Kỷ luật của Quân đội nhân dân Việt Nam là những nguyên tắc, quy định trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước và được cụ thể hóa thành điều lệnh, điều lệ, chế độ, bảo đảm định hướng, thống nhất mọi hoạt động của quân nhân. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm. Vì vậy, kỷ luật phải nghiêm minh"1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về kỷ luật Quân đội thấm đượm tính nhân văn sâu sắc, có ý nghĩa to lớn đối với việc tăng cường kỷ luật Quân đội hiện nay, được thể hiện ở một số nội dung chính:
Thứ nhất, nguồn gốc tính nhân văn trong kỷ luật Quân đội. Theo Hồ Chí Minh, tính nhân văn trong kỷ luật Quân đội bắt nguồn từ bản chất, truyền thống cao đẹp: "Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng"2. Quân đội ta mang bản chất giai cấp công nhân, thống nhất giữa tính giai cấp, tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc. Quân đội được Đảng tổ chức, xây dựng, chịu sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, chiến đấu vì lợi ích dân tộc và lợi ích giai cấp: "Quân đội ta có sức mạnh vô địch, vì nó là một Quân đội nhân dân do Đảng ta xây dựng, Đảng ta lãnh đạo và giáo dục"3. Bên cạnh đó, tính chất nhân dân được thể hiện ở chính mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của Quân đội, ở mối quan hệ mật thiết với nhân dân: "Quân đội ta là Quân đội nhân dân. Nghĩa là con em ruột thịt của nhân dân"4. Quân đội ta còn mang trong mình tính dân tộc Việt Nam sâu sắc: "Quân đội ta là Quân đội anh hùng của một dân tộc anh hùng"5, là sự kết tinh, biểu hiện tinh hoa văn hóa dân tộc.
Thứ hai, biểu hiện tính nhân văn trong kỷ luật Quân đội. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, kỷ luật của Quân đội ta đề cao yếu tố tự giác, nghiêm minh: "Kỷ luật là sức mạnh của Quân đội"6, "Bộ đội không có kỷ luật đánh giặc nhất định thua"7. Kỷ luật được xây dựng trên cơ sở ý chí, niềm tin cách mạng vững chắc, sự giác ngộ cao cả về lý tưởng cách mạng, tạo thành nhu cầu bên trong thúc đẩy mọi quân nhân tự giác, chủ động chấp hành. Sự giác ngộ của cán bộ, chiến sĩ từ nhận thức chuyển hóa thành thái độ, hành vi ứng xử tự giác trong mọi hoạt động, mọi mối quan hệ. Đó là hành vi cao đẹp, nhân ái, được xây dựng trên cơ sở trách nhiệm cao đối với Tổ quốc và nhân dân. Đặc biệt, Người chỉ rõ, kỷ luật Quân đội tôn trọng phẩm chất, nhân cách, tình thương yêu con người: "Trong quân đội cách mạng, cán bộ gương mẫu, phải chăm nom đến đời sống tinh thần, vật chất của chiến sĩ, phải gương mẫu học tập và giữ kỷ luật"8. Đó là bản chất kỷ luật của một Quân đội cách mạng, được thực hiện công bằng, bình đẳng, dân chủ, không phân biệt cấp bậc, chức vụ: "Phải hết lòng tôn trọng tập thể, phát huy dân chủ nội bộ; tuyệt đối không được độc đoán cá nhân, tự đặt mình cao hơn tổ chức, tự cho phép mình đứng ngoài kỷ luật"9.
"Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm. Vì vậy, kỷ luật phải nghiêm minh".
(Chủ tịch HỒ CHÍ MINH)
Thứ ba, về tăng cường tính nhân văn trong kỷ luật Quân đội. Theo Hồ Chí Minh, để Quân đội có kỷ luật tự giác, nghiêm minh, trước hết phải lấy giáo dục, thuyết phục làm chính: "Các cán bộ từ chỉ huy trở xuống phải cố gắng hơn nữa trong công tác, trong học tập, từ bước đi, từ cái chào đều phải chính quy hóa"10. Tăng cường giáo dục ý thức tổ chức kỷ luật cho cán bộ, chỉ huy, nhấn mạnh phê bình và tự phê bình trong quản lý và duy trì chấp hành kỷ luật: "Người đội trưởng, người chính trị viên phải là người anh, người chị, người bạn của đội viên"11. Người đặc biệt đòi hỏi trong kỷ luật Quân đội phải có thưởng, phạt nghiêm minh, không ngừng giáo dục, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, phẩm chất đạo đức, phát triển nhân cách: "Trên dưới đều phải giữ kỷ luật... Phải làm cho tất cả mọi người đội viên, cũng như cán bộ đều thấm nhuần thì mới có kết quả"12. Hơn nữa, kỷ luật phải dân chủ, chính xác, hình thức kỷ luật phải đúng, phải nghiêm khắc với những hành vi vi phạm, nhưng cũng phải thật khoan dung, độ lượng, nhân ái: "Phải tăng cường công tác quân sự, trước hết là phải luôn luôn xem trọng việc huấn luyện bộ đội... phải rèn luyện tư tưởng, nâng cao trình độ giác ngộ chính trị"13.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Đoàn Pháo cao xạ Tam Đảo (tháng 9/1966). Ảnh: TL
Có thể thấy, tư tưởng nhân văn của Hồ Chí Minh về kỷ luật Quân đội đề cao vai trò và giá trị của con người, lấy giáo dục, hoàn thiện nhân cách làm trung tâm, xây dựng những phẩm chất tốt đẹp của người quân nhân cách mạng. Trên cơ sở thấm nhuần tư tưởng của Người, để tiếp tục tăng cường tính nhân văn trong kỷ luật Quân đội hiện nay, cần thực hiện tốt một số giải pháp trọng tâm, đó là:
Một là, tích cực giáo dục, nâng cao nhận thức, hình thành thói quen, hành vi tự giác chấp hành kỷ luật Quân đội. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần coi trọng lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức sâu sắc ý nghĩa, tầm quan trọng của kỷ luật. Đẩy mạnh thực hành dân chủ làm cơ sở tạo sự đồng thuận, đoàn kết về ý chí và hành động, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ. Làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho bộ đội, đặc biệt đẩy mạnh giáo dục, tuyên truyền pháp luật của Nhà nước và kỷ luật của Quân đội, nhấn mạnh tính khuyến thiện, bảo vệ cái đúng, cái tốt, lấy mục đích giáo dục, cảm hóa, thức tỉnh con người hướng tới điều thiện làm căn bản. Giáo dục bộ đội biết trân trọng, gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa, dân chủ và kỷ luật; nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của việc giữ nghiêm kỷ luật đối với việc nâng cao chất lượng chiến đấu, sức mạnh tổng hợp của Quân đội.
