Chạy đua phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6

TÍCH HỢP NHIỀU CÔNG NGHỆ ƯU VIỆT

Máy bay chiến đấu hiện đại bắt nguồn từ Chiến tranh thế giới thứ nhất. Tuy nhiên, phải đến các máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4, được chế tạo từ năm 1975-2010, như Su-27, MiG-29, F-14, F-15, Mirage 2000 (4), Su-30, Rafal, Typhoon, J-10 (4+) và Su-35 (4++) mới thực sự có nhiều khác biệt. Máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 được phát triển từ cuối thế kỷ XX đến nay và mới chỉ có 4 mẫu của 3 nước gồm F-22, F-35 của Mỹ, J-20 của Trung Quốc và Su-57 của Nga, với khác biệt rất lớn so với các thế hệ trước đó là khả năng tàng hình, mức độ cơ động cao, hệ thống điện tử hàng không tiên tiến, đa nhiệm... Để nâng cao năng lực tác chiến, các cường quốc quân sự chạy đua phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6, với kỳ vọng chúng trở thành một phần thiết yếu của các phi đội máy bay chiến đấu tương lai, giúp chiếm ưu thế trên không trong các cuộc chiến tiềm tàng. 

Hiện nay, các chương trình phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 mới ở giai đoạn đầu nên hầu hết các thông tin đều được bảo mật. Tuy nhiên, các nhà phân tích quân sự tin rằng, loại máy bay mới này sẽ nhẹ hơn, cấu trúc linh hoạt hơn và hoạt động hiệu quả hơn khi được tích hợp nhiều công nghệ tiên tiến. Trong đó, nổi bật là công nghệ tàng hình; giúp điều tiết và phân phối nhiệt nhằm tránh sự phát hiện của radar, tia hồng ngoại, giúp xuyên thủng hệ thống phòng không và nhắm mục tiêu vào các cảm biến của đối phương mà không bị phát hiện. Mỹ đang hướng đến máy bay thế hệ thứ 6 có năng lực tàng hình toàn bộ dải tần, nghĩa là có thể bay tàng hình trong tất cả dải tần có thể dùng sóng điện từ. Bên cạnh đó, máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 còn được trang bị công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), giúp kiểm soát các máy bay không người lái trong cả hoạt động phòng thủ và tấn công.

Về động cơ, máy bay thế hệ thứ 6 được trang bị động cơ tiên tiến, có thể là động cơ xung áp giúp cung cấp động lực cho thiết bị bay vượt siêu thanh trong điều kiện khắc nghiệt ở độ cao cận quỹ đạo. Các hệ thống đẩy sẽ là sự kết hợp giữa động cơ tua-bin khí truyền thống và hệ thống đẩy tiên tiến (động cơ điện hybrid), giúp tiết kiệm nhiên liệu và cho phép thời gian bay dài hơn. Hơn nữa, công nghệ sợi carbon, in 3D… cũng được áp dụng nhằm giúp các hệ thống đẩy mới này nhẹ hơn, bền hơn và mạnh hơn. Ngoài ra, máy bay sẽ được trang bị vũ khí năng lượng định hướng, có khả năng chống tên lửa, kể cả những thiết bị bay vượt siêu thanh. Với máy bay thế hệ mới này, phi công sẽ được theo dõi sức khỏe bằng các cảm biến, truyền đến bộ phận điều khiển mặt đất; trang bị mũ bảo hiểm siêu nhẹ, kính chắn được tích hợp thông tin từ tất cả cảm biến, giúp hỗ trợ phi công trong quá trình tác chiến trên không. Bên cạnh đó, máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 sẽ có tốc độ vượt siêu thanh nhằm đáp ứng cả khả năng phòng thủ và tác chiến trên không trong môi trường tác chiến hiện đại và ở phạm vi rộng lớn; tự động hạ cánh, nhất là trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt…

Máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 sẽ nhẹ hơn, cấu trúc linh hoạt hơn và hoạt động hiệu quả hơn, tích hợp nhiều công nghệ tiên tiến, như: công nghệ tàng hình, trí tuệ nhân tạo, trang bị vũ khí siêu thanh, vũ khí năng lượng định hướng…

CUỘC ĐUA PHÁT TRIỂN

Hiện nay, trên thế giới có ít nhất 9 nước đang tự phát triển hoặc hợp tác phát triển dòng máy bay này. Trong đó, đáng chú ý là các chương trình phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 của Mỹ; Hệ thống Không quân chiến đấu tương lai (FCAS) với sự tham gia của Pháp, Đức và Tây Ban Nha; Dự án phát triển máy bay chiến đấu Tempest do Anh dẫn đầu với sự tham gia của Italia, Thụy Điển và Nhật Bản…

Mỹ

Kế hoạch phát triển máy bay thế hệ mới của Mỹ theo công bố trong Air Superiority 2030 (Ưu thế trên không 2030) cho thấy sự cần thiết phải tạo ra một loại máy bay thế hệ mới có khả năng hoạt động tầm xa, thậm chí tiếp cận các khu vực rất xa ở Thái Bình Dương nhằm bảo đảm ưu thế trên không cũng như "khả năng chiến đấu và giành chiến thắng" của Mỹ. Hiện nay, Mỹ triển khai 2 chương trình phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 gồm: Chương trình Thống trị trên không thế hệ tiếp theo (NGAD) cho lực lượng Không quân (USAF) và Chương trình F/A-XX cho lực lượng Hải quân (USN). Tháng 9/2020, giới quân sự sửng sốt với thông tin Mỹ đã bí mật thiết kế, chế tạo và bay thử một nguyên mẫu máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 trong khuôn khổ Chương trình NGAD. Được biết, chương trình này bao gồm việc kết hợp với một số biến thể không người lái khác cho phép tấn công các mục tiêu sử dụng vũ khí tầm xa mới, như tên lửa không đối không AIM-260. Mỗi máy bay sẽ có giá lên tới hàng trăm triệu USD đối với phiên bản có người lái và rẻ bằng một nửa so với phiên bản không người lái.

Trong khi đó, Chương trình F/A-XX được khởi động từ tháng 4/2012 nhằm phát triển các loại máy bay chiến đấu thế hệ mới. Đáng chú ý là khả năng tàng hình tiên tiến, cảm biến và radar thế hệ mới với các phiên bản có người lái, không người lái và tùy chọn. Theo đánh giá, đây đều là những dự án tối mật, có thể do các tập đoàn hàng đầu của Mỹ là Northrop Grumman, Lockheed Martin và Boeing nghiên cứu phát triển. Dự kiến, vào khoảng năm 2030, Quân đội Mỹ sẽ trang bị các máy bay thế hệ thứ 6 cho lực lượng không quân và hải quân.

Châu Âu

Pháp, Đức, Tây Ban Nha đang hợp tác phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 thông qua dự án Hệ thống Không quân chiến đấu tương lai (FCAS). Dự án được Pháp và Đức khởi động từ năm 2017, Tây Ban Nha tham gia vào năm 2019. Mục tiêu của dự án là phát triển một loại máy bay có khả năng tàng hình tốt, nâng cao nhận thức tình huống thông qua hệ thống điện tử hàng không và bộ cảm biến tiên tiến, kết hợp giữa có người lái và không người lái. Đây là dự án lớn nhất trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng của châu Âu, ước tính trị giá hơn 100 tỷ Euro, với sự tham gia của Tập đoàn Dassault Aviation, Airbus, Thales Group (Pháp) và Indra (Tây Ban Nha). Dự kiến, máy bay mới sẽ được bay thử nghiệm lần đầu vào năm 2027, đưa vào sản xuất từ năm 2030 và chính thức hoạt động vào năm 2040.

