Mới đây, giám đốc một doanh nghiệp phàn nàn với tôi rằng, anh đã quá mệt mỏi vì chuyện cứ tiếp hết đoàn thanh tra nọ đến đoàn kiểm tra kia. Nào là thanh tra cấp trên, thanh tra cấp dưới, thanh tra thường xuyên, thanh tra đột xuất, thanh tra chuyên ngành; rồi kiểm toán, thuế vụ, quản lý thị trường, kiểm tra an toàn lao động, vệ sinh môi trường… Có năm, tính sơ sơ, doanh nghiệp “tiếp đón” cả chục đoàn “thanh và kiểm”! Sự mệt mỏi của các nhà quản lý doanh nghiệp không chỉ bởi mất thời gian, công sức cho việc chuẩn bị hồ sơ, sổ sách, hợp đồng, chứng từ, hóa đơn… phục vụ thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, mà còn phải cử người đưa đón, tiếp đãi chu đáo và đương nhiên là kết thúc đợt "thanh, kiểm" đều có “quà cáp” cho các thành viên trong đoàn. Đó là chưa kể, tùy vào mức độ sai phạm ít hay nhiều, các doanh nghiệp còn phải tốn thời gian, công sức, tiền bạc để giải quyết vấn đề “hậu thanh, kiểm”...
Hiểu một cách nôm na theo các quy định hiện hành, thanh tra doanh nghiệp là hoạt động của cơ quan có thẩm quyền nhằm xem xét, đánh giá việc chấp hành pháp luật của doanh nghiệp ở quy mô nhất định trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước. Kiểm tra doanh nghiệp là hoạt động thường xuyên của cơ quan có thẩm quyền nhằm xem xét việc chấp hành pháp luật và xử lý hành vi vi phạm của doanh nghiệp trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước. Kiểm toán là hoạt động nhằm xác định tính đúng đắn, trung thực của các báo cáo quyết toán; đánh giá việc tuân thủ pháp luật và hiệu quả trong quản lý, sử dụng tài sản, tài chính; phát hiện kịp thời các sai phạm, hành vi tham nhũng, lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính và tài sản công... Nói tóm lại, dù “thanh hay kiểm” thì mục đích chung là xem xét, đánh giá việc chấp hành pháp luật của doanh nghiệp, phát hiện sai phạm để uốn nắn, chấn chỉnh, xử lý kịp thời. Tuy nhiên, việc doanh nghiệp phải phục vụ quá nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đến trong năm; thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong thực hiện nhiệm vụ; không kế thừa và công nhận kết quả thanh tra, kiểm tra của nhau; thời gian làm việc kéo dài, nội dung kết luận chưa rõ ràng, có khi vượt ra ngoài thẩm quyền quản lý… đã gây nên những bức xúc và phiền hà cho doanh nghiệp. Điều đáng nói là do phải dành thời gian, nhân lực, phương tiện phục vụ các đoàn thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đã ít nhiều ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
Trước sự phản ánh của cộng đồng doanh nghiệp về vấn đề này, ngày 17/5/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg về việc chấn chỉnh hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp. Theo đó, khi xây dựng, phê duyệt kế hoạch thanh tra hằng năm không để xảy ra tình trạng thanh tra, kiểm tra quá 1 lần/năm đối với doanh nghiệp; trường hợp kế hoạch thanh tra trùng lặp, chồng chéo với hoạt động kiểm toán nhà nước thì chủ động phối hợp, trao đổi để thống nhất phương án xử lý theo quy định hiện hành, đảm bảo sự kế thừa kết quả thanh tra, kiểm toán, không làm cản trở hoạt động bình thường của doanh nghiệp. Chỉ thị cũng yêu cầu nội dung thanh tra phải giới hạn trong phạm vi quản lý Nhà nước được giao; chủ động kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch thanh tra khi cần thiết theo hướng không làm tăng số cuộc thanh tra; ban hành kết luận thanh tra phải đúng thời hạn quy định. Tuy vậy, từ khi có Chỉ thị 20 đến nay, hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đối với các doanh nghiệp vẫn chưa có chiều hướng thuyên giảm.
Cần phải nói rằng, hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó giúp doanh nghiệp thực hiện đúng các quy định của pháp luật, sản xuất - kinh doanh có hiệu quả và phát triển bền vững. Vì vậy, việc chấn chỉnh hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán; giảm bớt các cuộc “thanh và kiểm” mang nặng tính máy móc, chồng chéo, trùng lặp, gây phiền hà cho doanh nghiệp… là vấn đề hết sức cần thiết và đúng đắn theo tinh thần Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ.
NHẤT NGÔN