kiện tác chiến bất kể ngày, đêm.
Có thể thấy, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của kỹ thuật thông tin, kỹ thuật máy tính và kỹ thuật xen-xơ, việc nghiên cứu phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực quân sự cũng đang bước vào giai đoạn phát triển mới. Theo đó, việc nghiên cứu phát triển, đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật trí tuệ nhân tạo vào mọi hoạt động quân sự mang đến những cơ hội và thách thức lớn đối với quân đội các nước trên con đường hiện đại hóa nền CNQP, phát triển công nghệ quân sự và chiến lược quốc phòng, an ninh quốc gia trong thời gian tới.
ĐOÀN HÙNG