Nguồn nhân lực CNQP nòng cốt là một bộ phận lao động xã hội thực hiện nhiệm vụ đặc thù là nghiên cứu, sản xuất, sửa chữa, cải tiến, hiện đại hóa vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) cho sự nghiệp quốc phòng, an ninh. Đây là nguồn nhân lực có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược hiện đại hóa Quân đội nói chung và CNQP nói riêng. Nhân lực CNQP nòng cốt bao gồm: nhân lực trong hệ thống chỉ huy, quản lý CNQP nòng cốt; nhà khoa học, nhà nghiên cứu, chuyên gia kỹ thuật quân sự; đội ngũ giảng viên và học viên, sinh viên thuộc các học viện, nhà trường đang trực tiếp đào tạo nguồn nhân lực CNQP; đội ngũ cán bộ, công nhân viên, người lao động làm việc tại các nhà máy CNQP; các chuyên gia, nhà khoa học, sinh viên Việt Nam đang công tác và học tập tại nước ngoài mà chúng ta có thể huy động được vào các cơ sở CNQP nòng cốt ở Việt Nam.
Những năm qua, việc phát triển nguồn nhân lực CNQP nói chung, nguồn nhân lực CNQP nòng cốt nói riêng luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Từ năm 2003 đến nay, Bộ Chính trị đã ban hành 3 nghị quyết chuyên đề về phát triển CNQP là: Nghị quyết số 27-NQ/TW về “Xây dựng và phát triển CNQP đến năm 2010 và những năm tiếp theo”; Nghị quyết số 06-NQ/TW về “Xây dựng và phát triển CNQP đến năm 2020 và những năm tiếp theo”; và gần đây nhất là Nghị quyết số 08-NQ/TW về “Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo”. Bộ Quốc phòng cũng đã xây dựng Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong Quân đội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045; Tổng cục CNQP có Đề án phát triển giáo dục - đào tạo giai đoạn 2011-2020... Trong các nghị quyết, chiến lược, đề án đều xác định phát triển nguồn nhân lực CNQP là một trong những giải pháp quan trọng.
Đến nay, chất lượng, cơ cấu nguồn nhân lực CNQP nòng cốt bước đầu đã có sự chuyển biến tích cực, cơ bản đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ phát triển CNQP. Đội ngũ có trình độ đại học, sau đại học, đào tạo ở nước ngoài đang tiếp tục được bổ sung, tăng nhanh trong những năm gần đây. Nguồn nhân lực CNQP nòng cốt đã tổ chức nghiên cứu hàng trăm đề tài khoa học, phát huy hàng chục nghìn sáng kiến, cải tiến kỹ thuật; chế tạo mới được nhiều dây chuyền, thiết bị sản xuất quốc phòng; hiện đại hóa hàng trăm chủng loại VKTBKT. Đến nay, ngành CNQP đã làm chủ công nghệ sản xuất, sửa chữa được hầu hết các loại vũ khí, khí tài, đạn dược trang bị cho sư đoàn bộ binh đủ quân, trong đó có nhiều chủng loại VKTBKT mới, hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới, như: vũ khí lục quân thế hệ mới, tàu quân sự hiện đại, thiết bị thông tin liên lạc, ra-đa, phương tiện tác chiến điện tử...
Tuy nhiên, việc phát triển nguồn nhân lực CNQP vẫn còn bộc lộ hạn chế, bất cập cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu, nhất là trong các lĩnh vực có tính chất mũi nhọn và công nghệ cao. CNQP vẫn thiếu cán bộ đầu ngành, tổng công trình sư, chuyên gia giỏi ở các ngành công nghệ mới, công nghệ mũi nhọn… Bên cạnh đó, đội ngũ công nhân kỹ thuật còn thiếu ở một số ngành, như: đo lường, mạ, nhiệt luyện, thợ hàn bậc cao, gia công áp lực...
