Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kết hợp một cách tài tình những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc với quan niệm đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin, xuất phát từ thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn để xây dựng một nền đạo đức mới phù hợp truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Theo Hồ Chí Minh, đạo đức là cái "gốc" của người cách mạng: "Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được Nhân dân"1. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là sự thống nhất cao giữa động cơ và hiệu quả, giữa lời nói và việc làm, đạo đức với chính trị, với pháp luật, đạo đức với tài năng.
Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05 - CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị. Đây là cơ sở để xây dựng nhân cách người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, nhằm góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh về rèn luyện nhân cách cán bộ lãnh đạo, chỉ huy bao gồm những nội dung sau:
Thứ nhất, nhân cách của người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy trước hết biểu hiện ở lòng trung thành "trung với nước, trung với Đảng, hiếu với dân".
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Nước ta là nước dân chủ, nghĩa là nước nhà do nhân dân làm chủ"2 và "Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời cũng là đội tiên phong của dân tộc"3 lãnh đạo sự nghiệp cách mạng; đảng viên cũng là con, em của nhân dân và cũng chính "nhân dân là nền tảng, là cha mẹ của bộ đội"4. Người coi trung với nước, hiếu với dân là một trong những tiêu chuẩn quan trọng nhất của đạo đức cách mạng và là yếu tố cơ bản của nhân cách người cán bộ, đảng viên. Trong điều kiện cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, trung với nước là dám xả thân vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc, không quản ngại khó khăn, gian khổ, hy sinh.
Ngày nay, người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy vẫn phải đối mặt với những thử thách không kém phần khó khăn. Một số người không hy sinh bởi mũi tên, hòn đạn trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, nhưng trong hòa bình lại bị "chết" bởi những "viên đạn bọc đường", sa vào tham ô, tham nhũng, lãng phí, quan liêu - những căn bệnh mà Hồ Chí Minh coi là "giặc nội xâm", thứ giặc nguy hiểm hơn cả giặc ngoại xâm.
Do vậy, trong bất cứ hoàn cảnh nào, trung với nước là phải đặt quyền lợi của Tổ quốc, của Đảng lên trên hết, trước hết. Cán bộ lãnh đạo, chỉ huy là người giữ trọng trách trong bộ máy của hệ thống chính trị càng cần có đức tính hy sinh cho lợi ích của Đảng, của Tổ quốc. Hồ Chí Minh nói rằng, vào Đảng là tự nguyện; nếu vào Đảng mà sợ hy sinh thì đừng vào Đảng hoặc khoan hẵng vào, để khi nào rèn được đức tính hy sinh rồi hãy vào. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy càng phải gần dân, hiểu dân, vì dân, thực hiện đúng quan điểm của Hồ Chí Minh: Đảng, Chính phủ, cán bộ, đảng viên là công bộc của dân, vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ thật trung thành của nhân dân. Sức mạnh của Đảng, của cả hệ thống chính trị; trí tuệ và xung lực của người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy là lấy từ nơi dân, cho nên dân luôn luôn là gốc của cách mạng. Người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải luôn thấm nhuần quan điểm của Hồ Chí Minh: Việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm; việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh; phải làm cho dân giác ngộ; chớ có vác mặt quan cách mạng để đè đầu cưỡi cổ nhân dân; đừng có tưởng cứ dán lên trán hai chữ cộng sản là dân tin, dân yêu, dân kính, dân phục mà phải thực sự yêu dân, kính dân.
Hồ Chí Minh cho rằng, hiếu với dân còn bao hàm cả hiếu với cha mẹ, có tình yêu thương trong gia đình, nghĩa là có một đời tư trong sáng. Đứng trước dân, đang ở vị trí lãnh đạo, chỉ huy mà có thói hư, tật xấu thì tất yếu sẽ dẫn đến tình trạng nói không ai nghe, làm không ai theo, là đạo đức giả, gây phản cảm. Đúng như Hồ Chí Minh quan niệm: Ở phương Đông và ở Việt Nam, một tấm gương sáng còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền. Hiếu với dân không ở đâu xa, mà trước hết chính ngay ở trong gia đình, họ tộc, xóm giềng của bản thân người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm cán bộ và nhân dân tỉnh Phú Thọ (năm 1962). Ảnh: TL
Thứ hai, nhân cách của người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy biểu hiện ở đức tính cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư" là những phẩm chất quan trọng, là nền tảng đạo đức của cán bộ, đảng viên nói chung, người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy nói riêng. Người chỉ rõ: "Cần, kiệm, liêm, chính của ta là đạo đức của người cách mạng. Các chú phải thực hiện đạo đức đó"5; đồng thời, phải "Tu sửa mình cho kỳ được chí công vô tư, đối với việc phải sáng suốt, đối với vật không tham lam, gắng làm kiểu mẫu, làm kiểu mẫu cho nhân dân"6. Người luôn đặt niềm tin và yêu cầu cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải rèn luyện toàn diện các phẩm chất đạo đức cách mạng.
