Quốc phòng là công cuộc giữ nước của một quốc gia, bao gồm tổng thể các hoạt động đối nội và đối ngoại về quân sự, chính trị, văn hóa, khoa học... của nhà nước và nhân dân. Tổ chức quốc phòng ở mỗi nước phụ thuộc trực tiếp vào chế độ chính trị - xã hội, truyền thống dân tộc, điều kiện và hoàn cảnh của đất nước đó. Trong bối cảnh nước ta hiện nay,một trong những nhân tố cốt lõi để bảo vệ vững chắc Tổ quốc là xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền quốc phòng toàn dân là một việc làm hết sức quan trọng và cấp thiết. Bởi đây là nền tảng, kim chỉ nam cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.
Theo Hồ Chí Minh, nền quốc phòng ở nước ta là nền quốc phòng toàn dân, toàn diện, dựa vào sức mạnh của toàn dân để đánh bại mọi kẻ thù xâm lược, bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ nhân dân. Xây dựng nền quốc phòng theo tư tưởng Hồ Chí Minh trước hết là thể hiện sự vận dụng đúng đắn quy luật “dựng nước phải đi đôi với giữ nước” của dân tộc. Trải qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, Việt Nam là một dân tộc đất không rộng, người không đông nhưng thường xuyên phải đối phó với các thế lực ngoại xâm lớn mạnh. Vì vậy, “xây dựng phải đi đôi với bảo vệ” đã trở thành quy luật tồn tại và phát triển của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh đó, quan điểm xây dựng nền quốc phòng toàn dân bảo vệ Tổ quốc của Hồ Chí Minh là kết quả vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. V.I. Lênin đã chỉ rõ: “Một cuộc cách mạng chỉ có giá trị khi nào nó biết tự bảo vệ, nhưng không phải cách mạng có thể biết ngay được cách tự vệ”1 và “Không cầm vũ khí bảo vệ nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa thì chúng ta không thể tồn tại được”2. Theo quan điểm Chủ nghĩa Mác - Lênin, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ thành quả cách mạng chỉ có thể giành thắng lợi khi xây dựng được một nền quốc phòng vững mạnh dựa trên sức mạnh toàn dân. Ngay từ những năm 1941 - 1942, Hồ Chí Minh đã chỉ ra yêu cầu tất yếu phải “phòng bị” đất nước một cách cẩn thận, coi việc giữ nước cũng như giữ nhà. “Giữ nhà phải cảnh giác, phải có cửa, có khóa để ngăn ngừa bọn trộm cắp. Giữ nước càng phải cảnh giác để ngăn ngừa bọn đế quốc và bè lũ tay sai phá hoại thành quả cách mạng, phá hoại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của chúng ta”3.
Chủ tịch Hồ Chí Minh với Đoàn đại biểu Anh hùng, Chiến sĩ thi đua các lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng miền Nam ra thăm miền Bắc (11/11/1965) Ảnh: TL
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền quốc phòng gồm những nội dung chủ yếu sau:
Thứ nhất, xây dựng nền quốc phòng toàn dân bảo vệ Tổ quốc.
Quan điểm của Hồ Chí Minh thống nhất với quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin về vai trò của quần chúng cách mạng; là sự kế thừa và phát triển kinh nghiệm, truyền thống “cả nước một lòng, toàn dân đánh giặc”, “trăm họ là binh” của dân tộc Việt Nam. Phát huy vai trò toàn dân bảo vệ Tổ quốc là quan điểm khẳng định niềm tin mãnh liệt của Hồ Chí Minh vào sức mạnh toàn dân, sức mạnh vô địch “không ai thắng nổi”. Theo Hồ Chí Minh, cách mạng là việc chung của cả dân chúng, sức mạnh giữ nước là sức mạnh của toàn dân đoàn kết, sự đồng tâm của đồng bào ta đúc thành một bức tường đồng xung quanh Tổ quốc. Dù địch hung tàn, xảo quyệt đến mức nào, đụng đầu vào bức tường đó, chúng sẽ phải thất bại. Phát huy sức mạnh toàn dân để củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc là làm cho mọi người đều phải góp phần vào việc củng cố quốc phòng và giữ gìn trị an để nhân dân được yên vui sản xuất, xây dựng nước nhà.
