CƠ CẤU HỢP LÝ, CHIẾN LƯỢC HIỆU QUẢ
Tổ hợp CNQP Israel được thành lập vào đầu những năm 1920. Đầu thập niên 1930, các thành viên của Haganah (tổ chức phòng thủ bí mật của người Do Thái) đã bí mật xây dựng các nhà máy sản xuất vũ khí nhỏ, tiền thân của Tập đoàn Công nghiệp quân sự Israel (IMI). Từ khi Israel giành được độc lập (năm 1948), IMI đã chế tạo được nhiều loại vũ khí cơ bản trang bị cho Quân đội Israel. Đến nay, tổ hợp CNQP Israel đã trở nên hùng mạnh và được đánh giá rất cao trên thế giới.
Về cơ cấu tổ chức, tổ hợp CNQP Israel gồm các bộ phận: Ủy ban Quốc phòng và Đối ngoại Quốc hội của Israel là cơ quan quyền lực cao nhất, giám sát toàn bộ hoạt động quốc phòng và đối ngoại, đặc biệt là ngân sách quốc phòng và phát triển CNQP. Cục mua sắm và sản xuất trực thuộc Bộ Quốc phòng Israel (PPD), chịu trách nhiệm quản lý, giám sát toàn bộ hoạt động mua sắm và sản xuất quốc phòng; các hoạt động bảo đảm kỹ thuật đối với các hệ thống vũ khí, trang bị kỹ thuật; giám sát quá trình phát triển cơ sở hạ tầng CNQP. Cục nghiên cứu và phát triển quốc phòng trực thuộc Bộ Quốc phòng Israel có nhiệm vụ tài trợ và quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học - công nghệ phục vụ cho các chương trình phát triển vũ khí, trang bị, duy trì và thúc đẩy mối quan hệ với các viện nghiên cứu, trường đại học trên thế giới.
Máy bay không người lái IAI Harop (IAI Harpy 2) của Israel. Ảnh: Internet
Cùng với cơ cấu hợp lý, Chính phủ Israel đã triển khai chiến lược phát triển tổ hợp CNQP hiệu quả với hai nội dung chính:
Thứ nhất, nhấn mạnh việc xây dựng tổ hợp CNQP tự chủ, đủ khả năng sản xuất tất cả các trang bị cần thiết cho quân đội, từ phương tiện mang vác cho tới hệ thống chiến đấu hiện đại.
Thứ hai, mua sắm vũ khí, trang bị kỹ thuật từ một số nhà cung cấp nước ngoài. Trong trường hợp này, tổ hợp CNQP trong nước đảm nhiệm vai trò bảo dưỡng và nâng cấp các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật; đồng thời, tăng cường khả năng sản xuất vũ khí đáp ứng yêu cầu tác chiến của quân đội trong tình hình mới.
Trong quá trình phát triển các hệ thống vũ khí, trang bị kỹ thuật trong nước, Israel tuân thủ theo 3 nguyên tắc cơ bản: giá thành sản xuất trong nước thấp hơn so với nhập khẩu; chỉ sản xuất hệ thống vũ khí cần thiết để tăng khả năng răn đe; không trang bị thêm từ các nguồn khác. Israel cho rằng, việc nghiên cứu, phát triển và sản xuất độc lập sẽ cho phép nước này giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn cung cấp vũ khí, trang bị kỹ thuật từ nước ngoài. Bởi vậy, Chính phủ Israel đã phân bổ rất nhiều nguồn lực cho việc xây dựng cơ sở nền tảng của CNQP quốc gia; đồng thời, thành lập các trung tâm tri thức toàn diện tại các trường đại học, viện nghiên cứu. Năm 1984, Israel ban hành “Luật khuyến khích nghiên cứu và phát triển công nghiệp” nhằm tạo điều kiện cho nghiên cứu khoa học về định hướng phát triển công nghiệp, đặc biệt là CNQP.
Binh sĩ Israel sử dụng hệ thống tên lửa chống tăng Spike do Tập đoàn Rafael chế tạo. Ảnh: Internet
THỰC TRẠNG VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN
Hiện nay, tổ hợp CNQP của Israel có khoảng 150 công ty với gần 50.000 nhân viên. 3 tập đoàn hàng đầu gồm IMI, Tập đoàn Công nghiệp hàng không Israel (IAI) và Tập đoàn Sản xuất vũ khí Rafael đã chế tạo lượng lớn các loại vũ khí và trang - thiết bị điện tử quân sự tiên tiến. Các công ty thuộc sở hữu tư nhân có quy mô trung bình gồm Elbit Systems và Tadiran Group - chuyên sản xuất các thiết bị điện tử quân sự. Các công ty CNQP của Israel đều có định hướng phấn đấu đạt tới trình độ nghiên cứu, phát triển cao, khai thác kinh nghiệm chiến đấu của các lực lượng vũ trang Israel để sản xuất các loại vũ khí, trang bị phù hợp.
