Nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm luôn là chủ trương lớn và xuyên suốt của Đảng ta được thể hiện thông qua nghị quyết các kỳ Đại hội. Định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: "Tiếp tục đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế, chuyển mạnh nền kinh tế sang mô hình tăng trưởng dựa trên tăng năng suất, tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo… Tiếp tục thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế".
Quán triệt và triển khai thực hiện chủ trương trên, những năm qua, các doanh nghiệp Công nghiệp quốc phòng (CNQP) đã xác định tầm nhìn, chiến lược, kế hoạch và mục tiêu ngắn hạn, trung hạn phát triển doanh nghiệp; tập trung đầu tư cơ sở vật chất, trang - thiết bị theo hướng đồng bộ, hiện đại và phù hợp với đặc thù sản xuất; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, thu hút nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn, tay nghề cao. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp CNQP luôn quan tâm xây dựng hệ thống quản lý chất lượng; tổ chức, sắp xếp lại mặt bằng sản xuất; áp dụng giải pháp cải tiến, tối ưu hóa quy trình sản xuất; xây dựng và áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng theo Tiêu chuẩn ISO 9001:2015 và hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp theo Tiêu chuẩn ISO 45001:2018… góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Đến nay, nhiều doanh nghiệp CNQP đã xây dựng được thương hiệu mạnh mang tầm quốc gia; nhiều sản phẩm kinh tế do doanh nghiệp CNQP sản xuất đã khẳng định được uy tín, có sức cạnh tranh lớn, ngày càng hội nhập sâu vào thị trường trong nước, khu vực và thế giới, nhất là trên các lĩnh vực: hóa nổ, đóng và sửa chữa tàu, cơ khí, hóa chất, viễn thông, điện - điện tử, quang học, cao su kỹ thuật và một số ngành công nghiệp phụ trợ khác.
Nhà máy Z176 sản xuất sản phẩm Drona xuất khẩu cho Tập đoàn IKEA (Thụy Điển). Ảnh: NGUYỄN PHƯƠNG
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, vẫn còn một số hạn chế, như: năng suất của các doanh nghiệp CNQP tăng trưởng chưa cao, chưa tương xứng với tiềm năng được đầu tư; quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ; vòng đời sản phẩm ngắn; chất lượng sản phẩm chưa ổn định, giá thành còn cao…
Đến nay, nhiều doanh nghiệp CNQP đã xây dựng được thương hiệu mạnh mang tầm quốc gia; nhiều sản phẩm kinh tế do các doanh nghiệp CNQP sản xuất đã khẳng định được uy tín, có sức cạnh tranh lớn, ngày càng hội nhập sâu vào thị trường trong nước, khu vực và thế giới.
Nguyên nhân là do việc xây dựng và xác định tầm nhìn, chiến lược và mục tiêu trung hạn, dài hạn của các doanh nghiệp CNQP chưa cụ thể, đặc biệt là hàng kinh tế; chưa có biện pháp theo dõi, tổng hợp và phân tích dữ liệu thị trường, khách hàng để xác định phương hướng, chiến lược phát triển sản phẩm. Các doanh nghiệp đã từng bước thực hiện 5S-Kaizen nhưng mới chỉ trong giai đoạn đào tạo, bố trí sắp xếp lại dây chuyền sản xuất ở một vài phân xưởng làm điểm, chưa có lưu trữ số liệu làm cơ sở để đánh giá, phân tích nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm; chưa xây dựng chỉ số đánh giá hiệu quả công việc (KPI) làm cơ sở thúc đẩy người lao động nâng cao năng suất, hiệu quả công việc; chưa áp dụng các mô hình quản lý tiên tiến như: LEAN (quản lý tinh gọn), LEAN 6 SIGMA (kết hợp quản lý tinh gọn và cải tiến quy trình), TQM (quản lý chất lượng toàn diện), TPM (bảo trì năng suất toàn diện), ISO 50001: 2018 (hệ thống quản lý năng lượng)... Một số dây chuyền sản xuất bố trí chưa phù hợp dẫn đến dòng chảy sản phẩm chưa thông suốt, liền mạch; công tác phân tích lỗi, phòng chống lỗi sản phẩm còn trực quan hóa không theo chuỗi dữ liệu, đo lường, phân tích… Ngoài ra, các hoạt động cải tiến nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm thường xuất phát từ phía ban lãnh đạo, chưa khơi dậy tinh thần đổi mới sáng tạo của người lao động, hiến kế cho doanh nghiệp các giải pháp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.
Để phát huy những kết quả đã đạt được và khắc phục những hạn chế, bất cập nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tạo sức cạnh tranh trên thị trường, các doanh nghiệp CNQP cần nghiên cứu triển khai thực hiện một số nội dung sau:
Một là, huy động sự tham gia của tất cả mọi người trong việc nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Trước tiên cần có sự quyết tâm, đồng lòng và cam kết tham gia của lãnh đạo doanh nghiệp, từ đó đưa ra những hoạch định, chính sách quản lý, đảm bảo các nguồn lực cần thiết để tiếp cận và xây dựng nội dung cải tiến năng suất, chất lượng sản phẩm đúng, trúng ngay từ đầu. Huy động được sự tham gia của tất cả mọi người, từ cán bộ các cấp đến công nhân đều có nhận thức đúng và có tinh thần trách nhiệm, tự nguyện tham gia cải tiến năng suất, chất lượng sản phẩm.