Theo Hồ Chí Minh, phải luôn coi trọng công tác giáo dục, động viên, tổ chức quần chúng nhân dân vào công việc quốc phòng; động viên sức dân phải đi đôi với việc chăm lo bồi dưỡng sức dân; xây dựng nền quốc phòng vững mạnh bảo vệ Tổ quốc là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó, lực lượng vũ trang ba thứ quân đóng vai trò nòng cốt. Xây dựng nền quốc phòng toàn dân phải gắn với quốc phòng toàn diện, phát huy sức mạnh toàn diện của đất nước đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Đó phải là sức mạnh tổng hợp của cả quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao... Người chỉ rõ: “Chiến tranh ngày nay phức tạp vô cùng. Trước kia chỉ có quân đội đánh nhau ở tiền tuyến và trên mặt đất hay trên mặt nước, nên người ta gọi là bình diện chiến tranh. Ngày nay, đánh nhau ở cả trên không và cả ở tiền tuyến cũng như ở hậu phương, nên người ta gọi là lập thể chiến tranh. Trước kia chỉ đánh nhau về một mặt quân sự, nhưng ngày nay đánh nhau về đủ mọi mặt, quân sự, kinh tế, chính trị, tư tưởng... Không dùng toàn lực của nhân dân về đủ mọi mặt để ứng phó, thì không thể nào thắng lợi được”4.
Thứ hai, xây dựng nền quốc phòng toàn diện bảo vệ Tổ quốc.
Xây dựng nền quốc phòng vững mạnh toàn diện là xây dựng tiềm lực về mọi mặt cho đất nước, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc cả trước mắt và lâu dài. Trong đó, sức mạnh quân sự có vai trò quyết định trực tiếp đến sức mạnh nền quốc phòng, được thể hiện ở sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang nhân dân, khả năng chủ động chiến lược, đề phòng và ngăn ngừa chiến tranh, ưu thế về lực lượng có thể đánh bại kẻ thù xâm lược trong bất cứ tình huống nào. Xây dựng nền quốc phòng toàn diện là công việc chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc khi có kẻ thù xâm lược. Đó là cuộc chiến tranh nhân dân nên phải quán triệt quan điểm toàn dân đánh giặc, trong đó lực lượng vũ trang giữ vai trò nòng cốt. Phải hết sức chú trọng xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân, xây dựng quân đội nhân dân ngày càng vững mạnh. Đồng thời, phát huy sức mạnh chính trị, tinh thần của nền quốc phòng toàn dân, toàn diện, đó là sức mạnh của chính nghĩa, đường lối chính trị, quân sự đúng đắn của Đảng và sự đồng tâm nhất trí của toàn dân.
