Xu hướng phát triển xe thiết giáp bánh lốp đa năng

TRANG BỊ QUAN TRỌNG CỦA LỤC QUÂN

Sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh (1947-1991), cục diện thế giới có những biến đổi lớn. Các nước tiến hành điều chỉnh chiến lược quân sự, quốc phòng và phương hướng phát triển vũ khí trang bị, xây dựng lực lượng quân đội phát triển theo hướng giảm quy mô, nâng cao chất lượng, khả năng cơ động tác chiến mạnh. Sự điều chỉnh chiến lược phát triển lục quân đặt ra yêu cầu ngày càng lớn với xe thiết giáp bánh lốp.

Trong “Tầm nhìn quân sự năm 2020”, Quân đội Mỹ nhấn mạnh, lục quân trong tương lai sẽ được xây dựng trở thành lực lượng có khả năng phản ứng nhanh, hành động linh hoạt và tác chiến toàn diện. Lục quân Mỹ đang tích cực phát triển lực lượng thiết giáp bánh lốp hạng trung gồm 6 lữ đoàn Stryker. Quân đội Nga phân lục quân thành các lực lượng: Phòng ngự biên phòng, cơ động và dự bị chiến lược. Trong đó, lực lượng cơ động là trọng điểm, lữ đoàn cơ giới hóa hạng nhẹ trang bị xe thiết giáp bánh lốp và sư đoàn, lữ đoàn đổ bộ đường không là lực lượng cơ động chính. Quân đội Anh đẩy mạnh xây dựng “Hệ thống phản ứng nhanh tương lai”, lấy hệ thống phương tiện chiến đấu xe thiết giáp bánh lốp hạng trung (17-25 tấn) làm cơ sở. Lục quân Đức đẩy mạnh cải cách thể chế, chuyển đổi biên chế sư đoàn hạng nặng thành sư đoàn hạng nhẹ, lấy xe thiết giáp bánh lốp làm chủ lực, đặc biệt là xe thiết giáp bánh lốp đa chức năng với cấu hình 8 x 8 hoặc 6 x 6.

Hiện nay, trong các hoạt động quân sự hoặc xung đột vũ trang cường độ thấp, xe thiết giáp bánh lốp với các đặc điểm giá thành thấp, đa chức năng, trọng lượng nhẹ, tính cơ động và phản ứng nhanh, có hỏa lực và khả năng tự vệ tốt, có thể thực hiện tác chiến cự ly xa, trở thành phương tiện tác chiến được lựa chọn hàng đầu của các nước.

HỆ THỐNG HÓA VÀ MÔ-ĐUN HÓA

Ưu điểm của việc hệ thống hóa, mô-đun hóa xe thiết giáp bánh lốp là tăng cường tốc độ và tiết kiệm chi phí nghiên cứu, nâng cao hiệu suất, thời gian sử dụng… Lục quân Mỹ cho rằng, việc hệ thống hóa và mô-đun hóa để phát triển loại xe thiết giáp bánh lốp thế hệ mới có thể giảm được 9 tỷ USD chi phí nghiên cứu chế tạo và mua sắm so với các phương pháp khác; dễ dàng phối hợp tác chiến, đảm bảo kỹ thuật và chi viện chiến trường trong điều kiện thông tin hóa; tiện lợi cho việc bảo dưỡng kỹ thuật trong thời chiến.

Trong nghiên cứu chế tạo xe thiết giáp bánh lốp, các nước đã áp dụng kết cấu tổ hợp và bộ linh kiện trên cơ sở khung gầm xe cơ bản; giữa các hệ thống này lại sử dụng mô-đun thông dụng lắp lẫn (tháp súng, tháp pháo, tên lửa trên xe, thiết bị thông tin liên lạc, thiết bị sửa chữa…). Đồng thời, căn cứ vào nhu cầu tác chiến để tiến hành lắp mô-đun hóa, tạo thành hệ thống xe thiết giáp bánh lốp đa chức năng. Điển hình như xe thiết giáp bánh lốp Stryker của Lục quân Mỹ là loại có thể thực hiện được nhiều nhiệm vụ tác chiến khác nhau. Xe thiết giáp Piranha của Thụy Sỹ đã phát triển thế hệ 4, với các biến thể gồm: xe chiến đấu bộ binh, xe chở quân, xe thiết giáp chỉ huy, xe phóng tên lửa chống tăng, xe pháo cối tự hành, pháo cao xạ tự hành, xe phóng tên lửa phòng không, xe sửa chữa vũ khí và xe cứu hộ, đảm bảo và chi viện tác chiến.

Ý tưởng thiết kế mô-đun hóa, tổ hợp hóa không ngừng được ứng dụng rộng rãi. Điển hình như xe thiết giáp mô-đun hóa SEP của Thụy Điển, có 24 mô-đun chức năng khác nhau, có thể thực hiện trên 2 loại xe thiết giáp bánh xích và thiết giáp bánh lốp. Xe thiết giáp mô-đun hóa XA-200 do Phần Lan chế tạo gồm 3 loại là kiểu cơ bản, xe phối lắp hệ thống và xe vận tải mô-đun hóa. Phần lớn tổ hợp của xe thiết giáp bánh lốp mô-đun đều áp dụng kết cấu mô-đun hóa, có thể dễ dàng hợp thành các biến thể khác nhau, rất tiện lợi cho việc thực hiện hệ thống hóa và mô-đun hóa.

