Các nước chạy đua công nghệ đóng tàu quân sự

TÀU NGẦM

Nga

Sau Chiến tranh lạnh, Mỹ gần như giữ vai trò thống trị đại dương với nòng cốt là các tàu ngầm lớp Virginia. Tuy nhiên, vị thế này đang bị thách thức bởi sự xuất hiện của tàu ngầm hạt nhân thuộc Đề án 855 lớp Yasen của Nga. Sức mạnh của hai loại tàu này thực chất là cuộc chạy đua Nga - Mỹ về công nghệ tàu ngầm hơn 20 năm qua. Giữa thập niên 1980, Liên Xô trước đây đã hoàn chỉnh thiết kế tàu ngầm hạt nhân lớp Yasen với chiếc đầu tiên mang tên Severodvinsk được đóng tại Nhà máy Đóng tàu Sevmash năm 1993. Sau thời gian bị đình trệ do khó khăn về kinh tế, năm 2003, Nga tái cấp ngân sách để hoàn thiện tàu Severodvinsk; năm 2013, tàu chính thức được đưa vào biên chế Hải quân Nga. Tàu ngầm lớp Yasen dài 118m, lượng giãn nước 13.800 tấn khi lặn; thủy thủ đoàn gồm 90 người, ít hơn nhiều so với tàu ngầm lớp Virginia cùng loại của Mỹ, cho thấy mức độ tự động hóa rất cao của lớp tàu này. Tàu sử dụng lò phản ứng hạt nhân OK-650KPM công suất 200MW, đạt tốc độ tối đa 65km/h khi lặn; trang bị tổ hợp định vị thủy âm (sonar) MGK-600 Irtysh-Amfoma; radar dò tìm mặt biển MRK-50 Albatross và hệ thống đối kháng - yểm trợ điện tử Rim Hat. Tàu có 8 ống phóng thẳng đứng, có thể lắp 32 tên lửa P-800 Oniks hoặc 40 tên lửa Kalibr với tầm bắn tới 2.500km, 8 ống phóng ngư lôi cỡ 533mm và 650mm, có thể khai hỏa đồng thời nhiều loại ngư lôi.

Mỹ

Tàu ngầm lớp Virginia của Mỹ là phiên bản nối tiếp và tiết kiệm chi phí của lớp Seawolf. Sau khi hạ thủy, đội tàu lớp Virginia dần trở thành "xương sống" của lực lượng tàu ngầm Mỹ. Tàu ngầm lớp Virginia ngắn hơn tàu lớp Yasen khoảng 3m, nhưng có lượng giãn nước gấp đôi. Tàu có thủy thủ đoàn 113 người, sử dụng lò phản ứng hạt nhân GE SG9 và được trang bị động cơ phản lực dòng nước thay vì chân vịt; vận tốc 65km/h khi lặn và hành trình êm trong đại dương với vận tốc 46km/h. Từ biến thể Block III, tàu sử dụng sonar mũi khẩu độ lớn (LABS) hình chữ U, cùng nhiều cụm sonar khẩu độ rộng khối lượng nhẹ (LWWAA) ở hai bên hông, hiệu quả trong phát hiện các tàu ngầm diesel - điện có độ ồn thấp. Với sonar kéo thụ động lắp phía đuôi tàu, sonar mảng pha cao tần lắp trên tháp chỉ huy và dưới bụng, Virginia có thể phát hiện và tránh thủy lôi khá hiệu quả. Với biến thể Block V, tàu có 4 ống phóng cỡ 533mm dùng cho ngư lôi Mk-48 cải tiến (ADCAP) và tên lửa diệt hạm UGM-84, 40 tên lửa Tomahawk…

Theo đánh giá, Severodvinsk và Virginia là hai mẫu tàu ngầm đại diện cho đỉnh cao công nghệ quân sự của hai cường quốc Nga - Mỹ. Severodvinsk được trang bị biến thể chống ngầm của tên lửa Kalibr, có thể tiến công nhanh đối phương từ khoảng cách 50km, chạy chậm hơn nhưng lặn sâu hơn nhiều so với Virginia. Ngược lại, Virginia có lợi thế ở khả năng phát hiện đối phương nhờ hệ thống LABS; chạy êm và có sonar hiện đại hơn Severodvinsk, có lợi thế di chuyển và phát hiện mục tiêu so với đối thủ. Trong tương lai, Virginia sẽ được nâng cấp sonar qua gói phần mềm mới, trong khi Nga cải tiến về cảm biến và hệ thống điện tử ưu việt hơn qua tàu ngầm Kazan (thuộc Đề án 885M).

