Phong cách làm việc dân chủ không chỉ là cốt cách làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mà còn là nội dung cốt lõi, tư tưởng cơ bản trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ được đề cập trong nhiều tác phẩm của Người. Tại Hội nghị toàn quốc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII), triển khai Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính trị (khóa XIII) "về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh", ngày 12/6/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: "Phong cách Hồ Chí Minh là lối sống, tác phong khiêm tốn, giản dị, cầu thị, gần dân, trọng dân, tin dân, học dân, làm việc gì cũng phải vì lợi ích của nhân dân; là đầy tớ của dân chứ không phải "làm quan nhân dân", không được lên mặt "làm quan cách mạng"1. Có thể thấy, yêu cầu xây dựng, bồi dưỡng phong cách làm việc cho cán bộ, trong đó có phong cách làm việc dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh là việc làm hết sức cần thiết.
Bàn đến phong cách làm việc dân chủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng đây là phong cách hàng đầu mà người cán bộ cần phải có. Người khẳng định: "Chế độ ta là chế độ dân chủ, tư tưởng phải được tự do. Tự do là thế nào? Đối với mọi vấn đề, mọi người tự do bày tỏ ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý. Đó là một quyền lợi mà cũng là một nghĩa vụ của mọi người"2. Phong cách làm việc dân chủ trong tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh có biểu hiện rất phong phú. Trước hết, người tạo ra bầu không khí dân chủ thực sự bằng cách thành tâm lắng nghe và khơi gợi cho quần chúng và cấp dưới nói hết quan điểm, ý kiến của mình. Như vậy cấp dưới và quần chúng mới hăng hái đề ra sáng kiến. Ngược lại, nếu cán bộ chuyên quyền, độc đoán thì mọi người "dù có ý kiến cũng không dám nói, dù muốn phê bình cũng sợ, không dám phê bình. Thành thử cấp trên và cấp dưới cách biệt nhau. Quần chúng với Đảng rời xa nhau"… "Họ không dám nói ra thì họ cứ để trong lòng, rồi sinh ra uất ức, chán nản. Rồi sinh ra thói "không nói trước mặt, chỉ nói sau lưng", "trong Đảng im tiếng, ngoài Đảng nhiều mồm", sinh ra thói thậm thà thậm thụt" và những thói xấu khác"3. Người nhiều lần chỉ rõ: "Gom góp mọi ý kiến rời rạc, lẻ tẻ của quần chúng, rồi phân tích nó, nghiên cứu nó, sắp đặt nó thành những ý kiến có hệ thống… Cứ như thế mãi thì lần sau chắc đúng mực hơn, hoạt bát hơn, đầy đủ hơn lần trước. Đó là cách lãnh đạo cực kỳ tốt"4.
Bên cạnh đó, phong cách làm việc dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh còn thể hiện ở sự thống nhất giữa lời nói và việc làm, ở sự chuyển hóa tư tưởng thành hành động cụ thể. Người từng căn dặn "đảng viên đi trước, làng nước theo sau". Tức là để dân tin, dân quý, dân ủng hộ, người đảng viên phải làm trước, đi trước, dù có gian khổ, hy sinh cũng không kêu ca, phàn nàn; là cấp trên gương mẫu với cấp dưới, là "cầm tay, chỉ việc" giữa người có kinh nghiệm với người mới. Nếu người cán bộ "miệng thì nói dân chủ, nhưng làm việc thì họ theo lối "quan" chủ"5 là họ tự tước đi của mình vũ khí hữu hiệu nhất để hoàn thành nhiệm vụ. Khi đó, dù có "đầy túi quần thông cáo, đầy túi áo chỉ thị" mà công việc vẫn không chạy"6. Tuy nhiên, dân chủ mà Hồ Chí Minh nói đến là dân chủ có định hướng, phải đi đến sự tập trung chứ không phải dân chủ quá trớn, vô tổ chức.
Đối với các đoàn kinh tế - quốc phòng (KT-QP), là đơn vị quân đội thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, kết hợp với củng cố quốc phòng, an ninh, góp phần giữ vững ổn định chính trị, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng "thế trận lòng dân", thế trận quốc phòng toàn dân trên các địa bàn chiến lược, trọng điểm của đất nước. Bởi vậy, phong cách làm việc của người cán bộ có ảnh hưởng trực tiếp, quyết định đến chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của các đoàn KT-QP. Thời gian qua, công tác bồi dưỡng phong cách làm việc dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh cho đội ngũ cán bộ ở các đoàn KT-QP đã được cấp ủy, chỉ huy các cấp quan tâm với biện pháp đa dạng, phong phú; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, tích cực trong nhận thức, hành động, nâng cao chất lượng, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ.