Sản xuất thuốc nổ công nghiệp tại Nhà máy Z131. Ảnh: BẢO LÂM
Hai là, xác định mô hình sản xuất phù hợp điều kiện của doanh nghiệp. Trên cơ sở xác định và phân tích bối cảnh, doanh nghiệp cần xác định mô hình sản xuất phù hợp với chiến lược và mục tiêu mà doanh nghiệp hướng tới. Trong đó, cần chủ động đổi mới mô hình sản xuất - kinh doanh, tái cấu trúc doanh nghiệp dựa trên nền tảng số, thực hiện chuyển đổi số để nâng cao năng suất, sức cạnh tranh của doanh nghiệp; quan tâm đến việc giữ chân người lao động, sắp xếp, cơ cấu lại lao động hợp lý; lựa chọn quy mô sản xuất phù hợp, phát triển những sản phẩm mới có giá trị gia tăng và hàm lượng công nghệ cao.
Ba là, cải thiện hệ thống quản trị và quản lý năng suất chất lượng. Các doanh nghiệp cần xây dựng, triển khai nhiệm vụ nghiên cứu, đánh giá các yếu tố tác động nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm; nghiên cứu hệ thống quản lý, mô hình, công cụ cải tiến năng suất mới, tiên tiến để áp dụng vào sản xuất; lựa chọn và triển khai áp dụng các hệ thống quản lý, công cụ nâng cao năng suất (ISO, 5S-Kaizen, LEAN, TPM, KPIs, mô hình, công cụ cải tiến năng suất dựa trên nền tảng số và đổi mới sáng tạo...); áp dụng phương pháp đo năng suất, giải pháp nâng cao năng suất của Chính phủ và các bộ, ban, ngành đang triển khai.
Bốn là, chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Dù trong điều kiện nào thì con người vẫn là nguồn lực quan trọng nhất, góp phần quyết định mọi thắng lợi. Với các doanh nghiệp, trong điều kiện sản xuất công nghiệp ngày càng hiện đại, nguồn nhân lực cần có đủ kiến thức, kỹ năng, có tính kỷ luật cao và tác phong làm việc công nghiệp, chủ động và sáng tạo trong công việc. Do đó, các doanh nghiệp cần chú trọng triển khai các hoạt động đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, tay nghề cho người lao động; triển khai các chương trình, khóa đào tạo về các giải pháp nâng cao năng suất, chuyển đổi số, sản xuất thông minh. Ngoài ra, doanh nghiệp phải tạo được môi trường làm việc phát huy tính sáng tạo của người lao động. Về phương diện này, cơ chế khuyến khích các hoạt động nhóm nhỏ (như nhóm kiểm soát chất lượng (QCC - Quality Control Circle), nhóm cải tiến công việc (WIT- Work Improvement Team) trở thành những cách thức hết sức hiệu quả trong khơi dậy ý tưởng sáng tạo; đồng thời, phải quan tâm đến người lao động, cung cấp thông tin đầy đủ, được tham gia xây dựng và giám sát thực hiện kế hoạch, được chia sẻ thành quả do cải tiến năng suất mang lại.
Các doanh nghiệp đã từng bước thực hiện 5S-Kaizen nhưng chưa áp dụng các mô hình quản lý tiên tiến như: LEAN (quản lý tinh gọn), LEAN 6 SIGMA (kết hợp quản lý tinh gọn và cải tiến quy trình), TQM (quản lý chất lượng toàn diện), TPM (bảo trì năng suất toàn diện), ISO 50001: 2018 (hệ thống quản lý năng lượng)...
Năm là, nghiên cứu xây dựng, triển khai các chính sách thúc đẩy năng suất dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Cần nâng cao năng lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp; đẩy nhanh tiến độ triển khai các chương trình hỗ trợ chuyển giao, đổi mới công nghệ nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa, năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp; tăng cường đầu tư hoạt động nghiên cứu và phát triển trong các doanh nghiệp; chủ động liên kết giữa Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp để ứng dụng, chuyển giao các kết quả nghiên cứu khoa học, công nghệ vào sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.
Sáu là, tăng cường các hoạt động truyền thông, tuyên truyền về năng suất, chất lượng sản phẩm. Tổ chức các hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức về năng suất, cải tiến năng suất, chất lượng sản phẩm; kinh nghiệm và mô hình cải tiến năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm của các doanh nghiệp trong và ngoài Quân đội, các tập đoàn, doanh nghiệp quốc tế tiêu biểu; tổ chức các hội thảo chia sẻ kinh nghiệm áp dụng các hệ thống, công cụ nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và đổi mới sáng tạo.
Bảy là, tăng cường hoạt động hợp tác với các cơ quan quản lý, cơ quan nghiên cứu, doanh nghiệp, tập đoàn trong nước và quốc tế. Các doanh nghiệp cần chủ động tham gia các dự án hợp tác nghiên cứu về giải pháp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm; các chương trình đào tạo, tư vấn, quảng bá và phát triển sản xuất. Kết nối, phát triển mạng lưới các tổ chức hỗ trợ cải tiến năng suất, tổ chức những hoạt động hợp tác giữa các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp cung cấp các giải pháp công nghệ trong lĩnh vực nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.
Có thể nói, trong nền kinh tế thị trường, khi doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, việc nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm để tăng tính cạnh tranh là tất yếu. Với những điểm mạnh sẵn có, các doanh nghiệp CNQP cần có cái nhìn tổng quan, toàn diện để xác định chiến lược phát triển phù hợp, từ đó sử dụng những phương pháp, mô hình, công cụ triển khai nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, góp phần giúp doanh nghiệp đứng vững, phát triển, khẳng định uy tín và thương hiệu trên thị trường.
Đại tá, TS. LÊ ANH SƠN*
Thượng tá NGUYỄN XUÂN DŨNG**
* Phó Cục trưởng Cục Quản lý công nghệ, Tổng cục CNQP.
** Phó trưởng phòng Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng, Cục Quản lý công nghệ.