Tư tưởng Hồ Chí Minh về bầu cử, về trách nhiệm và nghĩa vụ của đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND), về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ chủ nghĩa (XHCN) là một bộ phận cấu thành của tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc, cách mạng XHCN ở Việt Nam. Tư tưởng đó được hình thành và phát triển gắn liền với các dấu mốc lịch sử trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng (từ năm 1911 đến năm 1969) của Người.
Nghiên cứu về những di sản hết sức phong phú và to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng ta nhận thức rõ tinh thần cách mạng triệt để của Người trong việc xây dựng một xã hội hoàn toàn mới - xã hội XHCN, nơi người dân có quyền làm chủ vận mệnh của mình. Ngay từ khi đang bôn ba tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thức rằng, nếu Việt Nam được độc lập thì cần phải xây dựng nhà nước pháp quyền, của dân, do dân và vì dân. Chính vì vậy, sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, đại biểu các nước tham gia chiến tranh tiến hành Hội nghị ở Versailles (Pháp), nhân danh nhóm người Việt Nam yêu nước, Người đã gửi đến Hội nghị “Bản yêu sách của nhân dân An Nam” gồm 8 điểm, trong đó nội dung điểm 7 và điểm 8 là: “Thay đổi chế độ ra các sắc lệnh bằng chế độ ra các đạo luật. Đoàn đại biểu thường trực của người bản xứ, do người bản xứ bầu ra, tại Nghị viện Pháp để giúp cho Nghị viện biết được nguyện vọng của người bản xứ”. Tiếp đó, năm 1926, trong “Bản yêu sách gửi Hội Vạn quốc”, Người tiếp tục đề cập tới vấn đề quyền tự quyết của nhân dân; trong đó có câu: “Nếu được độc lập ngay thì nước chúng tôi: Xếp đặt một nền Hiến pháp theo những lý tưởng dân quyền”.
Đầu năm 1930, trong các văn kiện chuẩn bị cho Hội nghị thống nhất các tổ chức cộng sản để thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Người đã đưa ra những phác thảo đầu tiên về mô hình nhà nước và pháp luật kiểu mới ở Việt Nam. Đây là những dấu ấn cho thấy, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật đã bao hàm cả tư duy lý luận và tư duy thực tiễn, gắn cách mạng Việt Nam với phong trào cách mạng thế giới. Ngay cả khi cách mạng Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn, Hồ Chí Minh vẫn có niềm tin sâu sắc về một nước Việt Nam độc lập, vận dụng linh hoạt những hình thức xây dựng tổ chức, lực lượng kiểu mới. Thực tế, giai đoạn từ năm 1941 đến trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Người và Trung ương Đảng đã chỉ đạo, triển khai thực hiện những hình thức tiền thân của nhà nước và pháp luật kiểu mới ở Việt Nam, như: Mặt trận Việt Minh, các Ủy ban nhân dân cách mạng tỉnh, liên tỉnh. Sau khi nước nhà độc lập, ngày 9/11/1946, Bản Hiến pháp đầu tiên đã được Quốc hội thông qua, trong đó quy định rõ các quyền tự do dân chủ của nhân dân dưới một chính thể dân chủ rộng rãi. Về vấn đề cơ bản của Hiến pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tính chất Nhà nước là vấn đề cơ bản của Hiến pháp. Đó là vấn đề nội dung giai cấp của chính quyền. Chính quyền về tay ai và phục vụ quyền lợi của ai? Điều đó quyết định toàn bộ nội dung của Hiến pháp”.
“Hễ là người muốn lo việc nước thì đều có quyền ứng cử, hễ là công dân thì đều có quyền đi bầu cử, không phân chia trai, gái, giàu nghèo, tôn giáo, giai cấp, đảng phái, hễ là công dân Việt Nam thì đều có hai quyền đó”.
