Yếu tố con người - chủ thể của sự phát triển khoa học - công nghệ ở các doanh nghiệp quân đội

Trong tiến trình lãnh đạo, Đảng ta luôn xác định, con người là trung tâm, nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội và công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ: "Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, có sức khỏe, năng lực, trình độ, có ý thức, trách nhiệm cao đối với bản thân, gia đình, xã hội và Tổ quốc. Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao..."1.

Quán triệt quan điểm của Đảng, thời gian qua, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp quân đội (DNQĐ), góp phần phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế và nâng cao khả năng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của Quân đội. Nhờ đó, nhiều DNQĐ sản xuất, kinh doanh ổn định, hiệu quả; tiếp tục khẳng định được thương hiệu ở các lĩnh vực: viễn thông, ngân hàng, bay dịch vụ, khai thác cảng biển, xây dựng, đóng tàu, điển hình là: Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông Quân đội (Viettel), Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, Tổng công ty Trực thăng Việt Nam (VNH)... Bên cạnh đó, cũng phải kể đến các doanh nghiệp thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đang phát triển theo hướng hiện đại, lưỡng dụng; vừa tạo ra các sản phẩm phục vụ quốc phòng - an ninh, vừa tham gia sản xuất phục vụ dân sinh với nhiều sản phẩm có chỗ đứng vững chắc trên thị trường ở lĩnh vực vật liệu nổ công nghiệp, cơ khí, đóng tàu, điện - điện tử...

Để đạt được những kết quả đó, DNQĐ đã phát huy tốt yếu tố con người trong việc đổi mới sáng tạo, nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật nhằm phát triển sản phẩm mới, nâng cao chất lượng và năng suất lao động, tạo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Các doanh nghiệp luôn tạo môi trường làm việc thuận lợi và điều kiện học tập nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, kỹ sư, người lao động; sắp xếp, bố trí, sử dụng lao động hợp lý, đãi ngộ xứng đáng với thành quả lao động. Nhiều doanh nghiệp áp dụng hình thức trả lương dựa trên 3 yếu tố: vị trí công việc, năng lực cá nhân và hiệu quả công việc; xây dựng quỹ phúc lợi để có điều kiện quan tâm hơn đến đời sống vật chất, tinh thần của người lao động. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp đã chú trọng phát triển đội ngũ kỹ thuật, nhân lực số, nhân lực quản trị công nghệ, quản lý, quản trị doanh nghiệp; ưu tiên đãi ngộ chuyên gia, kỹ sư, nhà khoa học đầu ngành giàu kinh nghiệm.

Điều đáng nói, trong xu thế toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang nền kinh tế tri thức với nền tảng là khoa học - công nghệ (KHCN), chuyển đổi số, nhiều DNQĐ ngày càng nhận thức sâu sắc và xác định rõ muốn nâng cao sức cạnh tranh thì phải quan tâm hơn nữa đến yếu tố con người, chủ thể khai thác các tiềm năng, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, kinh doanh; tạo ra lợi ích và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát huy yếu tố con người trong phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo của các DNQĐ vẫn còn một số hạn chế, đó là: Ở một số doanh nghiệp còn thiếu đội ngũ cán bộ quản lý, quản trị doanh nghiệp giỏi và nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành ở lĩnh vực mũi nhọn; quy trình tuyển dụng, đào tạo, quản lý, sử dụng nguồn nhân lực đã có sự đổi mới nhưng chưa được chuẩn hóa, tính chuyên nghiệp chưa cao; cơ chế chính sách ưu đãi để thu hút, giữ gìn nguồn nhân lực chất lượng cao chưa thực sự hấp dẫn; số lượng và chất lượng nguồn nhân lực còn có mặt chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của doanh nghiệp, nhất là nhân lực chất lượng cao ở vùng sâu, vùng xa; một bộ phận cán bộ trẻ chưa tích cực học tập nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Các DNQĐ đã phát huy tốt yếu tố con người trong nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Do đó, để phát huy nguồn lực con người - chủ thể của sự phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo trong DNQĐ, cần tập trung vào một số giải pháp sau:

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với phát huy nguồn lực con người trong DNQĐ.

Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng nguồn nhân lực trong Quân đội; nhiệm vụ xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, hiện đại... Lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, sâu sát việc phát triển nguồn nhân lực gắn với phát triển KHCN ứng dụng vào sản xuất, kinh doanh, kết hợp kinh tế - quốc phòng; chú trọng nghiên cứu nhu cầu ở từng lĩnh vực, ưu tiên các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành; đưa ra các giải pháp trong kế hoạch, chương trình hành động xây dựng nguồn nhân lực phát triển KHCN; quy hoạch nguồn nhân lực phát triển KHCN đáp ứng cả trước mắt và lâu dài.

