Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: "Quan liêu, tham ô, lãng phí là tội ác… phải tẩy sạch nó để thực hiện cần, kiệm, liêm, chính"1. Bệnh quan liêu được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập trong nhiều tác phẩm, bài viết, bài nói chuyện, như: "Sửa đổi lối làm việc" (năm 1947), "Phải tẩy sạch bệnh quan liêu" (năm 1950), "Cần tẩy sạch bệnh quan liêu mệnh lệnh" (năm 1951), "Thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu" (năm 1952), "Chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí" (năm 1952)... Theo Hồ Chí Minh, bệnh quan liêu xuất phát từ cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, trong đó, nguyên nhân chủ quan là chính. Người đã chỉ rõ 6 nguyên nhân khiến nhiều cán bộ bị mắc bệnh quan liêu, bao gồm: Xa nhân dân, khinh nhân dân, sợ nhân dân, không tin cậy nhân dân, không hiểu biết nhân dân, không yêu thương nhân dân2. Quan liêu là "vì xa cách quần chúng, không hiểu biết dân chúng, không học hỏi dân chúng, sợ dân chúng phê bình"3. Đồng thời, theo Người, bệnh quan liêu còn do chủ nghĩa cá nhân sinh ra: "Chủ nghĩa cá nhân đẻ ra trăm thứ bệnh nguy hiểm: quan liêu, mệnh lệnh, bè phái, chủ quan, tham ô, lãng phí"4.
Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, nhận thức được tầm quan trọng của việc phòng, chống các biểu hiện quan liêu, Đảng ta xác định, phòng, chống bệnh quan liêu là nhân tố quan trọng để xây dựng Đảng. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng chỉ rõ: "Quan liêu, xa rời quần chúng, không sâu sát cơ sở, thiếu kiểm tra, đôn đốc, không nắm chắc tình hình địa phương, cơ quan, đơn vị mình; thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm trước những khó khăn, bức xúc và đòi hỏi chính đáng của nhân dân" là một trong những biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống. Do vậy, Đảng ta thường xuyên quan tâm, chăm lo công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm với sự nghiệp cách mạng trong tình hình mới. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn: "Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu; còn biểu hiện quan liêu, cửa quyền, chưa thực sự sâu sát thực tế, cơ sở… Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn"5. Những biểu hiện đó đã và đang làm giảm sút ý chí chiến đấu, ảnh hưởng đến tinh thần đoàn kết trong nội bộ, là cơ hội để các thế lực thù địch, phản động lợi dụng kích động, lôi kéo, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân.
"Quan liêu, tham ô, lãng phí là tội ác… phải tẩy sạch nó để thực hiện cần, kiệm, liêm, chính".
(Chủ tịch HỒ CHÍ MINH)
Trên cơ sở nhận thức sâu sắc và vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ động đấu tranh phòng, chống biểu hiện quan liêu trong cán bộ, đảng viên là việc làm cần thiết, thường xuyên, thông qua việc nhận thức và thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trọng tâm là:
Một là, tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng gắn với phòng, chống bệnh quan liêu trong cán bộ, đảng viên.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho mọi tổ chức, cá nhân, trước hết là cấp ủy, chính quyền, đội ngũ cán bộ, đảng viên nhận thức rõ biểu hiện, tác hại của bệnh quan liêu. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu cần công tâm, khách quan, dân chủ trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện và nhận xét, đánh giá, quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm, khen thưởng cán bộ, đảng viên, bảo đảm khách quan, công khai, thực chất. Xây dựng tập thể đoàn kết, thống nhất gắn với môi trường công tác, văn hóa công sở lành mạnh; phát huy tinh thần sáng tạo, đoàn kết, thiết thực phòng, chống các biểu hiện quan liêu, xa dân trong cán bộ, đảng viên.
Hai là, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình gắn với đề cao trách nhiệm nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Thực hiện nghiêm túc chế độ phê bình từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên, cấp trên phải làm gương tự phê bình trước, cấp dưới làm sau, tập thể làm trước, cá nhân làm sau. Gắn chế độ tự phê bình và phê bình trong cơ quan, đơn vị với công tác phản biện của các tổ chức chính trị - xã hội và quần chúng nhân dân. Các cấp ủy đảng cần giữ vững nguyên tắc tổ chức xây dựng đảng, phát huy dân chủ trong Đảng, nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nhất là những mặt còn yếu kém, không nể nang, né tránh; kết hợp "xây và chống", nói đi đôi với làm, tập trung giải quyết những vấn đề bức xúc, trì trệ, những khâu yếu, mặt yếu.