(Chủ tịch HỒ CHÍ MINH)
Thực hiện quyết tâm xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký các văn bản chỉ đạo xây dựng và ban hành nhiều đạo luật, sắc lệnh quan trọng, đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp của Nhà nước, thiết lập một trật tự xã hội mới trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, ngoại giao... Năm 1957, Người ký ban hành các đạo luật quy định về chế độ báo chí; về quyền tự do hội họp, quyền lập hội; quyền tự do thân thể, quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở, đồ vật, thư tín của nhân dân. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Người, Quốc hội đã ban hành các đạo luật quy định về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, như: Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội, Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Hội đồng Chính phủ, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân. Với các đạo luật quan trọng đó, tổ chức và hoạt động của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thực hiện trên cơ sở Hiến pháp và pháp luật. Tư tưởng về nhà nước và pháp luật của Người đã trở thành quan điểm chỉ đạo, phương châm xây dựng, hoàn thiện Nhà nước và pháp luật của Việt Nam. Đó là quan điểm về Nhà nước hợp hiến, hợp pháp của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; là quan điểm về Quốc hội, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất với nhiệm vụ cao cả: “Phải cố gắng làm cho pháp luật dân chủ ngày càng nhiều hơn, tốt hơn”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh bỏ phiếu bầu đại biểu Quốc hội khóa III (năm 1964). Ảnh: TL
Đối với vấn đề bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp, tư tưởng Hồ Chí Minh cũng được thể hiện rất rõ qua các văn bản, bài báo, bài nói chuyện của Người, trong đó có đề cập đến quyền lợi và nghĩa vụ của người ứng cử; quyền và nghĩa vụ của công dân khi tham gia bầu cử. Trên Báo Cứu Quốc số 130 ra ngày 31/12/1945 đăng bài viết: “Về ý nghĩa Tổng tuyển cử”, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Trong tổng tuyển cử, hễ là người muốn lo việc nước thì đều có quyền ứng cử, hễ là công dân thì đều có quyền đi bầu cử, không phân chia trai, gái, giàu nghèo, tôn giáo, giai cấp, đảng phái, hễ là công dân Việt Nam thì đều có hai quyền đó”. Người khẳng định: “Tổng tuyền cử là một dịp cho toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức, để gánh vác công việc nước nhà”. Theo Hồ Chí Minh, lựa chọn những đại biểu như vậy là “quyền lợi và nghĩa vụ của người cử tri”; đồng thời nêu bật ý nghĩa “là tự do, bình đẳng; tức là dân chủ, đoàn kết”.
Trước ngày diễn ra cuộc Tổng tuyển cử, chiều 5/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát biểu trước hơn hai vạn đồng bào thủ đô Hà Nội đang mít tinh ủng hộ bầu cử: “Những ai muốn làm quan cách mạng thì không nên bầu. Không ai ép, không ai mua, toàn dân sẽ thực hiện quyền dân chủ của mình. Dân ta sẽ tự do lựa chọn và bầu ra những người xứng đáng để thay mặt cho mình gánh vác việc nước”. Người cho rằng, những người được tín nhiệm bầu làm đại biểu Quốc hội phải thực sự hết lòng phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, phải “ra sức mưu cầu hạnh phúc cho đồng bào, phải luôn luôn ghi nhớ và thực hành câu: vì lợi nước, quên lợi nhà; vì lợi chung, quên lợi riêng”…
“Phải chọn trong đó những người có công tâm, trung thành, sốt sắng với quyền lợi của dân chúng, có năng lực làm việc, được đông đảo nhân dân tín nhiệm. Nhất thiết không thể nhờ tiền tài hay một thế lực gì khác mà chui lọt vào đó được”.
