Từ sau Đại hội XI đến nay, nhiều quy định, chỉ thị về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên đã được ban hành: Ngày 7/6/2012, Ban Bí thư đã ban hành Quy định 101-QĐ/TW về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt các cấp; ngày 19/12/2016, Bộ Chính trị ban hành Quy định 55-QĐ/TW về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; mới đây nhất, tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII (họp từ ngày 2 đến 6/10/2018) đã quyết định ban hành “Quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Trung ương Đảng”.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ cộng sản mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức.Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”1. Cán bộ nêu gương, nghĩa là, bản thân cán bộ phải làm trước. Nêu gương thì trước hết phải làm gương trong mọi công việc từ nhỏ đến lớn, thể hiện thường xuyên, về mọi mặt, phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, nói đi đôi với làm. Trong đó, chủ yếu trên ba mối quan hệ: đối với mình, đối với người, đối với việc. Đối với mình phải không tự cao tự đại, tự mãn, kiêu ngạo mà luôn học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm để phát triển điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân; đối với người, luôn giữ thái độ chân thành, khiêm tốn, đoàn kết, thật thà; đối với việc, dù trong hoàn cảnh nào phải giữ nguyên tắc “dĩ công vi thượng” (để việc công lên trên, lên trước việc tư).
Tại Hội nghị Trung ương 8 (khóa XII), Trung ương Đảng đã ban hành Quy định về trách nhiệm nêu gương, trước hết của Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Ảnh: CTV
Hiện nay, từ thực tế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta cho thấy, cùng với những yếu tố tích cực cũng có cả những yếu tố tiêu cực tác động đến các giá trị xã hội nói chung và giá trị đạo đức nói riêng. Vì vậy, bên cạnh những cán bộ có đạo đức, trí tuệ, trách nhiệm và tài năng, vừa “hồng”, vừa “chuyên” như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định, vẫn còn một bộ phận cán bộ, đảng viên chạy theo lợi ích cá nhân, dẫn đến suy thoái về đạo đức, lối sống, làm tổn hại uy tín của Đảng và Nhà nước, gây ảnh hưởng tới vai trò, ý nghĩa to lớn của việc nêu gương của cán bộ, đảng viên trước nhân dân. Cho nên, việc phát huy vai trò nêu gương của cán bộ các cấp phải trở thành một trong những nhiệm vụ cấp thiết của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong tình hình mới.
Nêu gương của cán bộ là quá trình thường xuyên, liên tục, kết hợp chặt chẽ giữa tinh thần tự giác, tích cực của mỗi cá nhân với vai trò kiểm tra, giám sát của tổ chức. Đặc biệt, trong điều kiện hiện nay, đội ngũ cán bộ, đảng viên đang phải chịu sự tác động của nhiều yếu tố tiêu cực phức tạp, trong đó có âm mưu thủ đoạn chống phá thâm độc của các thế lực thù địch hòng làm cho mỗi người phai nhạt lý tưởng, mục tiêu của Đảng, suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, mất dần sức chiến đấu. Do vậy, để phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ các cấp, cần tập trung thực hiện tốt những vấn đề cơ bản sau đây:
Thứ nhất, tăng cường giáo dục, nâng cao ý thức tự giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: Đạo đức cách mạng không phải ở trên trời rơi xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như “ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”. Như vậy, việc nêu gương của cán bộ, đảng viên thực chất làm cho mỗi người có thể “gánh được nặng, đi được xa”, vững tin trên con đường đi tới mục tiêu, lý tưởng do Đảng, dân tộc chọn lựa.
Sẽ là sai lầm khi cho rằng, trong tình hình hiện nay, khi đời sống vật chất và tinh thần ngày càng được nâng cao, quyền tự do, dân chủ không ngừng được mở rộng, thì việc tự giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên càng có điều kiện thuận lợi và dễ thực hiện. Thực tế cho thấy, nếu không kiên định mục tiêu, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, không thường xuyên tự giáo dục, rèn luyện theo những chuẩn mực đạo đức cách mạng, thì người cán bộ, đảng viên rất dễ bị sa ngã trước sự cám dỗ của những lợi ích vật chất luôn vây quanh mình.
Thứ hai, đẩy mạnh thực hiện tự phê bình và phê bình.
Tự phê bình và phê bình là một biện pháp hữu hiệu của phương pháp “nêu gương” được Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn vận dụng trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình. Trong tình hình mới, khi lợi ích cá nhân ngày càng được tôn trọng và bảo đảm, nhất là khi đảng viên được phép làm kinh tế tư nhân, quyền lợi vật chất luôn gắn liền với trách nhiệm, nghĩa vụ của cán bộ, công chức nói chung, thì công tác tự phê bình và phê bình càng phải được quán triệt và thực hiện nghiêm túc. Cán bộ, đảng viên càng giữ vị trí cao, quan trọng, nhất là người đứng đầu, càng phải nêu gương tự phê bình và phê bình về phẩm chất đạo đức, lối sống ở mọi lúc, mọi nơi.