“Triển khai các chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; phối hợp chặt chẽ giữa các viện nghiên cứu, trường đào tạo trong và ngoài quân đội; tăng cường đào tạo ngoài nước đối với các ngành công nghệ cao”.
(Nguồn: Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị)
Từ những hạn chế về chất lượng, cơ cấu nguồn nhân lực CNQP nòng cốt hiện nay, để hiện thực hóa mục tiêu mà Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XIII đã đề ra là xây dựng nền CNQP “tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại... trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia”; “làm chủ được thiết kế, công nghệ nền, công nghệ lõi”; “đủ năng lực nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, sản xuất vũ khí, trang bị kỹ thuật có tính năng chiến thuật - kỹ thuật cao theo yêu cầu trang bị cho lực lượng vũ trang, đáp ứng nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại”2... việc phát triển nguồn nhân lực CNQP nòng cốt trong thời gian tới cần quan tâm đến một số giải pháp cơ bản sau:
Một là, làm tốt công tác quy hoạch, tuyển chọn nguồn nhân lực cho CNQP nòng cốt. Trên cơ sở nhu cầu phát triển CNQP đáp ứng nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, Bộ Quốc phòng và Tổng cục CNQP cần có quy hoạch, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu, khắc phục được hạn chế, bất cập hiện tại, đáp ứng nhu cầu phát triển CNQP. Theo đó, cần quản lý và nắm chắc chất lượng nguồn nhân lực CNQP nòng cốt làm cơ sở để tiến hành phân hướng sử dụng đúng, dự kiến được khả năng phát triển. Nắm chắc tiêu chuẩn, điều kiện gắn với vị trí công tác, chức danh cụ thể, dự báo được sự vận động, phát triển của nhiệm vụ, từ đó tính toán, dự báo được yêu cầu nguồn nhân lực cả trước mắt và dài hạn. Xây dựng quy hoạch nguồn nhân lực CNQP nòng cốt phải gắn chặt với đào tạo, bồi dưỡng, sắp xếp, bố trí, sử dụng, đãi ngộ. Thực hiện tốt việc luân chuyển nguồn nhân lực trong từng nhà máy, xí nghiệp và trong nội bộ CNQP nòng cốt.
.jpg)
Giờ thực hành của học viên Học viện Kỹ thuật quân sự. Ảnh: CTV
Hai là, thu hút, trọng dụng nguồn nhân lực có trình độ cao. Theo đó, cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, người chỉ huy các cấp; nâng cao nhận thức về thu hút, trọng dụng nhân tài trong lĩnh vực CNQP nhằm tạo điều kiện tối đa cho phát triển và phát huy trí tuệ nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ CNQP. Có cơ chế, chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc tốt để thu hút, trọng dụng, “giữ chân” nhân tài, tiềm năng chất xám từ các tổ chức kinh tế - xã hội, cơ sở nghiên cứu, viện thiết kế trong và ngoài nước tham gia các chương trình, dự án công nghệ cao của CNQP. Bộ Quốc phòng cần có cơ chế đặc thù đối với nguồn nhân lực CNQP chất lượng cao; đặc biệt là “đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật giỏi những ngành đặc thù quốc phòng, nhất là các chuyên gia đầu ngành, kỹ sư trưởng và tổng công trình sư trong lĩnh vực nghiên cứu, thiết kế, chế tạo vũ khí, trang bị kỹ thuật”3. Xây dựng các điều kiện, tiêu chí cụ thể và theo dõi, quản lý nhân tài trong lĩnh vực CNQP nòng cốt một cách khoa học, xứng đáng với sự cống hiến của họ.
Bộ Quốc phòng cần có cơ chế đặc thù đối với nguồn nhân lực CNQP chất lượng cao; đặc biệt là đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật giỏi những ngành đặc thù quốc phòng, nhất là các chuyên gia đầu ngành, kỹ sư trưởng và tổng công trình sư.
