Đưa tên lửa SAM-2 vượt tọa độ lửa

TỪ YÊU CẦU NHIỆM VỤ MỚI

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân miền Nam đợt đầu năm đã giành chiến thắng oanh liệt. Bị thất bại nặng nề, tháng 3/1968, đế quốc Mỹ buộc phải ngừng ném bom từ vĩ tuyến 20 trở ra để dồn lực lượng không quân và hải quân ngăn chặn lực lượng vận tải của ta chi viện cho chiến trường miền Nam. Chúng tập trung đánh phá các trọng điểm giao thông chiến lược từ vĩ tuyến 19 - Nam sông Lam (Hà Tĩnh) trở vào địa bàn Quân khu 4; đặc biệt là hai tuyến giao thông huyết mạch: quốc lộ 1 dọc bờ biển và quốc lộ 15 song song với quốc lộ 1, chạy qua địa hình đồi núi, xen kẽ rừng già của dãy Trường Sơn.

Trước thực trạng các trọng điểm giao thông trên quốc lộ 1 bị địch đánh hỏng hoàn toàn, mọi hoạt động vận tải của ta phải chuyển sang quốc lộ 15, đi qua ngã ba Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh). Đây là trọng điểm giao thông nhưng địa hình lại trống trải. Một bên là núi trọc, một bên là ruộng nước sình lầy, vừa khó mở các tuyến đường tránh, vừa khó bố trí các trận địa phòng không. Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, Không quân Mỹ đã ném xuống ngã ba này khoảng 48.600 quả bom các loại. Bình quân mỗi mét vuông đất hứng chịu 3 quả bom tấn.

Nhận rõ yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, ngày 6/6/1968, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Thông tri về việc tăng cường lãnh đạo và tổ chức chỉ đạo đảm bảo giao thông vận tải trên địa bàn Quân khu 4; đặc biệt nhấn mạnh đây là công tác chiến lược đột xuất của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân. Đầu tháng 8/1968, Ban Bí thư quyết định thành lập Bộ Tư lệnh bảo đảm giao thông vận tải Khu 4 (thay thế Ban Chỉ đạo bảo đảm giao thông vận tải Quân khu 4) để thống nhất lãnh đạo các lực lượng đảm bảo giao thông trên địa bàn. Đồng chí Phan Trọng Tuệ, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải làm Tư lệnh; Thiếu tướng Lê Quang Hòa làm Chính ủy; đồng chí Đinh Đức Thiện, Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần làm Phó Tư lệnh; các đồng chí Chủ tịch tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Lê Văn Tri, Phó Tư lệnh và Nguyễn Xuân Mậu, Phó Chính ủy Quân chủng Phòng không - Không quân làm Ủy viên. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bí thư Quân ủy Trung ương giao nhiệm vụ cho Bộ Tư lệnh phải đảm bảo giao thông thông suốt trên địa bàn Quân khu 4 để không ảnh hưởng đến tiền tuyến lớn.

Tên lửa SAM-2 có bệ phóng dài 10,6m, tổng trọng lượng phóng 2.287kg; đầu đạn V-750V chứa 200kg thuốc nổ, có tốc độ bay 3.675 km/h. SAM2 tiêu diệt được mục tiêu trong phạm vi bán kính khoảng 65m, độ cao đánh chặn từ 450m đến 25km.

Thực hiện nhiệm vụ chiến lược này, ngày 15/9/1968, Bộ Tổng Tham mưu, Quân chủng Phòng không - Không quân quyết định sử dụng Sư đoàn 365 cơ động đánh địch trên chiến trường Quân khu 4; đồng thời, giao nhiệm vụ cho Sư đoàn Phòng không cơ động chiến lược 367 vào hoạt động ở phía Nam vĩ tuyến 20.

ĐƯA "ÁT CHỦ BÀI" VÀO TUYẾN LỬA KHU 4

Thời điểm ấy, tên lửa đất đối không S-75 (Mỹ và NATO gọi là "SAM-2") được coi như "át chủ bài" của lực lượng phòng không Quân đội ta. Để hạn chế tác dụng của SAM-2, Không quân Mỹ đã sử dụng máy phát nhiễu ALQ71 gây nhiễu toàn bộ rãnh sóng điều khiển đạn và rãnh sóng xung trả lời của đạn. Nhưng "vỏ quýt dày có móng tay nhọn", sau khi phát hiện ra dải tần số và cường độ của loại nhiễu này, các chuyên gia và kỹ sư quân sự Việt Nam đã khắc phục bằng phương pháp "chế áp nhiễu". Từ năm 1968, các loại máy gây nhiễu rãnh đạn kiểu ALQ của Mỹ trở nên vô hiệu đối với SAM-2.

