Do đó, việc nghiên cứu và thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác ngụy trang, nghi trang để giảm bớt thiệt hại về lực lượng, phương tiện, vũ khí, trang bị có ý nghĩa quan trọng và thiết thực.
Nghi trang, nghi binh dưới góc độ học thuật
Trong xu thế phát triển kỹ thuật ngụy trang hiện nay, người ta vẫn sử dụng 4 nguyên lý cơ bản để tạo ra giải pháp, phương án ngụy trang phù hợp trong điều kiện và tình hình cụ thể, đó là: Nguyên lý giảm lộ; Nguyên lý che dấu;Nguyên lý tác động vào môi trường truyền bức xạ; Nguyên lý nghi trang. Việc vận dụng linh hoạt và sáng tạo các nguyên lý ngụy trang là cơ sở đảm bảo an toàn mục tiêu, nâng cao sức sống công trình, con người và trang bị kỹ thuật.
Nghi trang là kỹ thuật trình bày các dấu lộ của mục tiêu thực, kể cả các dấu lộ bề mặt, dấu lộ phân bố và dấu lộ hoạt động nhằm mục đích đánh lừa các phương tiện trinh sát, sát thương của đối phương, góp phần bảo vệ và nâng cao sức sống của mục tiêu thật. Nghi trang bao gồm các giải pháp sử dụng vật liệu, mô hình, công trình giả, các dấu vết hoạt động giả, thiết bị tạo tín hiệu giả nhằm mô phỏng các dấu lộ hoạt động của mục tiêu để đánh lừa thiết bị trinh sát, thiết bị dẫn đường nhằm đẩy xa tâm nổ hoặc tăng sai số mục tiêu để bảo vệ và giảm thiểu bán kính sát thương lên công trình.
Nghi binh là việc sử dụng lực lượng nhỏ để làm giả các hoạt động của đơn vị lớn trong tình huống cần thiết. Như vậy, thuật ngữ “nghi trang”bao hàm cả “nghi binh”.Điểm chung giữa ngụy trang và nghi trang là bảo vệ mục tiêu thực thông qua chống trinh sát và sát thương mục tiêu. Điểm khác nhau giữa hai giải pháp trên là: Ngụy trang bảo vệ bằng cách không cho đối phương phát hiện được, nhận biết được, điều khiển hỏa lực đến mục tiêu thực được, còn nghi trang bảo vệ mục tiêu thực bằng cách cho đối phương phát hiện được, nhận biết được, điều khiển vũ khí đến các mục tiêu giả.
Mục tiêu giả trong nghi trang gồm công trình giả và mô hình giả. Công trình giả là những phần tử giả mà khi thực hiện ta phải tác động trực tiếp lên địa hình: đoạn đường giả, công sự giả, cây cầu giả... Như vậy, công trình giả không thể di chuyển từ nơi này qua nơi khác. Ngoài các công trình giả, các phần tử giả khác được liệt vào loại mô hình giả: Mô hình ô tô, máy bay, xe tăng, súng, pháo, trận địa tên lửa… Mỗi công trình hay mô hình giả đều có thể là một mục tiêu giả.Mục tiêu giả được xác định để bắt chước các phương tiện chiến đấu chống lại trinh sát mặt đất, trên không, quang học, nhiệt, ra đa.
Mục tiêu giả được ứng dụng trong tác chiến để nghi binh lừa địch, để bảo vệ các mục tiêu thực tránh phát hiện nhận biết và sát thương. Để ngụy trang trực tiếp cho các mục tiêu thật, mục tiêu giả phải có các dấu lộ tương ứng của mục tiêu thật như dấu lộ bề mặt, hoạt động và phân bố, phù hợp về chiến thuật hoạt động; được triển khai nhanh trên phạm vi rộng, gọn nhẹ, dễ tháo lắp, di chuyển,thi công nhanh chóng, đơn giản;được tận dụng từ các loại vật liệu tự nhiên, sẵn có và vật liệu có chi phí rẻ.
Mô hình nghi trang do Nhà máy Z176 nghiên cứu, sản xuất. Ảnh: PV
Kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang
Hiện nay, trên thế giới có rất nhiều kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi tập trung vào 3 kỹ thuật chính gồm: Kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang chống thiết bị thu hình;Kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang chống thiết bị nhiệt; Kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang chống thiết bị ra đa.
Một là,kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang chống thiết bị thu hình.
Đối với các thiết bị thu hình, mục tiêu giả phải giống thật về hình dáng, màu sắc và độ chói. Riêng về kích thước giữa 2 mục tiêu này có những điểm khác nhau. Khi làm giả, kích thước mục tiêu có thể xem xét thành hai loại riêng biệt là kích thước tổng thể và kích thước chi tiết. Đối với kích thước chi tiết có thể loại bỏ bớt để đơn giản quá trình làm mục tiêu giả. Những chi tiết nào trên mục tiêu thật không bị phát hiện thì không cần trình bày ở mục tiêu giả.
Đối với thiết bị thu hình, dấu lộ là độ chói, màu sắc, từ đó dẫn đến hình dáng, kích thước mục tiêu chỉ là ở lớp sơn mỏng bên ngoài mà không liên quan nhiều đến vật liệu chế tạo bên trong. Mục tiêu nghi trang tương ứng có thể chế tạo từ vật liệu bất kỳ, như đắp bằng đất, dùng khung gỗ vải bọc, cao su bơm hơi... Sau khi chế tạo xong, sơn mô hình giống như mục tiêu thực.
Kích thước tổng thể của mô hình bao gồm kích thước mặt bằng và kích thước mặt đứng. Khi chống trinh sát trên không, kích thước của mục tiêu giả trong mặt bằng phải bằng kích thước của mục tiêu thật, hay theo tiêu chuẩn thiết kế mục tiêu thật tương ứng.