Tư tưởng nhân văn của Hồ Chí Minh về kỷ luật Quân đội đề cao vai trò và giá trị của con người, lấy giáo dục, hoàn thiện nhân cách làm trung tâm, xây dựng những phẩm chất tốt đẹp của người quân nhân cách mạng.
Hai là, chú trọng công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp trong giữ vững và tăng cường kỷ luật Quân đội. Cấp ủy, chỉ huy các cấp quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm các chỉ thị, quy định về chấp hành pháp luật, kỷ luật, bảo đảm an ninh, an toàn trong đơn vị, trọng tâm là Chỉ thị số 91/CT-BQP ngày 22/11/2016 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về "Công tác quản lý, giáo dục, chấp hành kỷ luật trong Quân đội nhân dân Việt Nam"; Thông tư số 192/2016/TT-BQP, ngày 26/11/2016 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về "Các hình thức kỷ luật và thẩm quyền xử lý kỷ luật trong Bộ Quốc phòng"; Thông tư số 16/2020/TT-BQP, ngày 21/2/2020 của Bộ Quốc phòng "Quy định việc áp dụng các hình thức kỷ luật, trình tự, thủ tục, thời hiệu, thời hạn và thẩm quyền xử lý kỷ luật trong Bộ Quốc phòng". Tiếp tục điều chỉnh, bổ sung các chủ trương, giải pháp lãnh đạo, đột phá về xây dựng chính quy, chấp hành kỷ luật, bảo đảm an toàn trong huấn luyện, công tác, lao động, sinh hoạt theo hướng ghi nhận đầy đủ và bảo vệ quyền con người. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát kết quả thực hiện 5 tiêu chuẩn xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, tập trung vào kiểm tra, giám sát tiêu chuẩn về xây dựng chính quy và quản lý kỷ luật.
Ba là, phát huy tính tự giác của mỗi quân nhân trong rèn luyện và chấp hành kỷ luật Quân đội. Mỗi cán bộ, chiến sĩ cần xác định động cơ rèn luyện đúng đắn, ý chí, quyết tâm khắc phục khó khăn, chấp hành nghiêm kỷ luật. Thường xuyên tự soi, tự sửa, tự điều chỉnh hành vi của cá nhân trong các hoạt động, nêu cao trách nhiệm trong công việc, tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình, đoàn kết thương yêu, giúp đỡ đồng chí, đồng đội cùng chấp hành nghiêm kỷ luật.
Bốn là, xây dựng môi trường văn hóa quân sự phong phú, lành mạnh, tạo cơ sở, nền tảng tăng cường kỷ luật Quân đội. Duy trì chặt chẽ nền nếp, chế độ ngày, tuần; làm việc theo chức trách và thực hiện nghiêm kế hoạch thời gian làm việc, huấn luyện, công tác, sinh hoạt, quản lý quân số. Tiếp tục bồi dưỡng năng lực quản lý, giáo dục, tư vấn, trợ giúp tâm lý, pháp lý, kinh nghiệm và phương pháp giải quyết các vấn đề nảy sinh về tư tưởng chính trị, kỷ luật cho cán bộ chủ trì, chủ chốt ở các cơ quan, đơn vị cơ sở. Kết hợp chặt chẽ giữa "xây" và "chống", theo phương châm "lấy xây để chống", "lấy cái đẹp dẹp cái xấu", lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực, lấy giáo dục, thuyết phục, cảm hóa, ngăn ngừa, đề phòng là chính. Mặt khác, coi trọng phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng, hội đồng quân nhân trong quản lý, giáo dục hội viên, đoàn viên; đẩy mạnh các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần bộ đội. Tăng cường phối hợp, kết hợp giữa đơn vị với địa phương, gia đình trong nắm bắt, quản lý tư tưởng, ý thức kỷ luật của quân nhân.
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh về kỷ luật Quân đội là xuất phát điểm nhằm nâng cao tính tự giác của cán bộ, chiến sĩ trong rèn luyện và chấp hành kỷ luật, xây dựng đơn vị nền nếp chính quy. Đây là tư tưởng có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, góp phần bồi dưỡng cho mỗi người quân nhân bản chất cách mạng và phẩm chất cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ"; tạo nền tảng xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Thiếu tá, ThS. NGUYỄN QUANG BÌNH*
Thiếu úy TRỊNH HOÀNG CHI**
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
(1), (4) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.483, 334.
(2), (3), (5) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.435, 435, 434.
(6), (7) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.489, 437.
(8), (13) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.308, 29.
(9) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 13, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.67.
(10) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.222.
(11), (12) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.458, 457.
*Học viện Chính trị/Bộ Quốc phòng
**Trường Sĩ quan Chính trị/Bộ Quốc phòng