TỔNG QUAN VỀ TÊN LỬA SIÊU THANH
Tên lửa siêu thanh di chuyển với tốc độ hơn 5 Mach, nhanh gấp 5 lần so với tốc độ âm thanh (6.173 km/h). Một số loại, như tên lửa đạn đạo Kh-47M2 Kinzhal của Nga, có khả năng đạt tốc độ Mach 10 với tầm bắn lên tới 1.900 km, trong khi tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ là loại tên lửa cận âm (subsonic), di chuyển với vận tốc chỉ 885 km/h, tầm bắn tối đa khoảng 2.414 km. Hiện nay, tên lửa siêu thanh có hai biến thể là tên lửa hành trình siêu thanh và thiết bị lượn siêu thanh.
Tên lửa hành trình siêu thanh: Là loại tên lửa sử dụng động cơ phản lực tốc độ cao, cho phép di chuyển với vận tốc nhanh gấp nhiều lần tốc độ âm thanh, giúp vượt qua lá chắn phòng thủ tên lửa đối phương và tấn công mục tiêu một cách nhanh nhất. Loại tên lửa này có cơ chế hoạt động ngược với tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) truyền thống sử dụng lực hấp dẫn để tiếp cận mục tiêu.
Thiết bị lượn siêu thanh: Là loại tên lửa siêu thanh sử dụng các thiết bị tái nhập. Ban đầu, tên lửa được phóng lên vũ trụ trên quỹ đạo hình vòng cung, nơi các đầu nổ được phóng ra và rơi xuống tầng khí quyển với tốc độ siêu thanh. Đầu nổ được gắn vào một thiết bị lượn quay lại tầng khí quyển, thông qua hình dạng khí động học để điều chỉnh quỹ đạo bay tăng tốc đẩy đầu đạn khi nó đạt đến tốc độ âm thanh, nhờ vậy có thể vượt qua các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện có. Phương tiện lượn lướt trên tầng khí quyển ở độ cao từ 40 đến 100 km so với mặt nước biển và đạt đích nhờ lực đòn bẩy khí động học.
Theo các chuyên gia quân sự, tên lửa siêu thanh có nhiều lợi thế hơn so với vũ khí cận âm (subsonic) và siêu âm (supersonic), đặc biệt với các mục tiêu di động (bệ phóng tên lửa đạn đạo di động). Việc triển khai hệ thống vũ khí siêu thanh có thể gây mất ổn định an ninh khu vực, mất cân bằng quyền lực nhưng lại góp phần nâng cao đáng kể khả năng tấn công và tăng cường tính răn đe.
Có thể thấy, với các tính năng được phát triển trên những công nghệ ưu việt nhất hiện nay, tên lửa siêu thanh chưa thể bị đánh chặn. Tuy nhiên, một số công nghệ hứa hẹn, như: vũ khí năng lượng định hướng, chùm hạt; các phương pháp như tấn công mạng, điện tử; các phương tiện như vũ khí năng lượng định hướng và súng điện từ, cũng như các tên lửa đánh chặn có thể làm giảm đáng kể hiệu quả hoạt động của vũ khí siêu thanh tầm xa. Các hệ thống tên lửa đất đối không và không đối không hiện nay đòi hỏi phải được trang bị mạng tình báo, giám sát, thu thập mục tiêu và trinh sát để có thể đối phó với “mối đe dọa” từ vũ khí siêu thanh.
Bên cạnh đó, Cơ quan Phòng thủ tên lửa Nga Mỹ đề xuất phát triển một mạng lưới vệ tinh và cảm biến dựa trên không gian để có thể theo dõi các phương tiện lượn siêu thanh trên toàn cầu. Đây được xem là bước tiến lớn đầu tiên trong việc phòng thủ tên lửa siêu thanh. Ngoài ra, Tập đoàn Lockheed Martin (Mỹ) đã trúng thầu hợp đồng trị giá 2,9 tỷ USD để phát triển vệ tinh hồng ngoại trên không thế hệ tiếp theo có khả năng phát hiện sớm vũ khí siêu thanh.