Còn 4 quốc gia: Anh, Italia, Thụy Điển và Nhật Bản đang hợp tác trong Chương trình phát triển máy bay chiến đấu Tempest (FCAS) do Anh khởi xướng. Chương trình được triển khai từ năm 2015, chính thức công bố vào năm 2018 và được đổi tên thành Chương trình Không quân chiến đấu toàn cầu vào ngày 9/12/2022 sau khi hợp nhất với Chương trình máy bay thế hệ thứ 6 F-X của Nhật Bản. Dự án do các tập đoàn: BAE System và Rolls Royce (Anh), MBDA (châu Âu) và Leonardo (Italia) cùng phát triển. Dự kiến, sản phẩm đầu tiên của dự án sẽ được thử nghiệm vào năm 2026 và đưa vào hoạt động từ năm 2035.

Trung Quốc

Hiện nay, Trung Quốc chạy đua phát triển máy bay tàng hình mới có khả năng hoạt động kết hợp với máy bay không người lái, sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, cảm biến đa hướng và trang bị vũ khí năng lượng định hướng. Ngày 31/1/2023, Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Trung Quốc (AVIC) đăng tải một video mô phỏng về chiếc máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ 6. Theo đó, đây là mẫu máy bay chiến đấu phản lực 2 động cơ, có đôi cánh hình thoi giống máy bay chiến đấu trình diễn YF-23 Black Widow của hãng Northrop-Grumman (Mỹ), cấu hình thân hỗn hợp cánh và không có đuôi. Dự kiến, dòng máy bay này có thể đi vào hoạt động từ năm 2035.

Nga

Năm 2013, Nga tiết lộ bắt đầu phát triển máy bay chiến đấu phản lực thế hệ thứ 6 và có thể nó sẽ là máy bay không người lái. Tháng 1/2021, Tập đoàn Công nghệ quân sự Rostec của nước này thông báo đang phát triển mẫu máy bay thế hệ tiếp theo để thay thế cho máy bay MiG-31, thường được gọi là MiG-41. Theo chuyên gia quân sự Nga, có thể coi đây là dự án máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5++ hoặc thứ 6, dự kiến cất cánh lần đầu vào năm 2025, có thể đạt được độ cao lớn và vượt qua tốc độ Mach 4, được trang bị hệ thống tên lửa đánh chặn và được cải tiến thành máy bay không người lái trong tương lai. Tuy nhiên, chương trình này của Nga đang gặp nhiều khó khăn do các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Ấn Độ

Với mục tiêu "không bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua hàng không quân sự", Ấn Độ có kế hoạch tích hợp một số công nghệ máy bay thế hệ thứ 6 trong máy bay chiến đấu đa năng tiên tiến thế hệ thứ 5 (AMCA) đang được phát triển bởi Hindustan Aeronautics. Năm 2020, Ấn Độ tiết lộ phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 với các phiên bản có người lái và không người lái bầy đàn, được trang bị vũ khí năng lượng định hướng, vũ khí siêu thanh và các thiết bị tiên tiến khác. Tuy đặt ra mục tiêu đưa vào sản xuất máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 vào năm 2030, nhưng một số nhà phân tích tỏ ra nghi ngờ về tính khả thi của dự án này, nhất là khi Ấn Độ vẫn thiếu cơ sở công nghiệp và nền tảng kỹ thuật - công nghệ.

Có thể thấy, trước tình hình thế giới diễn biến phức tạp, các điểm nóng luôn trực chờ "bốc cháy", các chuyên gia quân sự đều chung nhận định, cuộc chiến tiếp theo nếu có xảy ra sẽ là các trận không chiến. Chính vì vậy, các cường quốc đang ráo riết chạy đua phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6 bởi chúng chính là "đôi cánh của công nghệ phòng thủ", giúp mang lại lợi thế cũng như giành ưu thế vượt trội trên không ở các cuộc chiến tương lai.

NGUYÊN LONG

(Theo Defence Industry EU và Bussiness Insider)