Trong sinh hoạt tự phê bình và phê bình, mỗi cán bộ , đảng viên cần phải giữ đúng thái độ trung thực, mực thước, luôn đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc, của tập thể lên trên lợi ích cá nhân. Phải hết sức tránh những biểu hiện dễ mắc phải khi tiến hành tự phê bình và phê bình là: “không nói trước mặt”, nhanh chóng “nhất trí theo chủ tọa”, nhưng lại luôn “hục hặc sau lưng”, dẫn đến nội bộ xảy ra tình trạng “bằng mặt không bằng lòng”, hiềm khích, nghi kỵ nhau, ngày càng trở nên mất đoàn kết.
Thứ ba, thực hiện tốt “nói đi đôi với làm”, kết hợp “xây” với “chống”.
“Nói đi đôi với làm” là một trong những tiêu chí quan trọng khi thực hành phương pháp “nêu gương” của cán bộ. “Nói đi đôi với làm” còn là biểu hiện cụ thể, sinh động về bản chất, truyền thống cách mạng của Đảng ta. Hiện nay, trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và nhất là trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường ở nước ta, các dạng biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội về chính trị, kinh tế đang ảnh hưởng tới tư tưởng và đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Bởi vậy, “nói đi đôi với làm” theo đúng đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, theo đúng tiêu chí, chuẩn mực đạo đức cách mạng càng trở nên cần thiết đối với việc giáo dục, rèn luyện đạo đức và hiệu quả nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Muốn thực hiện có hiệu quả việc nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên, cần coi trọng xây dựng phát triển cái tốt, đi đôi với ngăn chặn, phê phán cái xấu, cái lạc hậu, thủ cựu. Kết hợp “xây” với “chống”, lấy “xây” những giá trị đạo đức tích cực là yêu cầu khách quan, là nội dung, biện pháp hữu hiệu để củng cố cái mới, cái tiến bộ. Muốn “xây” và “chống” có kết quả phải kiên trì, kiên quyết, phải tạo ra các phong trào cách mạng sôi động trong các tổ chức cơ sở đảng.Các phong trào, các cuộc vận động “xây” và “chống” phải cụ thể. Có phong trào, có cuộc vận động chung cho toàn Đảng, cũng có phong trào, cuộc vận động gắn với từng ngành, từng địa phương, từng lứa tuổi. Qua các phong trào, các cuộc vận động mà lôi cuốn mọi người vào cuộc đấu tranh “xây” và “chống”. Yêu cầu mỗi đảng viên phải có bản lĩnh, trung thực, quyết tâm cao, thường xuyên cổ vũ, chiến đấu bồi đắp cho cái thiện, cái đẹp, cái đúng, kiên quyết đấu tranh đẩy lùi cái xấu, cái sai, cái ác.
Thứ tư,tăng cường công tác kiểm tra, phát huy vai trò giám sát của quần chúng nhân dân đối với quá trình nêu gương của cán bộ.
Mục đích của công tác kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, sự đoàn kết, thống nhất và bảo đảm thực hiện dân chủ trong Đảng, giữ vững kỷ cương, kỷ luật của Đảng. Quá trình kiểm tra, cấp ủy các cấp cần chú trọng việc công khai kết quả kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm những cán bộ thiếu gương mẫu, vi phạm khuyết điểm, gắn kiểm tra giám sát việc nêu gương của cán bộ với đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ cán bộ, đảng viên.
Hiện nay, các thế lực thù địch đang tìm mọi cách để hạ uy tín, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, chia rẽ Đảng với nhân dân. Vì thế, mỗi cán bộ, đảng viên cần: “Nêu cao tinh thần trách nhiệm trước Tổ quốc, trước Đảng và nhân dân, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”2. Cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp cần: “Định kỳ lấy ý kiến nhận xét của nhân dân về tư cách đạo đức của cán bộ, đảng viên. Xử lý nghiêm mọi cán bộ, đảng viên vi phạm về trách nhiệm, phấm chất đạo đức, lối sống”3. Chỉ có như vậy, việc nêu gương của cán bộ mới thực sự phát huy tác dụng và trở thành công việc thiết thực hằng ngày.
Đảng Cộng sản Việt Nam đã trải qua gần một thế kỷ xây dựng và trưởng thành. Chính nhờ thường xuyên coi trọng và tăng cường giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên mà Đảng có được sức mạnh đoàn kết, uy tín trước quần chúng nhân dân để lãnh đạo cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Ngày nay, sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân đã bước vào thời kỳ mới, đặt ra những yêu cầu mới hết sức phức tạp và nặng nề. Phát huy vai trò nêu gương của cán bộ các cấp, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Trung ương Đảng chính là biện pháp hữu hiệu không chỉ góp phần “Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức”4, mà còn trực tiếp xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ “tâm” và “tầm” đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng trong tình hình mới.
Đại tá, PGS, TS. NGUYỄN HOÀNG LÂN
Học viện Chính trị
Tài liệu tham khảo
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, Tập 6, tr.16.
2. ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb CTQG, H. 2011, tr.258.
3. ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb CTQG, H. 2011, tr.258.
4. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng. Hà Nội, 2016, tr.202.