KỸ THUẬT TIÊN TIẾN, VŨ KHÍ HIỆN ĐẠI

Nhằm thích ứng yêu cầu chiến trường thông tin hóa, kỹ thuật và hệ thống thông tin được vận dụng rộng rãi vào xe thiết giáp bánh lốp. Nhờ đó, nâng cao hàm lượng thông tin hóa và năng lực trợ giúp thông tin, khiến những phương tiện tác chiến cơ giới chuyển thành phương tiện tác chiến thông tin hóa rất hữu hiệu. Xe thiết giáp bánh lốp Stryker được lắp đặt hệ thống chỉ huy tác chiến cho cấp lữ đoàn trở xuống, gồm: Hệ thống mạng trong xe cung cấp khả năng nhận biết tình thế tổng thể chiến trường cho binh sĩ, cập nhật những thông tin chiến trường dạng hình ảnh, giữa các xe có thể tiến hành trao đổi thông tin bằng văn bản hoặc bản đồ. Chỉ huy xe có thể nhìn thấy rõ vị trí của mọi xe trên chiến trường, đánh dấu vị trí quân đối phương trên bản đồ và hình ảnh đó sẽ xuất hiện trên màn hình hệ thống chỉ huy tác chiến của các xe. Các loại xe thiết giáp bánh lốp hiện có trong trang bị của Quân đội Pháp, như: xe thiết giáp bánh lốp diệt tăng (AMX-10RC), xe thiết giáp hạng nhẹ (VBL), xe thiết giáp chiến đấu (VBC) mới nghiên cứu chế tạo đều được trang bị hệ thống đầu cuối thông tin liên lạc tiên tiến, có khả năng hiển thị bản đồ, quản lý dẫn đường, định vị xe, cảm nhận tình hình chiến trường, hiển thị hình ảnh thông tin chiến thuật, nâng cao trình độ và năng lực tác chiến thông tin hóa cho xe. Đồng thời, với việc thông tin hóa xe thiết giáp bánh lốp, một số xe bánh lốp chuyên dụng kiểu mới dùng cho tác chiến thông tin đã ra đời như xe xạ kích ngắm bắn gián tiếp, xe xen-xơ không người giám sát điều khiển…

Bên cạnh đó, việc lắp pháo cỡ nòng lớn và trang bị hệ thống điều khiển hỏa lực hiện đại mới sẽ tăng cường khả năng đột kích cho xe. Ngoài ra, áp dụng kỹ thuật giảm lực giật của pháo và tháp pháo vỏ mỏng, tăng chủng loại vũ khí, như súng máy hạng nặng chống bộ binh và phòng không, pháo bắn loạt và tên lửa chống tăng. Phần lớn các xe thiết giáp bánh lốp thế hệ mới đều áp dụng hệ thống điều khiển hỏa lực tiên tiến của xe tăng, nâng cao tốc độ và độ chính xác bắn. Hệ thống điều khiển hỏa lực trên xe thiết giáp vận tải BTR-90M của Nga gồm kính ngắm cho pháo thủ, máy đo cự ly, thiết bị ảnh nhiệt và đường truyền thông tin số, hệ thống kiểm soát thông tin gắn xen-xơ, thiết bị bắt bám mục tiêu tự động và máy ổn định vũ khí, máy tính đường đạn kiểu số. Hệ thống điều khiển này có thể đảm bảo thám trắc mục tiêu trên mặt đất, trên không của mọi vũ khí, cả trong điều kiện tĩnh và động.

Hiện nay, hầu hết các xe thiết giáp bánh lốp dùng pháo bắn loạt cỡ nòng lớn. Xe thiết giáp BTR-90 của Nga sử dụng 1 pháo cỡ nòng 30mm. Nhiều nước trên thế giới đang dần sử dụng pháo cối tự hành bánh lốp cỡ nòng 120mm để thay thế pháo cối mang vác 81 và 82mm. Ô-xtrây-li-a đã đưa hệ thống cối tự hành bánh lốp cỡ nòng 120mm vào nghiên cứu chế tạo. Công ty Bofor của Thụy Điển đang nghiên cứu chế tạo hệ thống cối cỡ nòng 120mm kiểu dàn lắp trên khung gầm xe bánh lốp. Pháo lựu tự hành sử dụng pháo 155mm, một số ít phối lắp pháo 105mm như pháo lựu tự hành bánh lốp loạt G6 155mm của Nam Phi, chiều dài nòng tăng từ 39, 45 lần lên 52 lần đường kính nòng. Ngoài ra, các loại xe thiết giáp bánh lốp thế hệ mới có thể trang bị các hệ thống vũ khí có khả năng tấn công đa năng, chi viện chiến trường, chi viện hỏa lực, chống tăng, chống bộ binh và phòng không, tạo thành hệ thống tập kích hỏa lực mạnh và tương đối toàn diện.