Hai là, kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang chống thiết bị nhiệt.
Khi thực hiện kỹ thuật nghi trang chống thiết bị nhiệt, cần phân biệt các thiết bị định hướng nguồn nhiệt và các thiết bị quan sát ảnh nhiệt. Các thiết bị định hướng nguồn nhiệt thường được dùng để điều khiển tên lửa đến các mục tiêu nhiệt. Các mục tiêu nhiệt ở đây thường là các ô tô, xe tăng chạy trong đêm, hoặc các phân xưởng luyện kim, ống khói nhà máy… Các mục tiêu này tỏa ra một lượng bức xạ nhiệt lớn so với các phần tử phông nền bao quanh. Với các thiết bị định hướng nguồn nhiệt này, dấu lộ chủ yếu là bức xạ nhiệt.
Các thiết bị quan sát ảnh nhiệt cũng sử dụng bức xạ nhiệt của mục tiêu, nhưng do sử dụng sensor ảnh nhiệt có độ phân giải cao, quan sát được hình dáng, kích thước cũng như chuyển động của mục tiêu. Mỗi điểm trên màn hình của camera ảnh nhiệt biểu thị nhiệt độ tại một điểm trong không gian quan sát. Độ chính xác đo nhiệt độ rất cao, vì vậy làm mục tiêu nghi trang chống quan sát ảnh nhiệt phức tạp hơn nhiều.
Khi tính toán mục tiêu nghi trang chống các thiết bị định hướng nguồn nhiệt, phải bảo đảm công suất bức xạ của mục tiêu nhiệt giả tương đương mục tiêu thật trong phạm vi bước sóng l1÷l2.
PMTgi(l1,l2 ) ≈ PMTth(l1,l2) [1]
Trong đó:
PMTgi(l1,l2) là công suất bức xạ của mục tiêu nghi trang trong cửa sổ phổ (l1,l2).
PMTth(l1,l2) là công suất bức xạ của mục tiêu thực trong cửa sổ phổ (l1,l2).
Mục tiêu nhiệt giả thường có dạng hình nón với diện tích SG, được đốt nóng đến nhiệt độ TG tuyệt đối để bảo đảm công suất bức xạ. Để giảm diện tích S phải tăng nhiệt độ của mục tiêu nhiệt giả TG. Dạng hình nón để bảo đảm bức xạ hồng ngoại đều theo mọi hướng. Và như vậy mục tiêu nhiệt sẽ có tác dụng hiệu quả ở mọi hướng.
Ba là kỹ thuật làm giả mục tiêu nghi trang chống thiết bị ra đa.
Để làm mục tiêu giả chống ra đa, chỉ cần bảo đảm sao cho mục tiêu thật và mục tiêu giả có cùng khả năng phát xạ thứ cấp sóng ra đa. Đồng thời, tạo ra trên màn hiện sóng các điểm dấu mục tiêu như nhau. Kỹ thuật làm mục tiêu ra đa tuỳ thuộc vào đó là mục tiêu điểm hay mục tiêu phân bố.
Đối với các mục tiêu điểm, chỉ cần bảo đảm diện tích phản xạ hiệu dụng của mục tiêu giả tương đương diện tích phản xạ hiệu dụng của mục tiêu thật.
Ngoài diện tích phản xạ hiệu dụng, các dấu hiệu khác như hình dáng, kích thước, bóng râm... không phải là dấu lộ đối với ra đa nên không cần trình bày. Vì vậy, mục tiêu điểm giả chống ra đa thường chỉ là các góc phản xạ.
Trường hợp mục tiêu có dạng tuyến, một kích thước mặt bằng của mục tiêu rất nhỏ so với khả năng phân giải của ra đa, cạnh thứ hai có kích thước rất lớn so với khả năng phân giải của ra đa. Mục tiêu tuyến không nhất thiết phải thẳng mà có thể lượn theo một đường cong nào đó.
Diện tích phản xạ hiệu dụng của mỗi góc, không phải tương đương với diện tích phản xạ hiệu dụng của toàn bộ mục tiêu tuyến, mà chỉ tương đương với diện tích phản xạ hiệu dụng của phần mục tiêu có kích thước hình học. Yêu cầu thứ hai là hạn chế diện tích phản xạ hiệu dụng của góc. Các góc có diện tích phản xạ hiệu dụng lớn có kích thước góc lớn. Khi đó, ảnh hưởng của sai số chế tạo góc như độ không vuông góc, độ không bằng phẳng của góc đến diện tích phản xạ hiệu dụng của góc rất lớn, hiệu suất góc giảm. Do đó, chỉ nên làm các góc có diện tích phản xạ hiệu dụng tối đa đến 100m2.
Có thể thấy, trong chiến tranh tương lai, đối tượng tác chiến của chúng ta có ưu thế về phương tiện, khí tài trinh sát và tác chiến điện tử với nhiều thủ đoạn xảo quyệt. Theo đó, công tác ngụy trang, nghi trang đặt ra yêu cầu cao, phải được tiến hành chuẩn bị ngay từ thời bình, thực hiện linh hoạt, sáng tạo trong chiến tranh. Nhiệm vụ bảo đảm phải toàn diện, trong đó tập trung vào các công trình trọng điểm quốc gia, hệ thống công trình chiến đấu, vũ khí, trang bị kỹ thuật và các lực lượng trực tiếp tham gia chiến đấu. Việc tìm hiểu kỹ lưỡng về kỹ thuật nghi trang sẽ làm cơ sở tính toán, triển khai các nhiệm vụ ngụy trang cho quân đội trong tác chiến khi chiến tranh xảy ra.
NGUYỄN HUY THỨC