Siêu xe tăng Merkava 4 của Quân đội Israel. Ảnh: Internet
Có thể thấy, nhờ sự quan tâm, đầu tư mạnh của Chính phủ nên hiện nay tổ hợp CNQP Israel đã có đủ năng lực nghiên cứu, phát triển và chế tạo một loạt sản phẩm phục vụ cho quân đội, như: đạn, súng cỡ nhỏ, pháo các loại, các hệ thống điện tử tinh vi, xe chiến đấu... Trải qua 5 cuộc chiến tranh liên tục với quy mô lớn trong suốt 4 thập kỷ, Israel đã xây dựng được lực lượng quân đội mạnh với các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại. Ngoài ra, Chính phủ Israel cũng khuyến khích thành lập các công ty tư nhân để sản xuất các sản phẩm quân sự trang bị cho Quân đội Israel.
Sự phát triển của CNQP hiện đại tất yếu dẫn đến hoạt động xuất khẩu - lĩnh vực chiếm phần lớn doanh thu hiện nay và cho phép tổ hợp CNQP Israel cạnh tranh với các tập đoàn CNQP lớn trên thế giới, trong khi vẫn đáp ứng được yêu cầu chế tạo các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật cần thiết phục vụ quân đội nước nhà. Để đứng vững trong một thị trường đầy biến động, những năm qua, tổ hợp CNQP Israel đã khai thác hiệu quả đội ngũ nghiên cứu, hướng tới mục tiêu đa dạng hóa các sản phẩm để phục vụ thị trường phi quân sự và thường xuyên đưa công nghệ quân sự phục vụ cho dân sự. Israel đã đưa ra thị trường nhiều sản phẩm dân dụng mới có trình độ công nghệ cao, đặc biệt là trong lĩnh vực viễn thông. Năm 2005-2006, doanh thu từ xuất khẩu vũ khí, trang bị của Israel đạt 5,4 tỷ USD, đưa nước này vào tốp 4 quốc gia xuất khẩu vũ khí, trang - thiết bị quân sự lớn nhất thế giới. Hiện, Israel có quan hệ mua bán vũ khí, trang bị với hơn 100 nước trên thế giới.
Siêu xe tăng Merkava 4 của Quân đội Israel. Ảnh: Internet
Xu hướng nổi bật trên thế giới hiện nay là các nước vừa cạnh tranh, vừa hợp tác chặt chẽ với nhau. Sự phát triển tổ hợp CNQP của Israel cũng không nằm ngoài xu thế đó, khi đã tích cực xây dựng hệ thống đối tác rộng khắp, vừa hợp tác, vừa cạnh tranh trên các lĩnh vực. Thực tế cho thấy, Israel rất khó có thể đặt chân vào một thị trường mới nếu không có sự trợ giúp của đối tác ở các nước sở tại. Chính vì vậy, khi quyết định mở rộng thị trường tới một quốc gia nào đó, việc đầu tiên là phải thiết lập mối quan hệ hợp tác với các công ty CNQP bản địa. Đây được coi là một trong những bí quyết chính dẫn tới thành công của tổ hợp CNQP Israel.
Những năm qua, Tổ hợp CNQP Israel đã và đang theo đuổi chính sách linh hoạt và quyết đoán để bảo đảm năng lực sản xuất, đáp ứng yêu cầu của các đơn đặt hàng quốc tế. Tuy nhiên, thị trường vũ khí, trang bị trong nước đang gặp rất nhiều khó khăn vì ngân sách bị cắt giảm, nền kinh tế toàn cầu suy thoái, sự cạnh tranh tăng lên… Đây chính là chất xúc tác để Chính phủ Israel tiến hành sắp xếp, tái cơ cấu, đặc biệt đối với các tập đoàn CNQP thuộc sở hữu nhà nước. Do đó, tư nhân hóa các tập đoàn CNQP được coi là một giải pháp tháo gỡ khó khăn đối với tổ hợp CNQP Israel. Song, cho tới thời điểm này, 3 tập đoàn CNQP lớn nhất của Israel (gồm IMI, IAI và Rafael) vẫn thuộc sở hữu nhà nước và sẽ chưa có sự thay đổi trong tương lai gần.
Đại tá LÊ VĂN THÀNH