Thực hiện nhiệm vụ trên giao, Trung đoàn 275 (Sư đoàn 365) gấp rút tổ chức đưa tên lửa SAM-2 vào tuyến lửa để tiêu diệt máy bay địch. Đợt đầu tiên di chuyển 8 quả đạn từ Hà Tĩnh vào miền Tây Quảng Bình, Đảng ủy, chỉ huy Trung đoàn đặc biệt coi trọng nhiệm vụ mang ý nghĩa mở đường này nên đã thành lập tổ công tác, giao cho Trung úy Nguyễn Huy Tưởng, trợ lý quân báo, Trưởng Tiểu ban Trinh sát Trung đoàn phụ trách, hiệp đồng với các lực lượng có liên quan bảo vệ cuộc vận chuyển. Thời kỳ đó, các trọng điểm giao thông trên quốc lộ 1 từ vĩ tuyến 19 (Nam sông Lam) trở vào đã bị máy bay địch phá hủy. Mọi hoạt động vận tải chiến lược vào Nam phải đi theo tuyến đường 15. Tuyến đường này có hàng chục trọng điểm giao thông đang bị Mỹ tập trung đánh phá; trong đó, cầu vượt ngầm Tùng Cốc, dài 14m ở ngã ba Đồng Lộc (nay là thị trấn Can Lộc, Hà Tĩnh) và ngầm Rinh trên đoạn nối xã Hóa Thanh với xã Hóa Tiến (Minh Hóa, Quảng Bình) là hai "chảo lửa, túi bom". Trung úy Nguyễn Huy Tưởng phân công anh em trong tổ công tác bám sát hai trọng điểm này, ghi chép tỉ mỉ diễn biến từng trận đánh. Sau đó phân tích các yếu tố, từ thời điểm, thời tiết… đến hành động ném bom, rút chạy của địch, đúc kết thành quy luật. Trên cơ sở đó lập phương án đưa tên lửa đi qua. Tổ công tác đã bàn bạc và thống nhất phương án tác chiến với Đại đội 2, Trung đoàn 210 pháo cao xạ 57mm (Sư đoàn 365) bảo vệ ngã ba Đồng Lộc bảo đảm: bí mật, bất ngờ; ngụy trang che "mắt cú vọ"; tên lửa qua cầu Tùng Cốc không trùng vào giờ cao điểm. Trường hợp nếu máy bay Mỹ đến, Đại đội 2 sẽ "tung" lửa cao xạ, hạn chế tối đa hiệu suất đánh phá của chúng, quyết không để mất một quả SAM-2 nào khi đi qua khu vực này.

Tại Sở chỉ huy tiền phương của Trung đoàn 275, Trung úy Nguyễn Huy Tưởng trình bày với chỉ huy Trung đoàn về phương án bảo vệ tên lửa: 8 xe đặc chủng, mỗi xe chở 1 quả SAM-2, tất cả được trát kín bùn đất y hệt màu mặt đường. Trên mỗi xe có một chiến sĩ quan sát cảnh giới, khi phát hiện máy bay Mỹ thì báo hiệu cho lái xe biết để ứng biến hiệu quả nhất. Xe qua các "tọa độ lửa" phải trong khoảng thời gian trước lúc "gà lên chuồng" để không phải dùng đèn gầm. Xe cách xe 1km. Sau khi vượt qua ngã ba Đồng Lộc, ngầm Rinh phải khẩn trương chuyển vào đường nhánh để tăng độ an toàn. Sau đó tiếp tục hành trình theo đường 12… Phương án của tổ công tác được Đảng ủy, chỉ huy Trung đoàn 275 đánh giá cao và phê duyệt ngay. Một tuần sau, đoàn xe chở 8 tên lửa SAM2 vào tới miền Tây Quảng Bình, lập nên những chiến công oanh liệt, góp phần giữ vững mạch máu giao thông chiến lược trên địa bàn Khu 4.

Có thể nói, việc đưa tên lửa SAM-2 vượt các tọa độ lửa vào tuyến lửa Khu 4 để tiêu diệt máy bay địch trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn đủ bề đã làm cho đế quốc Mỹ hết sức bật ngờ. Sự sáng tạo đó của quân và dân ta đã góp phần làm nên đại thắng mùa Xuân năm 1975 giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

PHẠM XƯỞNG