Cán bộ, chiến sĩ Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 337 (Quân khu 4) giúp người dân trên địa bàn đóng quân làm nương. Ảnh: CTV
Tuy nhiên, cá biệt ở một số đoàn KT-QP vẫn còn có cán bộ làm việc theo kiểu độc đoán, chuyên quyền, không tuân thủ nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; thiếu tôn trọng quần chúng, cấp dưới; chưa thu hút và phát huy được trí tuệ tập thể; còn có biểu hiện chủ quan, áp đặt. Một số cán bộ quan liêu, thiếu sâu sát, tỉ mỉ, "nói một đằng, làm một nẻo", làm suy giảm niềm tin của cấp dưới và quần chúng…
Từ thực trạng trên, để tăng cường, bồi dưỡng phong cách làm việc dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh cho đội ngũ cán bộ ở các đoàn KT-QP, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau:
Một là, nâng cao phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của đội ngũ cán bộ ở các đoàn KT-QP.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, cách tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo; cách làm việc dân chủ, tập thể, "nói đi đôi với làm", lý luận gắn liền với thực tiễn chỉ có thể là sản phẩm của trí tuệ, phẩm chất và nhân cách người cán bộ. Vì vậy, mỗi cán bộ, đảng viên trong "bất kỳ bao giờ, bất kỳ việc gì đều phải tính đến lợi ích chung của Đảng, phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, lên trước hết, việc của cá nhân và lợi ích của cá nhân phải để lại sau"7; phải tích cực học tập, rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống; tạo sự lôi cuốn, thuyết phục, khơi dậy niềm tin ở người khác bằng tính kiên định, vững vàng trước thử thách, khó khăn.
Phong cách làm việc dân chủ không chỉ là cốt cách làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà còn là nội dung cốt lõi, tư tưởng cơ bản trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ.
Hai là, chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ mọi mặt và năng lực tổ chức cho đội ngũ cán bộ ở các đoàn KT-QP.
Tập trung bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận chính trị, tri thức về khoa học lãnh đạo, quản lý; quan điểm của Đảng về công tác cán bộ; tổ chức bố trí, phân công công việc, phối hợp làm việc hiệu quả với mọi người. Đồng thời, quan tâm bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, làm cơ sở xây dựng và phát triển phong cách làm việc dân chủ. Thường xuyên tổ chức các đợt tập huấn, học tập chính trị với nội dung toàn diện, có trọng tâm; triển khai lấy ý kiến của quần chúng trong cơ quan, đơn vị và địa phương nơi đóng quân đối với phẩm chất, năng lực, phong cách làm việc của đội ngũ cán bộ; thực hiện nghiêm quy định cán bộ cấp trên bồi dưỡng cán bộ cấp dưới, phát huy tính tự giác, tự bồi dưỡng của mỗi cán bộ.
Ba là, xây dựng môi trường làm việc dân chủ, kiên quyết đấu tranh chống biểu hiện quan liêu, độc đoán, chuyên quyền.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, cán bộ, đảng viên, đặc biệt là những người lãnh đạo thiếu dân chủ, "mắc bệnh quan liêu thành thử có mắt mà không thấy suốt, có tai mà không nghe thấu, có chế độ mà không giữ đúng, có kỷ luật mà không nắm vững"8. Vì vậy, để chữa bệnh quan liêu, hình thành phong cách làm việc dân chủ, cần chủ động lựa chọn và thực thi những cơ chế, hình thức dân chủ hữu hiệu để cán bộ có cơ hội, điều kiện phát huy năng lực, trí tuệ, được thảo luận, hiến kế trong mọi lĩnh vực hoạt động của đoàn KT-QP. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện xa rời tập thể, xem thường quần chúng, trốn tránh trách nhiệm, làm việc vô nguyên tắc…
Bốn là, thường xuyên sâu sát cơ sở, kịp thời giải quyết vấn đề nảy sinh trong thực tiễn.
Sâu sát cơ sở, tích cực kiểm tra, đôn đốc, nắm chắc tình hình để có chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết kịp thời những nảy sinh trong thực tiễn, đó là một trong những phương pháp công tác không thể thiếu của cán bộ, đảng viên. Người cán bộ phải "chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, óc nghĩ", biết đời sống thực tế của nhân dân ra sao; thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của quần chúng, kịp thời cùng họ tháo gỡ vướng mắc. Đặc biệt, đối với cán bộ ở các đoàn KT-QP đóng quân trên những địa bàn đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, còn nhạy cảm về vấn đề dân tộc và tôn giáo… giải pháp này càng cần được phát huy hơn nữa trong thời gian tới.
Phong cách làm việc dân chủ là một nội dung quan trọng trong di sản vô giá mà Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta. Trước yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, mỗi cán bộ, đảng viên ở các đoàn KT-QP, nhất là cán bộ lãnh đạo các cấp, cần tự giác học tập và làm theo phong cách làm việc dân chủ Hồ Chí Minh; thực hiện một cách gương mẫu, nghiêm túc, góp phần tạo chuyển biến và hiệu quả thiết thực, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Trung tá, TS. ĐỖ VĂN TRƯỜNG
Trường Sĩ quan Chính trị
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Nguyễn Phú Trọng: "Ra sức học tập, nỗ lực phấn đấu và rèn luyện, không ngừng làm theo tư tưởng đạo đức và phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh" Tạp chí Cộng sản, số 968, tháng 6/2021, tr.5.
2. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 10, tr.378.
3, 4, 6, 7. Sđd, tập 5, tr.283, 330-331, 637, 291.
5, 8. Sđd, tập 7, tr.176, 357.