Việc nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên phải thể hiện trên các mặt về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, trách nhiệm trong công tác, ý thức tổ chức kỷ luật và đoàn kết nội bộ... Mỗi cán bộ, đảng viên phải chuẩn mực từ lời nói đến việc làm, cử chỉ, thái độ, hành vi ứng xử góp phần xây dựng hình ảnh, uy tín. Kịp thời ngăn ngừa, đấu tranh khắc phục các biểu hiện quan liêu, cửa quyền, hách dịch, sách nhiễu, thờ ơ, vô cảm trước những khó khăn, nguyện vọng chính đáng của nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh tát nước chống hạn với bà con nông dân xã Đại Thanh, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Đông (năm 1958). Ảnh: TL
Ba là, phát huy tính tự giác, tích cực, sáng tạo của mỗi cán bộ, đảng viên trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ và trong rèn luyện đạo đức cách mạng, phòng, chống bệnh quan liêu.
Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên: "Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết"6. Mỗi cán bộ, đảng viên nỗ lực học tập, nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ với tinh thần cầu tiến bộ, phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm.
Cổ vũ, biểu dương các gương sáng đạo đức, tạo ảnh hưởng sâu rộng trong Đảng và ngoài xã hội. "Xây dựng và thực hiện phong cách làm việc khoa học, tập thể, dân chủ, trọng dân, gần dân, hiểu dân, vì dân, bám sát thực tiễn, chịu khó học hỏi, nói đi đôi với làm"7. Tăng cường rèn luyện phương pháp, phong cách làm việc quần chúng, thường xuyên tiếp xúc, lắng nghe ý kiến đóng góp của tập thể, cấp dưới và của nhân dân. Lấy kết quả công việc, sự hài lòng và tín nhiệm của nhân dân làm tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng tổ chức bộ máy và cán bộ, đảng viên.
Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ phải luôn coi trọng việc khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chú trọng đào tạo kiến thức chuyên môn, tinh thần trách nhiệm với công việc.
Bốn là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật trong Đảng.
"Thực hành dân chủ trong Đảng gắn liền với tăng cường kỷ luật, kỷ cương của Đảng"8. Đổi mới phương pháp, quy trình, kỹ năng công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng bảo đảm khách quan, dân chủ, khoa học, đồng bộ, thống nhất, thận trọng, chặt chẽ, khả thi, trong đó tập trung vào các cơ chế, biện pháp chủ động phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên. Các cấp ủy, tổ chức đảng chủ động xây dựng, bổ sung, hoàn thiện quy chế làm việc, xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng cá nhân, tổ chức, làm tốt công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm việc phòng, chống suy thoái về đạo đức, lối sống gắn với thực hiện nhiệm vụ chính trị trọng tâm.
Tiếp tục hoàn thiện, cụ thể hóa, thực hiện tốt cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ" và phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng". Tổ chức có hiệu quả, thực chất việc nhân dân tham gia giám sát, đánh giá hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị; phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Cương quyết đưa ra khỏi Đảng những đảng viên không đủ tư cách, vi phạm những điều đảng viên không được làm.
Xóa bỏ bệnh quan liêu giúp mỗi tập thể thêm vững mạnh, mỗi cán bộ, đảng viên thực sự là "công bộc" của nhân dân. Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ phải luôn coi trọng việc khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chú trọng đào tạo kiến thức chuyên môn, tinh thần trách nhiệm với công việc. Ngăn chặn bệnh quan liêu là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong công tác xây dựng Đảng hiện nay và càng có ý nghĩa quan trọng, cấp thiết hơn khi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân đang đẩy mạnh thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
Thiếu tá, ThS. NGUYỄN QUANG BÌNH
Hệ Đào tạo sau đại học, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.177.
2. Sđd, tr.176.
3. Sđd, tập 6, tr.433.
4. Sđd, tập 11, tr.611.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ Tư Ban chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.22.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, 2021, tr.187.
7. Sđd, tr.199.
8. Sđd, tr.181.