Xu hướng phát triển vũ khí tác chiến vũ trụ

TỔNG QUAN VỀ VŨ KHÍ TÁC CHIẾN VŨ TRỤ

Hiện nay, giới chuyên gia kỹ thuật quân sự phân chia vũ khí tác chiến vũ trụ thành 4 loại chủ yếu gồm: vũ khí tấn công động năng, vũ khí tấn công phi động năng, vũ khí tấn công điện tử và vũ khí tấn công mạng.

Vũ khí tấn công động năng: Gồm 2 loại là vũ khí tấn công trực tiếp vệ tinh bằng phương thức phóng thẳng đứng và bằng phương thức truy tìm theo quỹ đạo vệ tinh. Đối với vũ khí tấn công trực tiếp vệ tinh, không cần phải thâm nhập vào quỹ đạo quay của vệ tinh đối phương, mà định vị vị trí vệ tinh trên không trung, sau đó tấn công thẳng vào mục tiêu bằng phương thức phóng thẳng đứng. Loại còn lại có cơ chế hoạt động là được phóng lên vũ trụ, thâm nhập vào quỹ đạo quay của vệ tinh rồi bay theo cùng với quỹ đạo của vệ tinh để truy đuổi mục tiêu. Loại này lợi dụng năng lượng động năng hoặc các vụ va chạm bằng cách sử dụng vũ khí hạt nhân, vũ khí tiêu diệt vệ tinh đối phương. Như vậy, có thể thấy, mục tiêu tấn công của các loại vũ khí này là các vệ tinh và trạm nghiên cứu vũ trụ mặt đất, gây ra tổn thất rất lớn cho đối phương.

Vũ khí tấn công phi động năng: Gồm 3 loại chủ yếu là vũ khí laser, vũ khí viba công suất cao và vũ khí sóng xung kích điện từ. Đặc điểm của loại vũ khí này là không cần tiếp xúc trực tiếp với mục tiêu tác chiến nhưng vẫn có thể khiến mục tiêu bị hư hại, thậm chí bị phá hỏng hoàn toàn. Ưu điểm của nó là tốc độ tấn công nhanh, hiệu suất sát thương cao, khả năng kháng nhiễu tốt. Trong đó, vũ khí laser có thể lợi dụng tốc độ và bước sóng cường độ cao để gây nhiễu đối với các loại vệ tinh đang bay trên quỹ đạo; vũ khí viba công suất cao có thể phá hỏng các bộ phận thiết bị điện tử bên trong vệ tinh, khiến số liệu thống kê, bộ vi xử lý thậm chí là các hệ thống truyền tải điện và bộ xử lý trung tâm của vệ tinh bị phá hỏng hoàn toàn, còn vũ khí sóng xung kích điện từ lại phá hủy được các thiết bị điện tử trên vệ tinh hoặc gây gián đoạn hoạt động của vệ tinh đối phương trong thời gian nhất định.

Vũ khí tấn công điện tử: Đây là loại vũ khí chủ yếu gây nhiễu hoặc đánh lừa các thiết bị thu nhận tín hiệu trang bị trên vệ tinh đối phương, làm mất liên lạc giữa vệ tinh với các đài quan sát, chỉ huy vệ tinh ở mặt đất. Để làm được điều này, nó sử dụng một trong 2 cách: gây nhiễu đường truyền tín hiệu lên đối với các dạng tín hiệu truyền từ trạm mặt đất lên vệ tinh hoặc gây nhiễu đường truyền tín hiệu xuống đối với các dạng tín hiệu truyền từ vệ tinh xuống các trạm mặt đất. Vũ khí tấn công điện tử có nhiều ưu điểm như giá thành tương đối thấp, hiệu quả cao, đối phương khó đối phó…

Vũ khí tấn công mạng: Chủ yếu tấn công vào cơ sở dữ liệu và hệ thống vận hành dữ liệu của các vệ tinh đối phương. Phương thức này mới được hình thành nhưng phát triển rất nhanh cả về quy mô và tính chất hiện đại. Trong quá trình tấn công vào hệ thống vệ tinh, các hacker (tin tặc) có thể điểu khiển, giành quyền kiểm soát dữ liệu và làm hư hại hoàn toàn vệ tinh của đối phương.

Vũ khí tác chiến vũ trụ có 4 loại chủ yếu, gồm: vũ khí tấn công động năng, vũ khí tấn công phi động năng, vũ khí tấn công điện tử và vũ khí tấn công mạng.

XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN VŨ KHÍ TÁC CHIẾN VŨ TRỤ CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA

Mỹ

Từ những năm 1960, các đời Tổng thống Mỹ luôn đặt ra yêu cầu phát triển năng lực tác chiến vũ trụ đối với Quân đội Mỹ, “bật đèn xanh” cho việc triển khai thực chiến hệ thống tác chiến vũ trụ như tên lửa ASM-135... Từ năm 2014 đến nay, Chính phủ Mỹ đã nhiều lần công khai coi hoạt động tác chiến vũ trụ là một trong những lĩnh vực trọng điểm và tiếp tục đầu tư các nguồn lực để nghiên cứu phát triển.

Theo đánh giá của Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề quốc tế và chiến lược (CSIS), Mỹ có hệ thống vũ khí tác chiến vũ trụ khá hoàn chỉnh. Đối với việc nghiên cứu và chế tạo vũ khí tấn công vệ tinh bay theo quỹ đạo, Mỹ đã nhiều lần thử nghiệm các hạng mục như: bắt bám, định vị, tấn công các loại vệ tinh, khả năng phòng vệ, sửa chữa các loại vệ tinh trước các đòn tấn công của đối phương. Trong nghiên cứu và chế tạo vũ khí tấn công trực tiếp vệ tinh, Mỹ đã sản xuất thành công hệ thống đánh chặn phóng từ mặt đất mang tên lửa RIM-161 Standard Missile, có khả năng tấn công các loại vệ tinh bay ở quỹ đạo gần Trái Đất. Trong lĩnh vực chế tạo vũ khí laser, ngay từ năm 2007, Cục phòng thủ tên lửa đạn đạo Mỹ đã ký hợp đồng trị giá 9,4 triệu USD với Tập đoàn Lockheed Martin để nghiên cứu chế tạo hệ thống vũ khí laser công suất thấp đánh chặn tên lửa đạn đạo; lắp đặt trên các loại máy bay tác chiến không người lái; có thể phá hủy các loại vệ tinh quỹ đạo thấp của đối phương. Đối với vũ khí tấn công điện tử, Mỹ chủ trương triển khai các “hệ thống chống thông tin” trên phạm vi toàn cầu, có khả năng gây nhiễu hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu GLONASS của Nga hoặc Bắc Đẩu của Trung Quốc. Mặt khác, mục tiêu chiến lược trong phát triển vũ khí chống vệ tinh của Mỹ còn nhằm đảm bảo cho các vệ tinh của Mỹ không bị gây nhiễu bởi các đòn tấn công của đối phương, duy trì năng lực và vị trí thống trị toàn cầu trong các cuộc xung đột quân sự.

Nga

Trong lĩnh vực này, Nga có tham vọng làm mất hoàn toàn hoặc một phần năng lực vận hành của các thiết bị vũ trụ Mỹ, khiến khả năng tác chiến vũ trụ của Mỹ bị tê liệt. Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức về kỹ thuật, giới chức lãnh đạo Nga đã nhiều lần khẳng định rằng, năng lực tác chiến chống vũ khí vũ trụ của Nga có thể sánh ngang với Mỹ.

Việc phát triển vũ khí chống vệ tinh bay theo quỹ đạo, Nga vẫn tiếp tục kế thừa và phát triển các kỹ thuật tác chiến chống vệ tinh từ thời Liên Xô trước đây, đồng thời, từ năm 2013 đến nay, đã nhiều lần tiến hành thử nghiệm kỹ thuật phá hủy vệ tinh ở quỹ đạo gần. Những năm gần đây, Nga cũng nhiều lần thử nghiệm kỹ thuật bắt bám, định vị vệ tinh gần quỹ đạo Trái Đất. Đặc biệt, trong nghiên cứu phát triển vũ khí chống vệ tinh bằng phương pháp phóng thẳng đứng trực tiếp, Nga đã thử nghiệm thành công tên lửa đạn đạo tấn công vệ tinh quỹ đạo gần PL-19; đưa vào biên chế quân đội các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện đại như S-300 và S-400, hình thành năng lực đánh chặn mục tiêu cận không gian. Nga đã hoàn tất thử nghiệm hệ thống tên lửa phòng không thế hệ mới S-500 và bắt đầu trang bị cho quân đội. Ngoài ra, Nga còn chủ trương trang bị tên lửa chống vệ tinh 97M6 thế hệ mới lên máy bay chiến đấu MiG-31.