Trung Quốc

So với các nước khác, Trung Quốc chế tạo tàu ngầm khá muộn, nhưng tốc độ phát triển lại rất nhanh. Từ năm 1962 đến nay, nước này đã chế tạo gần 200 tàu ngầm các loại, gồm cả tàu ngầm động cơ diesel - điện và tàu ngầm động cơ hạt nhân; riêng giai đoạn 2001-2005, Trung Quốc tự đóng mới và đưa vào trang bị 14 chiếc tàu ngầm. Từ thập kỷ 1990, Trung Quốc đã nghiên cứu phát triển tàu ngầm hạt nhân tấn công hiện đại loại 093 lớp Thương và 094 lớp Kim. Nước này hiện sở hữu 3 dây chuyền sản xuất tàu ngầm hạt nhân (đều thuộc Công ty Công nghiệp đóng tàu Bột Hải), có khả năng chế tạo đồng thời 4 chiếc, tức là trong vòng 3 năm, nước này có thể chế tạo từ 10-12 tàu ngầm hạt nhân.

Hiện nay, Trung Quốc tích cực nghiên cứu, phát triển các loại tàu ngầm hạt nhân hoàn chỉnh hơn và mạnh hơn với nỗ lực xây dựng lực lượng tàu ngầm hạt nhân thành một bộ phận quan trọng của lực lượng hạt nhân chiến lược. Đồng thời, nghiên cứu, chế tạo tàu ngầm hạt nhân thế hệ thứ 3 - kiểu 095, được cải tiến về thân tàu, hệ thống động lực nhằm giảm tiếng ồn, nâng cao khả năng hoạt động bí mật và phạm vi hành trình; cải tiến hệ thống vũ khí và trang bị điện tử để nâng cao hiệu quả tác chiến. Tàu được trang bị lò phản ứng hạt nhân tiên tiến (có thể là loại lò phản ứng hạt nhân áp lực ACP-100); hệ thống phóng thẳng đứng và nhiều cảm biến tiên tiến hơn (như hệ thống định vụ thủy âm chủ động/bị động mới, bố trí ở hai bên mạn tàu và sonar kéo theo)...

Severodvinsk và Virginia là hai mẫu tàu ngầm đại diện cho đỉnh cao công nghệ quân sự của hai cường quốc Nga và Mỹ. Trong tương lai, Virginia sẽ được nâng cấp sonar qua gói phần mềm mới, trong khi Nga cải tiến về cảm biến và hệ thống điện tử ưu việt hơn qua tàu ngầm Kazan (thuộc Đề án 885M)…

TÀU SÂN BAY

Mỹ

Mỹ chủ trương "tiếp cận thế giới" từ đại dương, nhằm thể hiện vai trò lãnh đạo thế giới dựa trên nền tảng sức mạnh quân sự với trụ cột chính là các biên đội tàu sân bay. Vì vậy, tuy đã có đội tàu sân bay lớp Nimitz hùng hậu bậc nhất thế giới, Mỹ vẫn đóng thêm tàu và thúc đẩy chương trình nghiên cứu, chế tạo tàu sân bay mới CVN-21, theo hướng ngày càng hiện đại hơn, có khả năng tác chiến độc lập trên tất cả các đại dương trong thời gian dài, ở môi trường tác chiến kỹ thuật cao. Thực hiện chủ trương này, trước khi đưa vào hoạt động chiếc tàu cuối cùng của lớp Nimitz mang tên USS George W. Bush (CVN-77), dài 332m, trọng tải 97.000 tấn, vận tốc 30km/h, tầm hoạt động không hạn chế, có thể chở được 80 máy bay chiến đấu, 5.500 thủy thủ, Bộ Quốc phòng Mỹ xúc tiến ngay Dự án CVN-21 với kế hoạch chế tạo 12 tàu sân bay lớp Ford để thay thế 10 tàu sân bay lớp Nimitz trong biên chế Hải quân Mỹ, dự kiến hoàn thành vào năm 2058.

Cuối năm 2021, Hải quân Mỹ phê duyệt chứng nhận sẵn sàng làm nhiệm vụ cho tàu sân bay USS Gerald R. Ford, được tích hợp hàng loạt công nghệ mới, như: hệ thống radar tiên tiến Dual Band, hệ thống phóng điện từ (EMALS), thang nâng vũ khí tiên tiến (AWE), hệ thống cáp hãm đà tiên tiến (AAG) và nhiều thiết bị khác… Theo Cơ quan Nghiên cứu của Quốc hội Mỹ, với giá 13,3 tỷ USD, tàu sân bay USS Gerald R. Ford trở thành chiếc tàu đắt nhất thế giới hiện nay; chưa gồm ngân sách cho hơn 70 máy bay các loại cũng như đội tàu hộ tống kèm theo. USS Gerald R. Ford có thể mang theo khoảng 40-50 máy bay chiến đấu F/A-18E/F Super Hornet và F-35 Joint Strike Fighters; 5 máy bay tác chiến điện tử EA-18G Growler, 19 trực thăng MH-60 Seahawk, 4 máy bay cảnh báo sớm trên không E-2D Hawkeye và 2 máy bay vận tải MV-22B Osprey…