Trong tương lai, xe thiết giáp bánh lốp thế hệ mới sẽ áp dụng công nghệ và kỹ thuật chế tạo tiên tiến, phát triển theo hướng “nhỏ, gọn nhẹ và nhanh”, nâng cao sức mạnh cơ động, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của quân đội các nước trên thế giới.

XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN

Áp dụng động cơ công suất lớn hơn, tiêu hao nhiên liệu thấp, thể tích nhỏ hơn. Xe thiết giáp bánh lốp trong tương lai gần chủ yếu sử dụng động cơ đi-ê-den tăng áp kiểu tua-bin, nâng cao công suất của động cơ, giảm thiểu tiếng ồn. Hiện nay, phần lớn động cơ mới nghiên cứu chế tạo đều có công suất trên 250kW. Xe thiết giáp bánh lốp Stryker áp dụng động cơ đi-ê-den Kaitpile 3126 thuộc hệ thống xe ca chiến thuật kiểu mới, công suất 252kW; xe thiết giáp Piranha III cấu hình 8x8 công suất 294kW, xe thiết giáp cấu hình 10x10 công suất 331kW, xe thiết giáp bánh lốp BTR-90 áp dụng động cơ đi-ê-den tăng áp tua-bin đa nhiên liệu, công suất 375kW…

Nghiên cứu chế tạo thiết bị truyền động áp dụng hộp số hoàn toàn tự động, quản lý tự động, lấy điện động làm chính. Thiết bị truyền động hỗn hợp sẽ được áp dụng phổ biến trên xe thiết giáp bánh lốp; có loại áp dụng thiết bị hoàn toàn tự động và hệ thống quản lý tự động, kỹ thuật truyền động điện, nâng cao hiệu suất công tác và công suất truyền động của động cơ. Kỹ thuật truyền động điện có nhiều ưu điểm, như: các bộ phận chủ yếu của hệ thống động lực có thể lắp đặt linh hoạt trong xe, nâng cao tính năng gia tốc và cơ động, tiếng ồn và bức xạ nhiệt nhỏ...

Áp dụng hệ treo thủy khí độc lập, hệ thống bơm lốp trung tâm. Nhiều loại xe thiết giáp bánh lốp sử dụng thiết bị treo chủ động hoặc bán chủ động tiết kiệm năng lượng, nhiên liệu. Ngoài ra, để nâng cao tính cơ động, xe thiết giáp bánh lốp sẽ sử dụng bánh lốp cỡ lớn và hệ thống bơm lốp tự động, khi chạy trên mặt đường xấu có thể thông qua giảm áp suất hơi lốp, gia tăng bề mặt tiếp xúc. Khi hành tiến trên đường cao tốc, có thể tăng áp suất lốp để giảm thiểu ma sát với mặt đường, tăng vận tốc và thời gian sử dụng của lốp.

Cải tiến tính năng bọc thép. Thân xe sử dụng tấm thép chống đạn mỏng; lắp mô-đun giáp phản ứng nổ kiểu nhẹ cho giáp chính thân xe hoặc lắp giáp phụ “hàng rào”; bên trong thân xe lắp lớp chống đạn, chống vỡ nát. Xe thiết giáp bánh lốp Stryker thường lắp lớp chống đạn Kaitana, đáy kiểu chữ “V” hoặc lớp đệm chống mìn. Xe thiết giáp bánh lốp chiến đấu VBCI cấu hình 8x8 mà Lục quân Pháp sắp đưa vào trang bị, sử dụng thân xe hàn nối hoàn toàn bằng hợp kim nhôm, lắp giáp titan, trong xe có lớp chống mảnh vỡ và hệ thống phòng hộ mìn chống tăng, áp dụng kỹ thuật phòng hộ giáp tổng hợp, nâng cao khả năng phòng hộ vỏ giáp cho xe.

Nâng cao khả năng tàng hình. Sử dụng kỹ thuật công nghệ hàn nối tiên tiến và thiết kế thân xe thấp, ngắn, giảm thiểu kích thước ngoại hình và tránh xuất hiện hình dạng góc cạnh; giảm thiểu đặc trưng tín hiệu bức xạ để nâng cao khả năng phòng hộ; áp dụng kỹ thuật truyền động điện, ống xả khí bố cục hợp lý, hạ thấp tín hiệu đặc trưng hồng ngoại, giảm tiếng ồn cho xe; sử dụng vật liệu tàng hình đa dải sóng có thể đối kháng nhiều loại máy thám trắc, giảm thiểu xác suất bị phát hiện. Hiện nay, vật liệu tàng hình đa dải sóng do Mỹ, Đức, Thụy Điển nghiên cứu chế tạo có khả năng tàng hình ở 4 dải sóng: ánh sáng nhìn thấy, hồng ngoại, ra-đa và sóng milimet.

Đại tá LÊ VĂN THÀNH

(Tổng hợp theo tài liệu nước ngoài)