Ba là, tạo bước đột phá nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực CNQP nòng cốt. Nghị quyết số 08-NQ/TW xác định: “Triển khai các chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; phối hợp chặt chẽ giữa các viện nghiên cứu, trường đào tạo trong và ngoài quân đội; tăng cường đào tạo ngoài nước đối với các ngành công nghệ cao”4. Theo đó, cần quan tâm đầu tư, nâng cao chất lượng đào tạo ở các học viện, nhà trường, viện nghiên cứu tham gia đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực CNQP nòng cốt. Lựa chọn đầu tư xây dựng một số học viện, nhà trường đủ điều kiện trở thành trường trọng điểm quốc gia và Quân đội theo mô hình “Nhà trường thông minh”. Chú trọng xây dựng, chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo tham gia đào tạo nguồn nhân lực CNQP nòng cốt, trọng tâm là nâng cao tỷ lệ nhà giáo có trình độ sau đại học, phấn đấu đạt quy chuẩn của Nhà nước, Quân đội. Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong đổi mới nội dung, chương trình đào tạo, phương pháp dạy học theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, sát thực tiễn và ứng dụng thành tựu cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại. Trong đó, điều chỉnh, bổ sung kịp thời các chương trình đào tạo, bảo đảm phù hợp với sự phát triển của vũ khí, trang bị mới; chú trọng xây dựng một số chương trình đào tạo chuyên ngành đặc thù, lĩnh vực mũi nhọn, chất lượng cao để làm chủ vũ khí, trang bị, xây dựng nền CNQP hiện đại, lưỡng dụng. Kết hợp chặt chẽ các hình thức đào tạo; tăng cường phối hợp giữa nhà trường với viện nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong đào tạo nguồn nhân lực CNQP nòng cốt. Tăng cường, mở rộng hợp tác đào tạo với các nước có trình độ khoa học kỹ thuật quân sự tiên tiến, nhất là các ngành thiết kế, chế tạo tên lửa, khí tài điều khiển và các loại vũ khí công nghệ cao, trang bị thế hệ mới, tiên tiến...
Bốn là, xây dựng bản lĩnh chính trị, ý thức tự lực, tự cường cho nguồn nhân lực CNQP nòng cốt. CNQP nòng cốt là một lĩnh vực đặc thù, liên quan nhiều đến bí mật quân sự, bí mật quốc gia, do vậy xây dựng bản lĩnh chính trị cho lực lượng này là hết sức quan trọng. Theo đó, cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc phải thường xuyên, liên tục rèn luyện bản lĩnh chính trị cho nguồn nhân lực CNQP nòng cốt. Xây dựng tác phong công nghiệp, rèn luyện kỷ luật, nền nếp chính quy, chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội. Phát huy tính tích cực, tự giác của nguồn nhân lực CNQP nòng cốt, nhất là ở những lĩnh vực trọng yếu, nhiều khó khăn, thử thách, nhạy cảm và phức tạp. Tích cực đổi mới tư duy, không ngừng tìm tòi học hỏi, lao động sáng tạo; phát huy ý thức tự lực, tự cường, nắm bắt, vận dụng những xu thế phát triển mới của khoa học, công nghệ quân sự vào “nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, sản xuất vũ khí, trang bị kỹ thuật có tính năng chiến thuật - kỹ thuật cao theo yêu cầu trang bị cho lực lượng vũ trang, đáp ứng nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại”5.
Phát triển CNQP là yêu cầu khách quan của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để xây dựng nền CNQP “chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại” thì xây dựng, phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực CNQP nòng cốt là yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn trong tình hình hiện nay.
Trung tá, TS. NGUYỄN TUẤN DŨNG*
ĐỖ HUY SAN**
*Học viện Quốc phòng
**Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật công nghiệp
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1, 2, 4, 5. Bộ Chính trị (2022), Nghị quyết số 08-NQ/TW về đẩy mạnh phát triển CNQP đến năm 2030 và những năm tiếp theo, Hà Nội.
3. Trần Thanh Chuyền (2015), Phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp quốc phòng nòng cốt thời kỳ mới, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.