Đức tính "Cần" của người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy hiện nay là phải chú ý tới hiệu quả, chất lượng công tác, phải đo được bằng kết quả cụ thể của từng người, từng ngành, từng địa phương, đơn vị. "Kiệm" là tiết kiệm, không có nghĩa là bủn xỉn, mà là việc gì đáng chi thì phải chi, việc gì chưa đáng chi thì khoan hẵng chi, việc gì không đáng chi thì dứt khoát không chi. Hồ Chí Minh chỉ rõ: Cần phải đi đôi với kiệm; cần mà không kiệm thì tiền như "gió vào nhà trống". Chủ tịch Hồ Chí Minh coi đức "Liêm" là điểm để phân biệt con người với con vật. Liêm là liêm khiết, là trong sạch, không tham ô, tham lam. Trong hoàn cảnh hiện nay, người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy không những cần rèn cho mình đức tính không tham lam, không tham nhũng mà còn phải đấu tranh không khoan nhượng chống lại những biểu hiện này. "Chính" là không tà, là thẳng thắn; người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải có thái độ rõ ràng, yêu cái thiện, ghét cái ác; hành động làm gương cho mọi người. Còn "Chí công vô tư" là chống chủ nghĩa cá nhân, một thứ bệnh mà Hồ Chí Minh cho đó là "bệnh mẹ" đẻ ra muôn vàn "bệnh con". Người chỉ ra tác hại của chủ nghĩa cá nhân, như: việc gì cũng nghĩ đến cá nhân trước; ngại gian khổ, khó khăn; tham ô, lãng phí, xa hoa; tham danh, trục lợi; thích địa vị, quyền hành; tự cao, tự đại; coi khinh quần chúng; độc đoán, chuyên quyền, coi thường tập thể... Để rèn đức tính này, cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải luôn có ý thức và hành động chăm lo đến lợi ích của Đảng, của Tổ quốc; phải ý thức được rằng chức vụ, quyền hạn của mình là do nhân dân trao cho và phải hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc, quy định bảo đảm "quân lệnh như sơn"; thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn, phát huy bản chất, truyền thống tốt đẹp "Bộ đội Cụ Hồ".
Thứ ba, người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải nói đi đôi với làm, trở thành tấm gương sáng cho mọi người học tập, noi theo.
Đối với cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải "Triệt để thi hành mệnh lệnh cấp trên. Mệnh lệnh cấp trên đưa xuống thì phải tuyệt đối phục tùng và triệt để thi hành"7. Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải nói ít làm nhiều, thân ái, đoàn kết đồng chí, đồng đội, là tấm gương trong rèn luyện ý chí chiến đấu kiên quyết và bền bỉ, thắng không kiêu, bại không nản, dù gian lao khổ hạnh cũng không sờn lòng, vào sống ra chết cũng không nản chí.
Những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh về nhân cách của người cán bộ lãnh đạo, quản lý đã được vận dụng hiệu quả trong xây dựng đội ngũ cán bộ hiện nay. Thấu suất quan điểm của Người, theo tinh thần chỉ đạo của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, yêu cầu đặt ra cho việc giới thiệu nhân sự Đại hội XIV của Đảng, phải trên cơ sở quy hoạch; giữ vững nguyên tắc, quy chế, quy định, phát huy trách nhiệm, dân chủ, công khai, minh bạch, khách quan. Lấy phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, trình độ các mặt, uy tín và hiệu quả công tác làm căn cứ. Chống các biểu hiện cơ hội, tham vọng quyền lực, vận động cá nhân, cục bộ, phe cánh, lợi ích nhóm; cảnh giác với những âm mưu, thủ đoạn phá hoại, gây rối nội bộ của các thế lực thù địch. Kiên quyết không bỏ sót những người thật sự có đức, có tài, đủ tiêu chuẩn; không để lọt vào Ban Chấp hành Trung ương khóa XIV những người bản lĩnh chính trị không vững vàng; không kiên định đường lối, quan điểm của Đảng; có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, mị dân, chuyên quyền, độc đoán, bảo thủ, trì trệ, làm việc kém hiệu quả, nói không đi đôi với làm...
Như vậy, cũng như mọi cán bộ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị của đất nước, người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc, quy định bảo đảm "quân lệnh như sơn". Đồng thời, thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn, phát huy bản chất, truyền thống tốt đẹp "Bộ đội Cụ Hồ". Trước yêu cầu cao của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, càng đòi hỏi người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, năng lực công tác. Đây là cơ sở để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc.
Đại tá, ThS. NGUYỄN TRỌNG KHÁNH
Khoa Công tác Đảng, công tác chính trị/Học viện Chính trị
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr. 292.
2. Sđd, t. 9, tr. 258.
3. Sđd, t. 10, tr. 477.
4. Sđd, t. 5, tr. 485.
5. Sđd, t. 7, tr. 220.
6. Sđd, t. 5, tr. 265.
7. Sđd, t. 6, tr. 457.