Hai là, đổi mới quy trình, nâng cao chất lượng và tính chuyên nghiệp trong công tác tuyển dụng nguồn nhân lực.

Các DNQĐ cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện cơ chế tuyển dụng, xây dựng quy trình chuẩn trong tuyển chọn với từng đối tượng cụ thể, nhất là đối với nguồn nhân lực chất lượng cao, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, điều hành giỏi và nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành về công nghệ cao. Trong tuyển dụng, bám sát nhiệm vụ phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số ứng dụng vào sản xuất, kinh doanh, kết hợp kinh tế - quốc phòng; phát triển số lượng gắn với nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phải đặt chất lượng lên hàng đầu; bảo đảm cơ cấu hài hòa về độ tuổi, giới tính, ngành nghề. Tích cực tạo nguồn và mở rộng nguồn tuyển chọn, trong đó chú trọng sinh viên giỏi trong các học viện, nhà trường.

Ba là, nâng cao chất lượng đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng toàn diện nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đại hội XIII của Đảng xác định: "Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài"2. Chính vì vậy, DNQĐ cần chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực theo hướng chuyên sâu, chuyên nghiệp hóa đáp ứng yêu cầu, phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; đa dạng và kết hợp chặt chẽ các loại hình đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao; khuyến khích tinh thần tự học tập thông qua thực tiễn công tác; gắn đào tạo với nghiên cứu phát triển KHCN; hình thành các trung tâm nghiên cứu, các nhóm chuyên gia giỏi trong doanh nghiệp nhằm tạo sức mạnh tổng hợp thực hiện nhiệm vụ. Quá trình đào tạo, bồi dưỡng cần chú trọng nâng cao kiến thức chuyên môn, bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, tác phong công tác phù hợp với yêu cầu phát triển của doanh nghiệp.

"Trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài, các nhà KHCN, chuyên gia đầu ngành có trình độ cao ở trong nước và nước ngoài, nhất là các nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học có khả năng chủ trì các nhiệm vụ KHCN đặc biệt quan trọng...". 

(Nguồn: Văn kiện Đại hội XIII của Đảng)

Bốn là, đổi mới cơ chế, chính sách đãi ngộ, nâng cao hiệu quả phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Cần có cơ chế, chính sách đặc thù thúc đẩy phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, ứng dụng, chuyển giao công nghệ trong các DNQĐ; nâng cao năng lực nghiên cứu, làm chủ công nghệ lưỡng dụng, công nghệ nền, công nghệ lõi để tạo sự bứt phá về năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh. Cần "Trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài, các nhà KHCN, chuyên gia đầu ngành có trình độ cao ở trong nước và nước ngoài, nhất là các nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học có khả năng chủ trì các nhiệm vụ KHCN đặc biệt quan trọng. Thật sự tôn trọng, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả hoạt động tư vấn, phản biện của chuyên gia, đội ngũ trí thức"3. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, công nhân viên, người lao động cần bảo đảm tính toàn diện về phẩm chất, năng lực, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ. Quan tâm chăm lo, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, tạo điều kiện và môi trường làm việc chuyên nghiệp, thân thiện, cởi mở, năng động, sáng tạo để cán bộ, công nhân viên, người lao động phát huy năng lực nhằm góp phần quan trọng giúp doanh nghiệp phát triển bền vững. Các chính sách tiền lương, tiền thưởng cần được đổi mới, phù hợp với thực tiễn, trong đó, chú trọng thực hiện chính sách ưu đãi khác biệt đối với lực lượng lao động chất lượng cao và các chuyên gia giỏi để giữ gìn, phát triển nguồn nhân lực...

Có thể khẳng định, để phát huy nguồn lực con người - chủ thể của phát triển KHCN trong DNQĐ, cần phải có những bước đột phá mạnh mẽ trong quản lý, điều hành; đồng thời, có chính sách thỏa đáng, hài hòa giữa lợi ích cá nhân và doanh nghiệp. Việc đổi mới phù hợp với thực tiễn sẽ tạo động lực thúc đẩy nguồn nhân lực trong doanh nghiệp không ngừng phấn đấu nâng cao trình độ, tay nghề, cống hiến và sáng tạo, góp phần giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, phát triển bền vững và tự tin hội nhập kinh tế quốc tế.

Đại tá NGUYỄN ĐÌNH HOÀN

Thượng tá VŨ QUANG HAY

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.107.

2. Sđd, tr.117.

3. Sđd, tr.167.