Hàn Quốc

Hàn Quốc đang xúc tiến dự án đầy tham vọng là sở hữu một tàu sân bay nội địa vào năm 2033, sau khi Quốc hội nước này thông qua khoản ngân sách trị giá 7,2 tỷ won (tương đương 6,1 triệu USD) dành cho Dự án tàu sân bay CVX. Theo đánh giá, dự án này sẽ là bước nhảy vọt về công nghệ trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc nói chung và lĩnh vực đóng tàu quân sự nói riêng. Mặc dù Hàn Quốc chưa từng đóng tàu sân bay nhưng ngành công nghiệp đóng tàu nước này đủ khả năng để chế tạo và vận hành một tàu sân bay hạng nhẹ. Theo thiết kế, chiếc tàu sân bay nội địa đầu tiên của Hàn Quốc có lượng choán nước 30.000 tấn, hoạt động cùng tàu khu trục được trang bị hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis, tàu hỗ trợ chiến đấu và tàu ngầm; có thể mang 20 máy bay tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 F35-B… Với kích thước tương đối nhỏ, tàu  sẽ khó bị phát hiện so với các siêu tàu sân bay của Mỹ. Thêm vào đó, tàu sân bay của Hàn Quốc sẽ được triển khai cùng nhiều tàu hộ tống khác được trang bị năng lực chống tên lửa, chống ngầm, được bảo vệ tốt hơn trước các cuộc tấn công.

Ấn Độ

Năm 2013, Ấn Độ xúc tiến chương trình đóng mới tàu sân bay nội địa INS Vikrant tại cảng Cochin. Đây là tàu sân bay đầu tiên do nước này tự thiết kế, chế tạo bằng công nghệ và vật liệu trong nước, với tổng chi phí 620 triệu USD; phía Nga tham gia thiết kế mặt boong để máy bay cất và hạ cánh, còn Italia thiết kế phần động cơ. Với chiều dài 262m và lượng choán nước khoảng 45.000 tấn, tàu sân bay INS Vikrant có thể mang tối đa 40 máy bay và được trang bị nhiều công nghệ hiện đại hơn so với tàu sân bay INS Vikramaditya cũ trong biên chế. Hiện nay, Ấn Độ triển khai kế hoạch đóng tàu sân bay nội địa thứ 3 mang tên INS Vishaal, trọng tải 65.000 tấn, được trang bị hệ thống hỗ trợ cất và hạ cánh CATOBAR; có thể phóng và thu hồi máy bay tấn công hạng nặng cũng như các máy bay cảnh báo sớm như E-2 Hawkeye. Dự kiến, INS Vishaal sẽ được đưa vào biên chế chính thức cho Hải quân Ấn Độ vào năm 2030.

Pháp

Tàu sân bay Charles de Gaulle của Pháp được nhà thầu Naval Group khởi đóng năm 1989 với sự trợ giúp một số công nghệ cốt yếu từ Mỹ, chính thức đưa vào biên chế Hải quân Pháp vào năm 2001. Tại thời điểm đó, Charles de Gaulle được coi là tàu sân bay lớn nhất và là tàu sân bay hạt nhân duy nhất của châu Âu; dài 261m, rộng 64m, giãn nước đầy tải 42.500 tấn. Động cơ hạt nhân cho phép tàu di chuyển với tốc độ tối đa 27 hải lý/giờ, tầm hoạt động không giới hạn, thời gian vận hành tối đa 45 ngày liên tục. Tàu có thể mang theo 28-40 máy bay, bao gồm tiêm kích Dassault Rafale M, máy bay cảnh báo sớm E-2C Hawkeye, trực thăng EC725 Caracal và AS532 Cougar. Tàu trang bị 32 tên lửa phòng không Aster-15, 12 tên lửa tầm ngắn Mistral, 8 pháo Giat 20F2 cỡ nòng 20mm. Naval Group vừa đạt được thỏa thuận với Hải quân Pháp về gói thầu nâng cấp tàu Charles de Gaulle giữa giai đoạn trị giá 1,3 tỷ Euro, thực hiện tái nạp nhiên liệu bằng cách thay lõi của lò phản ứng hạt nhân; cải tiến hệ thống điện; lắp đặt các hệ thống điện tử tự động; nâng cấp hệ thống radar, cảm biến và các hệ thống phục vụ cất-hạ cánh cho máy bay... Sau quá trình đại tu, tàu sân bay Charles de Gaulle sẽ tiếp tục hoạt động trong biên chế Hải quân Pháp tới năm 2038.

Đại tá ĐOÀN MẠNH HÙNG