NHỮNG QUỐC GIA PHÁT TRIỂN TÊN LỬA SIÊU THANH
*Mỹ
Hiện, Mỹ đang phát triển một loạt các hệ thống siêu thanh tiên tiến. Tập đoàn Lockheed Martin đảm nhiệm phát triển hai hệ thống: vũ khí tấn công thông thường siêu thanh (theo bản hợp đồng trị giá 928 triệu USD) và vũ khí phản ứng nhanh AGM-183A (trị giá 480 triệu USD). Theo giới chuyên gia quân sự, hiện Mỹ không tập trung phát triển khả năng của tên lửa siêu thanh mà theo đuổi các hệ thống tiên tiến hơn có khả năng tấn công chính xác tầm xa. Trong khi đó, Nga và Trung Quốc đều tập trung nghiên cứu cách chống lại các hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ. Theo đó, 2 quốc gia này hiện sở hữu vũ khí có khả năng bắn trúng nhóm tàu sân bay với tên lửa siêu thanh trước khi chúng có thể tấn công trên không với các cuộc không kích của máy bay chiến đấu tàng hình F-35 (có bán kính chiến đấu 724-965 km). Tên lửa hành trình siêu thanh như BrahMos (do Nga và Ấn Độ hợp tác chế tạo) có tầm bắn khoảng 595 km, có khả năng tiếp cận cao đối với các phương tiện lượn, trong khi đối với tàu sân bay sẽ phải tiến đến gần lãnh thổ đối phương mới đạt được hiệu quả.
Tên lửa siêu thanh Boeing X-51 (Mỹ). Ảnh: Internet
*Anh và Pháp
Từ năm 2011, Hải quân Hoàng gia Anh và Hải quân Pháp cũng đã hợp tác phát triển tên lửa siêu thanh Perseus - được sử dụng để thay thế cho các loại Harpoon và Exocet cũ. Tên lửa Perseus dự kiến sẽ mang đặc trưng của khung máy bay và được trang bị động cơ phản lực thẳng dòng. Dự kiến tên lửa siêu thanh này sẽ được đưa vào biên chế từ năm 2030.
*Trung Quốc
Trung Quốc được cho là đang triển khai phương tiện lượn siêu thanh phóng tên lửa đạn đạo DF-17 và công khai trưng bày tên lửa chạy bằng động cơ phản lực luồng tĩnh siêu âm Ling Yun. Trên cơ sở cần một loại vũ khí có thể đánh chặn nhóm tàu sân bay Mỹ, nước này đã phát triển DF-ZF - phương tiện trượt tên lửa siêu thanh tầm ngắn đến tầm trung và khi hoạt động sẽ có thể giảm thiểu phần lớn mối đe dọa tiềm tàng xuất phát từ nhóm tàu sân bay Mỹ.
Phương tiện phóng tên lửa đạn đạo DF-17 của Trung Quốc. Ảnh: Internet
Ngoài ra, Trung Quốc cũng đã tiến hành thử nghiệm thành công thiết bị siêu thanh Starry Sky-2. Thiết bị này có thể đạt tốc độ tối đa 6 Mach (7.404 km/h), chuyển hướng trong khi bay và có khả năng mang đầu đạn thông thường hoặc vũ khí hạt nhân. Theo ước tính, Trung Quốc sẽ phải mất thêm 5 năm nữa để chế tạo vũ khí này.
*Nga
Mô hình mô phỏng tổ hợp tên lửa siêu thanh Avangard của Nga. Ảnh: Internet
Hiện, Nga sở hữu loạt tên lửa có khả năng bắn tầm ngắn và xa, như: U-71, BrahMos II và Zircon 3m22... Bên cạnh đó, Nga còn triển khai hệ thống tên lửa đạn đạo siêu thanh Kh-47M2 Kinzhal, có khả năng đạt tốc độ 10 Mach với tầm bắn 2.735 km; sắp đưa vào triển khai tên lửa hành trình siêu thanh Tsirkon 3K22. Đây là tên lửa có thể được phóng từ cả mặt đất lẫn trên biển, dự kiến đạt được vận tốc trong khoảng 4,5 Mach và 6 Mach với tầm bắn 480-997 km. Ngoài ra, dự kiến vào cuối năm 2019, Quân đội Nga sẽ đưa vào biên chế tổ hợp tên lửa siêu thanh Avangard, có khả năng bay với vận tốc gấp 27 lần tốc độ âm thanh (33.000 km/h) và tấn công mục tiêu ở khoảng cách trên 10.000m.
NGUYỄN LAN ANH