(Chủ tịch HỒ CHÍ MINH)
Trong lúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta vẫn đang ở giai đoạn cam go quyết liệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn rất quan tâm đến việc bầu cử. Năm 1953, trong bài đăng trên Báo Cứu Quốc, Người viết: “Trong các cuộc bầu cử, công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên, không phân biệt gái, trai, tôn giáo, mức tài sản, trình độ văn hóa, không phân biệt nòi giống đều có quyền tham gia. Đó là một cách rất hợp lý để nhân dân lao động thực hành quyền thống trị của mình”.
Cùng với việc tiến hành bầu cử, lựa chọn những người có đức, có tài bầu vào Quốc hội - cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng rất quan tâm chỉ đạo bầu cử đại biểu HĐND các cấp và xây dựng hệ thống chính quyền cơ sở. Trong bài viết: “Cách tổ chức các Ủy ban nhân dân” đăng trên báo Cứu Quốc ngày 11/9/1945, Người chỉ ra rằng “Các Ủy ban nhân dân Làng, Phủ là hình thức chính phủ địa phương, phải chọn trong đó những người có công tâm, trung thành, sốt sắng với quyền lợi của dân chúng, có năng lực làm việc, được đông đảo nhân dân tín nhiệm. Nhất thiết không thể nhờ tiền tài hay một thế lực gì khác mà chui lọt vào đó được”.
Có thể nói, những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bầu cử, trách nhiệm và nghĩa vụ của đại biểu Quốc hội và HĐND các cấp, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN… đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Tư tưởng đó của Người là định hướng, nguyên tắc quan trọng để Nhà nước ta tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng trong mỗi kỳ bầu cử; qua đó lựa chọn được những người tiêu biểu cả về phẩm chất, đạo đức và năng lực, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân trong Quốc hội và HĐND các cấp.
Hiện nay, các cấp ủy Đảng, chính quyền và cơ quan chức năng đang tích cực lãnh đạo, chỉ đạo, chuẩn bị cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026; việc quán triệt, vận dụng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bầu cử và xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN càng có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Vận dụng tư tưởng của Người, một trong những nội dung có tính nguyên tắc là cuộc bầu cử phải được tiến hành một cách dân chủ, chặt chẽ, đúng pháp luật, đúng quy chế và quy trình; ngày bầu cử phải thực sự là ngày hội của toàn dân. Quân đội nhân dân Việt Nam, trong đó có cán bộ, chiến sĩ, công nhân, viên chức quốc phòng và người lao động trong Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, cần quán triệt sâu sắc những quan điểm, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp; phát huy tốt nhất quyền và nghĩa vụ công dân trong lựa chọn ra những đại biểu ưu tú, xứng đáng là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân trong đề ra các quyết sách lớn của đất nước, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Cùng với đó, các cấp ủy Đảng, người chỉ huy trong các đơn vị, doanh nghiệp thuộc Tổng cục cần lãnh đạo, chỉ đạo, làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ, công nhân, viên chức quốc phòng và người lao động nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bầu cử; tạo sự đồng thuận và thống nhất cao, bảo đảm thực hiện thành công cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026; chủ động đấu tranh có hiệu quả với những âm mưu, thủ đoạn chống phá bầu cử, chống phá chế độ, cản trở sự nghiệp đổi mới đất nước của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng Việt Nam nói chung, về bầu cử và xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN nói riêng, mãi mãi là cẩm nang vô giá để Đảng, Nhà nước và nhân dân ta phấn đấu thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Trung tướng NGUYỄN MẠNH HÙNG
Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Tổng cục CNQP
____________________
Tài liệu tham khảo
1. Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 4, Tập 10, Tập 12, Nxb CTQG, H. 2011.
2. Tài liệu tuyên truyền về bầu cử của Văn phòng Quốc hội.
3. Đỗ Quang Hưng, Thêm những hiểu biết về Hồ Chí Minh, Nxb Lao động, H.1999.
4. Báo Quân đội nhân dân, số ra ngày 6/1/2021.
5. Chỉ thị số 112-CT/ĐU ngày 20/1/2021 của Đảng ủy Tổng cục CNQP.