Bên cạnh đó, Nga đang nghiên cứu, phát triển hệ thống vũ khí laser chống vệ tinh có thể triển khai trong mọi điều kiện địa hình, thời tiết, với tham vọng trang bị hệ thống vũ khí này trên các loại xe cơ động dã chiến. Nga tiếp tục phát triển hệ thống vũ khí laser mặt đất, có thể tiêu diệt được các mục tiêu là vệ tinh bay ở quỹ đạo thấp, gần Trái Đất. Ngoài ra, Nga còn triển khai nhiều hệ thống vũ khí điện tử cơ động, có khả năng phá hủy hoặc gây nhiễu cường độ cao đối với vệ tinh quỹ đạo thấp, máy bay không người lái, tên lửa đạn đạo hoặc tên lửa tấn công chính xác. Đối với phát triển vũ khí tấn công mạng, năm 2007, các tin tặc của Nga đã tấn công và lấy cắp nhiều dữ liệu của các chính phủ và tổ chức quan trọng trên thế giới thông qua việc cài đặt các phần mềm gián điệp. Theo đánh giá của các chuyên gia an ninh mạng quốc tế, Nga có tiềm năng lớn về hoạt động tấn công mạng, là đối thủ cạnh tranh của Mỹ trong lĩnh vực này.

Trung Quốc

Trung Quốc đã nhiều lần triển khai các cuộc thử nghiệm vũ khí sử dụng kỹ thuật truy đuổi vệ tinh bay ở quỹ đạo thấp. Đồng thời, triển khai từ 1-3 chương trình phát triển vũ khí diệt vệ tinh bằng phương thức phóng thẳng đứng. Giới quân sự cho rằng, Trung Quốc đã cơ bản hình thành năng lực chống vệ tinh bằng vũ khí diệt vệ tinh sử dụng phương thức phóng thẳng đứng, dự kiến trong vài năm tới sẽ biên chế chính thức cho quân đội. Theo đánh giá, chương trình nghiên cứu vũ khí viba công suất lớn đã cho ra đời những loại vũ khí có khả năng tấn công các máy bay vận tải và đối phó hiệu quả với các loại tên lửa chống bức xạ. Trung Quốc đã phát triển được vũ khí tiêu diệt vệ tinh bằng điện tử sử dụng tần số vô tuyến thông thường để gây nhiễu các vệ tinh quỹ đạo thấp hoặc hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu. Các chuyên gia quân sự Trung Quốc cho rằng, thông qua việc lắp đặt các thiết bị gây nhiễu kích thước nhỏ trên các trạm không gian, Trung Quốc có thể gây nhiễu và đánh cắp thông tin từ các loại vệ tinh liên lạc của Mỹ. Hiện nay, Trung Quốc có năng lực tấn công mạng tương đối mạnh. Phía Mỹ cáo buộc Trung Quốc đã thực hiện nhiều cuộc tấn công mạng vào hệ thống vệ tinh nước này. Theo nhiều chuyên gia an ninh mạng, trong lương lai, có khả năng sẽ xảy ra một cuộc chiến trong môi trường mạng, đặc biệt là mạng quân sự giữa hai nước Trung - Mỹ.

Triều Tiên

Hiện nay, trong các tuyên bố chính thức của Triều Tiên, chưa thấy đề cập tới tham vọng nghiên cứu phát triển hệ thống vũ khí diệt vệ tinh. Tuy nhiên, cùng với I-ran, Triều Tiên đang sở hữu kỹ thuật tên lửa đạn đạo hiện đại, đủ sức phát triển thành vũ khí diệt vệ tinh trong tương lai. Đối với vũ khí tấn công phi động năng, các số liệu được công bố cho thấy, Triều Tiên đã hoặc đang nghiên cứu đối với các phương thức sóng xung kích hạt nhân nhằm tấn công vệ tinh bay gần quỹ đạo Trái Đất. Hiện, Triều Tiên vẫn chưa có năng lực sử dụng laser để “làm mù” xen-xơ và các cấu kiện then chốt của vệ tinh. Lĩnh vực chế tạo vũ khí tấn công điện tử, Triều Tiên đã thử nghiệm năng lực gây nhiễu đối với vệ tinh thông tin dân dụng, tuy nhiên, khả năng gây nhiễu vệ tinh quân sự vẫn còn đang bỏ ngỏ. Đối với lĩnh vực phát triển vũ khí tấn công mạng diệt vệ tinh, năng lực của Triều Tiên được đánh giá là một trong những nước hàng đầu thế giới. Trong tương lai, Triều Tiên có thể thông qua các phương thức tấn công mạng để làm gián đoạn khả năng hoạt động các loại vệ tinh của Mỹ.

Có thể thấy, quy mô của các cuộc chiến tranh hiện đại đã vượt ra ngoài phạm vi không gian chiến tranh truyền thống và tác chiến vũ trụ đang và sẽ là chiến trường mà nhiều nước đặc biệt quan tâm. Theo đó, cuộc chạy đua nghiên cứu chế tạo vũ khí tác chiến vũ trụ đang diễn ra ráo riết với nhiều chủng loại vũ khí hiện đại với hiệu suất chiến đấu ngày càng lớn.

Đại tá ĐOÀN MẠNH HÙNG