Đối với sức mạnh kinh tế, được biểu hiện ở khả năng phát triển nền kinh tế đất nước đáp ứng nhu cầu đời sống xã hội trong thời bình và khả năng huy động bảo đảm nhu cầu quốc phòng trong mọi tình huống. Theo Hồ Chí Minh, “thực túc” thì “binh cường” nên phải đẩy mạnh phát triển kinh tế nhằm mục đích nâng cao đời sống của nhân dân và củng cố quốc phòng của Tổ quốc. Đồng thời, trong quá trình xây dựng nền quốc phòng toàn dân, Hồ Chí Minh quan niệm: “Văn hóa cũng là một mặt trận”, do vậy, sức mạnh văn hóa là một trong các nhân tố quan trọng tạo nên sức sống của một dân tộc và sức mạnh quốc phòng. Sức mạnh ngoại giao cũng là một thành tố quan trọng tạo nên sức mạnh của nền quốc phòng.Trong đấu tranh ngoại giao, phải luôn nắm vững tính chất chính nghĩa của ta, tính phi nghĩa của kẻ địch xâm lược; giữ vững chủ động, hết sức tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của các nước anh em, bè bạn và nhân dân tiến bộ, yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới, nhằm kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tạo sức mạnh tổng hợp xây dựng nền quốc phòng bảo vệ Tổ quốc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm, đối với Việt Nam phải xây dựng nền quốc phòng theo hướng ngày càng hiện đại. Trên cơ sở hiện đại hóa nền kinh tế đất nước tạo nền tảng vật chất - kỹ thuật cho việc hiện đại hóa quốc phòng bảo vệ Tổ quốc; chú trọng xây dựng nền tảng vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, từng bước đưa nước ta trở thành nước có nền công nghiệp và nông nghiệp hiện đại, văn hóa và khoa học - kỹ thuật tiên tiến. Hồ Chí Minh từng nói: “Quân đội ta phải tiến đến chính quy và hiện đại hóa để bảo vệ công cuộc xây dựng miền Bắc vững mạnh, và làm hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà”5. Người chỉ rõ, tiến lên chính quy và hiện đại là một nhiệm vụ to lớn, vẻ vang, nặng nề và khó khăn, gian khổ, đòi hỏi phải liên tục thực hiện từ đổi mới trong mỗi con người, mỗi đơn vị để từng bước loại bỏ tác phong du kích.
Thứ ba, tăng cường quốc phòng gắn liền với giữ vững an ninh.
Trong quá trình xây dựng nền quốc phòng toàn dân ngày càng vững mạnh, Hồ Chí Minh luôn coi trọng mối quan hệ mật thiết giữa xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân.An ninh được giữ vững sẽ góp phần tạo thêm sức mạnh từ bên trong cho sự nghiệp quốc phòng vững mạnh; quốc phòng vững mạnh bảo đảm cho nền độc lập dân tộc, sự toàn vẹn của quốc gia, bảo vệ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí Minh khẳng định, nhiệm vụ xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân phải gắn liền với thế trận an ninh nhân dân, nhằm “trấn áp cả kẻ địch bên trong và kẻ địch bên ngoài... Chống bọn xâm lược và bọn phá hoại là nhiệm vụ của Quân đội, của Công an nói riêng và toàn dân nói chung..”6.
Thứ tư, phát huy tinh thần độc lập, tự chủ; tranh thủ nguồn lực bên ngoài để nâng cao tiềm lực và sức mạnh quốc phòng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, trong xây dựng nền quốc phòng càng phải độc lập, tự chủ, không được ỷ lại, mong chờ người khác, lấy phát huy nội lực là chính nhưng cần triệt để tận dụng mọi nguồn lực bên ngoài. Người từng nói, “Phương châm của ta hiện nay là: Tự lực cánh sinh là chính, việc các nước bạn giúp ta là phụ”7. Theo Người, độc lập, tự chủ không có nghĩa là biệt lập, khép kín mà cần mở rộng quan hệ và tranh thủ sự giúp đỡ của bạn bè để bồi bổ lực lượng, phát triển khả năng của ta.
Thời gian càng trôi đi, giá trị lý luận và thực tiễn căn bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền quốc phòng toàn dân càng trở nên rõ rệt và sâu sắc. Trong bối cảnh hiện nay, mỗi cán bộ, chiến sĩ, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân, viên chức quốc phòng và các tổ chức đảng trong lực lượng vũ trang nhân dân, cả hệ thống chính trị cùng toàn dân càng phải thấm nhuần và quán triệt sâu sắc những tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền quốc phòng toàn dân; thật sự tự giác, rèn luyện, tu dưỡng theo những lời dạy của Người nhằm bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
TS. VŨ QUANG ÁNH* & LÊ THỊ THỦY**
______________________
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, M.1977, t.37, tr.145
2. V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, M.1977, t.38, tr.165
3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.12, tr.388
4. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.4, tr.342
5. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.10, tr.324.
6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.12, tr.154.
7. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.10, tr.56.
_______________
* Học viện Báo chí và Tuyên truyền.
** Học viện Hải quân.